چرا سفر پاپ به خاورميانه مهم است؟

پاپ بندیکت شانزدهم به خاورمیانه آمده تا صفحه­ای تازه در روابط ادیان اسلامی، مسیحی و یهودی باز کند. سفر پاپ به منطقه اهمیت­های بسیاری دارد. اهمیت­هایی که به هیچ عنوان قابل کتمان نیستند و بی­شک بسیاری از دستاوردهای آن پس از پایان سفرش نمایان خواهد شد. استقبال گرمی که از پاپ در خاورمیانه تا کنون شده گویای این حقیقت است که هنوز پاپ رهبر واتیکان و رهبر کاتولیک­های جهان از جایگاه لازم برای توسعه صلح جهانی برخوردار است و می­توان امیدوار بود که وی حرکتی تازه و جدی به سمت صلحی جهانی ایجاد کند.

سفرهای این چنینی از سوی چهره­های مهمی چون پاپ که نماینده بیش از سه میلیارد مسیحی در جهان است، حرکت­های بسیار خوب و پسندیده­ای است که می­تواند در کاهش خشونت­ها و نزدیکی ادیان به یکدیگر کمک کند. در جهانی که اکنون کانون خشونت­ها و افراط­گری­ها در مهد تمدن­های بزرگ جهانی یعنی مناطق عربی شرق دریای مدیترانه است و تا دیگر نقاط غرب دنیای عرب کشیده شده، (اکثر گروه­های تندروی مخالف با غرب درگیری­های فلسطین و اسرائیل را دلیل اصلی لزوم رویارویی با اسرائیل و متحدان آن می­دانند) سفر پاپ می­تواند به نزدیکی این ادیان و کاهش خشونت­ها بسیار کمک کند. به هر صورت پاپ چهره کاریزمایی دارد که می­تواند، یهودیان، مسیحیان و بخشی از مسلمانان را به صلح ترغیب کند و حداقل آنها را به کاهش خشونت­ها متمایل کند.

پاپ کجا آمده است؟

فلسطین، اردن و سرزمین­های اشغالی از چنان تقدسی برخوردار هستند که همه پیروان ادیان مسیحی، مسلمان و یهودی برای آن احترام ویژه­ای قائلند. میلاد حضرت مسیح (ع)، حضور موسی کلیم الله و دیگر پیامبران قوم بنی اسرائیل در آن، وجود بیت المقدس قبله دوم مسلمانان جهان و ده­ها ویژگی مذهبی دیگر برای هر سه دین اسلام، مسیحیت و یهودیت قداستی ویژه­ای به این منطقه داده است. سفر پاپ به مناطق شرق دریای مدیترانه که میراث جنگ­های صلیبی سبب شده تا تنوع ادیان در تراکم جغرافیایی آن بسیار باشد، سبب شده تا سفر مهمترین رهبر مسیحیان جهان به آن بر تمام نقاط آن تاثیر بگذارد. بی­شک بیشترین تاثیر را بر مسیحیان منطقه می­گذارد. چرا که مسیحیان به پیشوای خود احترام ویژه­ای قائلند و در کشورهایی چون لبنان، اردن، فلسطین و مصر نفوذ بسیاری دارند. بی­شک با سخنان صلح طلبانه پاپ در سفر به این مناطق و دعوتی که وی از پیروان ادیان مختلف به عمل آورد تا در احترام به یکدیگر فعالتر باشند و از خشونت علیه هم بپرهیزند، مسیحیان بیش از مابقی ادیان در صلح طلبی و حفظ آرامش در جهان اسلام فعال خواهند شد. وی گفت و گوی میان مسیحیان، مسلمانان و یهودیان را به عنوان پیش شرط بسیار مهم برای استقرار صلح در منطقه خاور میانه خواند.

در این میان استقبال مجللی که اردن از آمدن پاپ به عمل آورد و رهبران مذهبی این کشور از ورود وی به عمل آوردند حداقل باعث خواهد شد تا مسلمانان این مناطق نگاه مثبت­تری به روند صلح داشته باشند. بی­شک چنین استقبالی از وی در فلسطین نیز خواهد شد و این به حفظ آرامش و تثبیت صلح بسیار کمک خواهد کرد. برای اسرائیلی­ها این موضوع اهمیت بیشتری دارد. آنها پیش از این بی صبرانه منتظر آمدن پاپ بودند اما پاپ هر بار به دلیل وجود مخالفت­های فراوانی که در محیط پیرامونی خود داشت و نگاه­هایی که شخص وی در تضاد با سیاست­های اسرائیل دارد این سفر را هر روز به تاخیر می­انداخت. اسرائیلی­ها حتی برای این که پاپ را تحت فشار بگذارند، تبلیغات منفی را علیه واتیکان آغاز کردند و در چند مورد جنجال­هایی را بر سر واتیکان و شخص پاپ به وجود آوردند. انتشار عکس­هایی از پاپ که وی را با یکی از مدال­های صلیبی آلمان نازی نشان می­داد، تحریف سخنان وی تا نشان دهند وی ضد یهودی است یا جانبدارانه به پروسه صلح جهانی نگاه می­کند همگی برای این بود که پاپ را تحت فشار بگذارند تا وی متقاعد شود حتما به اسرائیل بیاید. پیش­بینی می­شود اسرائیل با آمدن وی به قلمرو خود تبلیغات گسترده­ای را برای بهره­برداری سیاسی به نفع خود انجام دهد.

