آیا نتانیاهو عقب نشینی کرده است؟
رئیس دولت صهیونیستی که درخلال 3ماه گذشته با طرح مخالفت با تشکیل هرگونه دولت فلسطینی در سرزمینهای اشغالی،معادلات باصطلاح سازش عربی – اسرائیلی را به چالش کشیده بود ناگهان درسخنرانی یکشنبه 24/3/1388 خود دردانشگاه بارایلان اعلام داشت درمقابل اعتراف اعراب و فلسطینی ها به دولت یهودی، وی دولت فلسطینی بدون سلاح را خواهد پذیرفت.
اگرچه در بدو امر به نظر می رسد نتانیاهو نسبت به دیدگاه قبلی خود عقب نشینی کرده است اما به لحاظ عملی ودر چارچوب تعامل سازش این موضع وی یک گام به جلو محسوب می شود. رویکرد جدید وی به هرحال ارائه دهنده یک طرح عملی درمقابل طرح صلح عربی است که می تواند باهدف فرار ازفشارهای ایالات متحده امریکا وشخص اوباما باشد.رئیس دولت صهیونیستی با این طرح محیط بازی را محدودترکرده واعراب راحداقل تا مدتی به واکنش مشغول خواهد کرد.
ازسوی دیگر نتنانیاهو در وضعیت سختی بسرمی برد و فشارسنگینی را ازسوی آمریکا متحمل می شود. بحران روابط دو طرف تا به این حد سال ها و بلکه دهه هاست که سابقه نداشته است. رژیم صهیونیستی نیازمند آمریکاست و زنده به حمایت های اصولی این ابرقدرت است ونتانیاهو مجبوراست با اوباما هماهنگ باشد. درمنطقه بسیاری ازناظران براین عقیده اند که اوباما برای پیشبرد گامی موثر درخاورمیانه جدی است ورویکرد او برای مقابله با نتانیاهو وجریان افراطی دراسرائیل تدریجی است. اگرتمنای وی برکناری نتانیاهو نباشد حداقل کنارگذاشتن تندروها درکابینه وی وتشکیل ائتلافی جدید با احزابی چون کادیما رابرای تحقق دیدگاه خود مناسبتر می داند. بنابراین نتانیاهو امروز درموضع ضعف است وشعارهای تند درموضع ضعف دوامی ندارد.
به نظر می رسد فشارهای آمریکا آنگونه که قرائن نیز نشان میدهد بردولت صهیونیستی افزایش خواهدیافت. البته اسرائیل نیز مایل نیست به یک دوست معمولی آمریکا تبدیل شود بلکه خود راهم پیمان استراتژیک ایالات متحده می خواهد تا از حمایتهای اصولی وی درجهان ودرشورای امنیت ودیگرمحافل دولتی برخوردارگردد. مایل است درهمه مسائل منطقه، اول با او مشورت شود همانگونه که کیسینجر درسال 1975 این اطمینان رابه اسحاق رابین داده بود وهمین رویه تاکنون نیز جاری بوده است اما اوباما گوشه ای ازعدم التزام خود به این رویه رادرتنظیم نطق خود درقاهره بدون هماهنگی با این رژیم به نمایش گذاشت تاموجب واکنشهایی در درون محافل صهیونیستی شود.
احتمالا سیاست "چماق وهویج" یا به عبارت مناسبتر "تهدید وامتیاز" اوباما براسرائیل ادامه خواهد یافت ودراین راستا چنانچه انعطافی ازسوی نتانیاهو دیده شود اعطای کمک های مالی وتسلیحاتی آمریکا با هدف پذیرش بیشتر شروط کاخ سفید محتمل خواهدبود.
اما اهدافی که نتانیاهو با اعلام پذیرش مشروط طرح دودولت دنبال می کند می تواند شامل موارد زیر باشد:
1 – ارزیابی واکنش آمریکائیها ونیز جامعه بین الملل
2- خروج ازبحران رویارویی با اوباما ودریافت کمکهای معمول
3- گشایش روابط با اروپا
4- ارزیابی واکنش اعراب وفلسطینی ها
5- بررسی واکنشهای داخلی رژیم،ازجمله کنیست، احزاب، رسانه ها، گروه های تندرو و...
