آیامشرف نقش های تازه ای برای خود تعریف می کند

طى چند ماه گذشته پاکستان به عنوان يکى از اعضاى محورى که آمريکا پس از حوادث 11 سپتامبر عليه تروريسم ايجاد کرده، فعال تر شده و تلاش جدیدی را به منظور بازتعریف جايگاه خود در جهان اسلام آغاز کرده است. ميزبانى اخير هفت عضو سازمان کنفرانس اسلامى که بعد از سفر خاورميانه اى پرويز مشرف صورت گرفت، يکى از نمونه هاى بارز چنين تلاشى است.

 رئيس جمهور پاکستان در فعاليت هاى اخير خود چند هدف را دنبال مى کند. ايجاد بلوکى از کشورهاى سنى براى حل بحران هاى خاورميانه از جمله تشکيل نيروى صلحبان و حل نزاع فلسطينى و اسرائيلى، یکی از این اهداف است. اما اين بلوک درعين حال مى تواند اهدافى غيررسمى را نيز در دستور کار قرار دهد که يکى از آنها به چالش گرفتن قدرت فزاينده شيعيان در منطقه است.

به عقيده برخى از تحليلگران منطقه اى اين طرح در واقع نسخه اى اصلاح شده از ابتکارى است که سال 2002 توسط ملک عبدالله عربستان در جريان برگزارى سران کشورهاى عربى در بيروت ارائه شده بود. در طرح ملک عبدالله که آن زمان کسوت وليعهدى عربستان را به تن داشت، اسرائيل زمانى به رسميت شناخته خواهد شد که از سرزمين هاى تسخير شده در جنگ شش روزه عقب نشينى کرده و بيت المقدس هم پايتخت کشور فلسطينى شود. اما در آن زمان اسرائيل اين شرايط را نپذيرفت و طرح مذکور مسکوت ماند.

به گفته حميد گل، رئيس سابق سرويس اطلاعاتى پاکستان، آمريکا به کمک مصر و پاکستان تلاش مى کند تا با تغيير ابتکار ملک عبدالله، آن را به بلوکى از کشورهاى سنى تبديل کرده و اسرائيل هم بدون هيچ پيش شرطى به رسميت شناخته شود. مرحله اجرايى اين طرح در واقع از هنگام سفر خاورميانه اى مشرف به خاورميانه آعاز شد. وى در کنفرانس خبرى امارات متحده عربى گفت اسرائيل يک واقعيت است و براى آن بهتر است که از سوى جهان اسلام به رسميت شناخته شود. اين اظهارات مشرف حيرت رهبران عرب را در پى داشت تا جايى که ملک عبدالله طى مصاحبه اى اعلام کرد که فلسطين موضوعى مربوط به کشورهاى عربى است و هيچ کس نبايد در اين حوزه دخالت کند.

مشرف در حالى تلاش مى کند خود را در خط مقدم جبهه ديپلماسى خاورميانه اى واشنگتن قرار دهد که دولت جورج بوش با اوضاعى بسيار بحرانى در عراق روبرو است و سياست هاى خاورميانه اى وى نيز از سوى کنگره – تحت کنترل دموکرات ها – با انتقادهاى شديدى مواجه است. به همين دليل کاخ سفید سعى دارد تا رئيس جمهور پاکستان را به برگ برنده خود در وضعيت کنونى تبديل کرده و علاوه بر مصر، کشورهاى عربى مهم ديگری نظير عربستان را نيز با طرح جديد همراه کند. اگرچه عربستان از نقش محورى پاکستان در اين طرح ناراضى است، اما در راستاى حفظ جايگاهى رهبرى خود در جهان عرب و به ویژه کشورهای سنی نشین، ترجیح می دهد که تا حد امکان اين نارضايتى را بروز ندهند. به همین دلیل بود که شاه عربستان در سفر پرویز مشرف به این کشور خود شخصا در فرودگاه به استقبال او رفت. رویدادی که به ندرت در زمان دیدار یک مقام بلند پایه خارجی از ریاض به وقوع می پیوندد.

اما واشنگتن اکنون با یک سوال ابهام آمیز در زمينه نقش پاکستان مواجه است، این سوال که مشرف تا چه حد حاضر به همکاری در راستای سیاست هاى منطقه ای آمریکا از جمله اعمال فشار علیه ایران است. آیا رئیس جمهور پاکستان بار دیگر مجبور خواهد شد که به روش بندبازان عمل کرده و درعین حال که تلاش می کند برای کاخ سفید عزیز باشد، به ثبت عنوان "رهبر شجاع" در جهان اسلام برای خود نیز همچنان امیدوار بماند؟

واقعیت این است که بخش قابل ملاحظه ای از افکار عمومی پاکستان اقدام آمریکا علیه همسایه غربی خود را فصل جدیدی از سناریوی دولت بوش علیه جهان اسلام قلمداد کرده و از آن حمایت نمی کنند. اما نشانه ها حکایت از این دارند که واشنگتن هم مصمم است تا وزن و توان حکومت مشرف را در راستای اعمال فشارهای منطقه ای خود علیه ایران مورد سنجش قرار دهد. این توان سنجی هم اکنون در دو جهت جریان دارد: منزوی ساختن ایران در سازمان کنفرانس اسلامی و تحرکات مرزی نیروهای محلی پاکستان.

مشرف در مورد اول تا حدی موفق عمل کرده است. واکنش مثبت 6 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی – از جمله عربستان، ترکیه، مصر، اندونزی، مالزی و اردن – به دعوت اسلام آباد یکی از نشانه های بارز در این راستا است. 

  تحرکات مرزی هم که در راستای تاکتیک ایجاد شکاف قومیتی از سوی واشنگتن در جریان است، از سوی مسئولان کاخ سفید به طور ضمنی مورد پشتیبانی قرار گرفته است.

این که مشرف تا چه بتواند از عهده ایفای نقشی که از سوی واشنگتن برایش در نظر گرفته شده است برآید، به زمان بستگی دارد. اما آن چه مسلم است این است که مشرف تنها بازیگر این سناریو نیست و دیگر 6 عضو گروهی که اسلام آباد آنها را دو هم جمع کرده درصدد دستیابی به نقش هایی کلیدی در آن هستند.