اسرائیل امروز بیش از هر روز به سفرهای این چنینی نیاز دارد. آمدن دولتی افراطی در اسرائیل که خود را به هیچ کدام از توافق­های صلح فلسطین پایبند نمی­داند، به شدت علیه فلسطینان و اعراب موضع می­گیرد و به دنبال بهانه­ای برای بر افروختن مجدد شعله­های جنگ در منطقه و خاک فلسطین است وجهه این رژیم را در سطح جهان بسیار مخدوش کرده و بر شمار مخالفانش به شدت افزوده است. این روند در جنگ اسرائیل با غزه بیش از پیش افزایش یافت و چهره اسرائیل را نزد جهانیان بیش از گذشته مخدوش کرد. از سویی روابط اسرائیل با اتحادیه اروپا نیز به شدت مخدوش شده به گونه­ای که اروپا اسرائیل را به شدت تحت فشار قرار داده تا به روند صلح پایبند باشد، تشکیل دو کشور مستقل فلسطینی و اسرائیلی را به رسمیت بشناسد و به تعهدات رهبران پیشین اسرائیل به پروسه صلح وفادار بماند. موضوعی که تا کنون دولت جدید اسرائیل به ویژه دستگاه وزارت امور خارجه این رژیم به دلیل عقاید افراطیش حاضر به پذیرفتن آن نشده است. از این رو سفر پاپ به اسرائیل می­تواند بسیار به نفع اسرائیلی­ها باشد چرا که بدین ترتیب می­توانند ادعا کنند که در برابر مخالفت غرب در برابر خود میزبان رهبر بزرگ دینی و مذهبیشان بوده و بدین طریق فشارهای تازه­ای را این بار خود به اروپایی­ها وارد کنند.

اما شاید این سفر دستاورد دیگری نیز در بر داشته باشد. آن هم تاییدی بر نظریه جورج بوش است که منطقه را به کشورهای معتدل و تندروی منطقه تقسیم کرد. در روند سیاسی کنونی کشورهای معتدل و تندرو به آن دسته از کشورهایی در منطقه اطلاق می­شود که از سیاست­های غرب در منطقه حمایت کرده، از روند صلح خاورمیانه پشتیبانی می­کنند و در حقیقت دوستان صمیمی غرب در منطقه محسوب می­شوند.

پاپ به اردن آمد. کشوری که پیشتاز روند صلح در خاورمیانه است، با اسرائیل روابط دیپلماتیک دارد و به هیچ عنوان از افراط مورد نظر غرب در منطقه حمایت نمی­کند و در بسیاری مواقع حتی علیه آن فعالیت هم می­کند. علیه القاعده با ایالات متحد هم­پیمان است و یکی از حامیان و استوانه­های اصلی صلح خاورمیانه محسوب می­شود. کشوری که هنگامی که روسای جمهوی امریکا صحبت از اعتدال در منطقه می­کنند، آن را الگوی مسلم اعتدال در منطقه می­دانند و از کشورهای دیگر می­خواهند همان سلوک را در پیش بگیرند. پاپ مسیحی که خود را منادی صلح و زندگی مسالمت­آمیز اسلام- مسیحیت و یهودیت می­داند پا به چنین کشوری گذاشته است.

از سوی دیگر به رام الله می­رود جایی که محمود عباس مهره مهم و متحد موثر امریکا در خاورمیانه بر کرانه باختری حکومت می­کند. پاپ به نوعی با این سفر از محمود عباس حمایت می­کند، از دولت اردن حامی وی حمایت می­کند و با سفر به اسرائیل حمایت خود را از روند صلح خاورمیانه اعلام می­دارد. حتی اگر اسرائیل بخواهد نظریات دیگری را برای صلح خاورمیانه دیکته کند و کشورهای دیگر آن را نپذیرند. بی­شک در فضای آرامش روند صلح حرکت بهتری خواهد داشت.