اما واکنش امریکا دراین میان نسبت به طرح نتانیاهو قابل توجه وتامل است. کاخ سفید ازاظهارات نتانیاهو پیرامون پذیرش مشروط دو دولت استقبال کرده و ضمن تاکید بر دو دولت یهودی اسرائیل وفلسطینی مستقل، آنرا گامی به جلو خوانده است. باید توجه داشت از منظر آمریکا ورژیم صهیونیستی اساس مباحث مربوط به نزاع دیرینه عربی - اسرائیلی به موضوع امنیت اسرائیل وتضمین این امنیت از سوی اعراب برمیگردد. بنابراین طرح دودولتی مورد نظر آمریکا و نتانیاهو می تواند امنیت اسرائیل راتضمین کند چراکه رئیس دولت صهیونیستی طرح دولت فلسطینی بدون سلاح رامطرح کرده و امریکائی ها دولت فلسطینی قابل حیات را (که میتواند بدون سلاح باشد) همانند آنچه درتوافق اسلو 1993 پدید آمد و براساس آن فلسطینی ها پذیرفتند حاکمیتی خودگردان ومحدود، بدون دراختیارداشتن نیروهای مسلح وسلاح سنگین را دارا باشند. محمودعباس قبلا پذیرفته است ریاست صرفا کانتونی نیمه مستقل و حداکثر بااختیارات مدیریتی نیروی انتظامی راعهده دار باشد که با امضای طرح نقشه راه، این نیروها با دستگاه امنیتی اسرائیل برای تعقیب وبازداشت نیروهای مقاومت هماهنگ باشند.
بنابراین پذیرش طرح مذکور دربدترین حالت، بازگشت اسرائیل به توافق اسلو خواهد بود که علاوه بر محرومیت فلسطینی ها ازارتش ونیروهای مسلح، کرانه غربی به سه بخش تقسیم خواهد شد. مناطق مهم واستراتزیک دراختیار ارتش صهیونیستی، مناطق صحرایی، جاده ها وتردد در اختیارطرفین، ومدیریت شهرهای فلسطینی نشین را خودگردان ونیروهای انتظامی آن دراختیارخواهد گرفت. با این تفاوت که درطرح جدید نتانیاهو، این بار بیت المقدس شرقی راپس نخواهند داد، شهرک های یهودی نشین درکرانه غربی که ازسال 1993 تاکنون بسیار گسترش یافته اند برچیده نخواهند شد و یا سرنوشت آنها به سرنوشت عدم بازگشت پناهندگان فلسطینی گره خواهد خورد، وازهمه مهمتر ازطرف مقابل امتیاز عادی سازی روابط کشورهای عربی را با اسرائیل خواهند گرفت .
نتانیاهو درسخنرانی مذکور و درکنار موافقت مشروط خود با طرح دودولت، بیت المقدس را پایتخت یکپارچه ودائمی اسرائیل اعلام کرده است. اعراب و فلسطینی ها حتما براین نکته آگاهند که باپذیرش دودولتی مورد نظر نتانیاهو، چیزی از محورهای پنج گانه حل وفصل نهایی (قدس- پناهندگان- شهرک ها- آب- وتعیین مرزها) برای مذاکره اسرائیل با فلسطینی ها باقی نخواهد ماند.
درمورد قدس، اقدامات تدریجی یهودی سازی این منطقه به صورت خزنده اما جدی ازسوی صهیونیست ها دردست اجراست. اقداماتی که ماحصل آن تغییر دموگرافیک قدس شرقی وافزایش جمعیت یهودی آن در مقابل کاهش تعداد عرب ها خواهد بود. این تغییر با ساخت شهرک های جدید اطراف قدس وانضمام آن به محدوده شهرداری قدس، تخریب واحدهای مسکونی اعراب وترک اجباری آنان، وخارج کردن روستاهای عرب نشین اطراف بیت المقدس از دایره شهرداری قدس درحال پیگیری و اجراست به گونه ای که براساس طرح جامع شهرتا سال 2020 میلادی، جمعیت یهودیان قدس شرقی به 70%خواهد رسید.
پیرامون موضوع آوارگان، رئیس خودگردان وبرخی سران عرب با بازگشت فقط تعداد محدودی ازآنان به فلسطین پشت پرده توافق کرده اند. مشکل امروز دراین زمینه دولت صهیونیستی است. این رژیم که پروژه "دولت یهودی" را باهدف رهایی ازفلسطینی های داخل اسرائیل بطور جدی دنبال می کند چگونه با بازگشت آوارگان موافقت خواهد کرد؟
درمورد شهرک های یهودی نشین تنها بحث مطرح، مخالفت با توسعه آنهاست و نه برچیدن آنها که البته نتانیاهو در این خصوص تحت فشار اوباما وکاخ سفید است. بنابراین چنانچه اسرائیل بتواند بحث قدس وآوارگان را ازموضوعات مذاکراتی حل وفصل نهایی خارج کند مباحث مهم دیگری برای استمرار مذاکرات باقی نخواهد ماند.
نتیجه اینکه، رویکرد جدید نتانیاهو کاملا به سود اسرائیل است و هرگز به معنای عقب نشینی این رژیم نخواهد بود و در مقابل چیزی نصیب فلسطینی ها و اعراب نخواهد کرد. لذا اگربپذیریم که درمعادلات جدید منطقه، موفقیت سیاست خارجی اوباما مرهون دادن امتیازاتی ملموس به طرف فلسطینی است رویکرد جدید نتانیاهو پاسخی مناسب به خواسته اعراب نخواهد بود وتنشها استمرارخواهد یافت.
*سفیرسابق ایران در اردن
نظر شما :