زنگ ها براى ژنرال به صدا درآمده است؟

چندی است که زنگ های برای ژنرال پرویز مشرف، رئیس جمهور پاکستان به صدا درآمده اند. اکنون کمتر تحلیلگری را در پاکستان می توان یافت که نداند ژنرال به زودی با یونیفورم نظامی خود وداع و با حفظ برخی از اختیاراتش، قدرت را واگذار خواهد کرد.

با این حال هنوز این سوال باقی است که این اقدام چگونه صورت خواهد گرفت و آیا این انتقال قدرت در پاکستان مطابق با همان رویه ای که پیش بینی و طرح ریزی شده است، پیش خواهد رفت، یا این که باید منتظر تحولاتی جدید و غیرمترقبه بود؟

اگرچه پیشتر نیز نشانه هایی از تضعيف حکومت مشرف بروز کرده بودند، اما درپی حودادث اخیر نظیر حمله نظامیان به "مسجد سرخ" در اسلام آباد و دستگیری "محمد چودهری" رئیس دادگستری پاکستان که مخالفت علنى تر اسلاگرايان و سياستمداران ليبرال پاکستانى را با سياست هاى مشرف در پى داشت، این واقعیت بیش از پیش چهره خود را به ژنرال بازنمایانده است.

 صدای زنگ ها اکنون نه تنها به گوش ژنرال رسیده، بلکه بزرگترین حامی منطقه ای و جهانی وی یعنی آمریکا را نیز به تکاپو انداخته است.

برهمین اساس و بنا بر ضرورت نقش آفرینی پاکستان در جنگ علیه ترور، واشنگتن درصدد برآمده تا فرد دیگری را در جای مشرف بنشاند که علی رغم وی از سوی اسلام گرایان تندرو و سیاستمداران تحت فشار نباشد. بدین ترتیب مقدمات گفت و گو میان مشرف و بی نظیر بوتو که سه دوره نخست وزیر در پاکستان را برعهده داشت و با اتهامات فساد مواجه بود، فراهم شد.

اما ژنرال که 8 سال پیش در پی یک کودتای بدون خونریزی قدرت را در کشورش به دست گرفت و از سوی گروه های تندروی پاکستانی مورد استقبال قرار گرفت، اکنون در تلاش است تا برخی از اهرم های قدرت را همچنان برای خودش حفظ کند، البته این بار به کمک سیاستمداران لیبرال.

 او در صدد ایجاد اتحادی جدید از همان نوعی است که در آخرین انتخابات عمومی در سال 2002موفق به ایجاد آن شد. اين رويکرد است که از سوى واشنگتن نيز حمايت مى شود.

اما بی نظیر بوتو مانند بسیاری از متحدان مذهبی پیشین مشرف از جمله "متحد مجلس امل" یا حزب "مسلم لیگ" نیست که در عرصه سیاسی پاکستان تازه وارد محسوب می شوند. احزاب مذهبی در انتخابات گذشته این کشور موفق به کسب اکثریت کرسی های مجلس نشدند.

در غیاب حضور جدی احزاب لیبرال در این انتخابات، احزاب مذهبی موفق شدند در حوزه های انتخابی نظیر ایالت های پنجاب و بلوچستان که هیچگاه صاحب اکثریت در آنها نبودند، اعتبار بیشتری کسب کرده و در نهایت به موفقیت های بی سابقه ای دست یابند.

اما بوتو با وجود غیبت 8 ساله اش در عرصه سیاسی پاکستان، همچنان از وجهه پیشین خود بهره مند است. وی همچنین این قدرت را دارد که مانند گذشته به تشکیل ائتلاف سیاسی مبادرت ورزد.

بنابراین دو هفته پیش هنگامی که پرویز مشرف به ابوظبی در امارات متحده رفت تا در مورد همکاری های آینده با بوتو گفت و گو کند، نخست وزیر در تبعید صراحتا به وی گفت که تنها در صورت کنارگیری مشرف از سمت های نظامیش حاضر به این همکاری خواهد بود.

پاکستان دارای یک نظام پارلمانی شبیه به بريتانيا است که تمام قدرت در اختیار نخست وزیر قرار گرفته و رئیس جمهور بیشتر نقشی تشریفاتی را ایفا می کند. با اين حال حاکمان نظامی تاکنون با توسل به ترفند "تعلیق قانون اساسی" توانسته اند بر این مشکل فایق آیند.

 اما دادگاه عالی پاکستان تعلیق قانون اساسی از سوی مشرف را غیرقانونی اعلام کرده است. بدین ترتیب در موقعیت کنونی نیاز مشرف به نقش بوتو بیش از پیش افزایش یافته است. این در حالی است که بعيد به نظر می رسد که وی از خواسته خود مبنی بر درآوردن یونیفورم نظامی توسط مشرف عقب نشينى کند.

شايد اگر فرد ديگرى غير مشرف که 8 مستبدانه کشورش را اداره کرد در مقابل اين خواسته قرار مى گرفت، راحت تر مى توانست آن را بپذيرد.

 در حال حاضر براى ژنرال چندان آسان نيست که اين دوران را ناديده گرفته و سرنوشت خود را صرفا با جايگاه تشريفاتى رئيس جمهورى در پاکستان گره بزند. اما در عين حال پافشارى ژنرال بر چنين رويکردى زمينه ايجاد هرج و مرج در اين کشور و در نهايت حضور گسترده تر تندروها در عرصه سياسى را فراهم خواهد کرد.

نشانه ها حکايت از اين دارند که آمريکا درصدد است به هر ترتيب ممکن اوضاع آينده در پاکستان را مديريت کند. نيکلاس برنز، معاون وزير امور خارجه آمريکا در امور سياسى طى مذاکره با بى نظير بوتو گفته بود که  واشنگتن مصمم است به هر نحو ممکن تحولات آتى در پاکستان را تحت کنترل خود درآورد.

رسانه هاى پاکستانى نيز در روزهاى اخير مملو از گزارش هاى مربوط جابجايى قدرت در اين کشور و تاثير فشارهاى آمريکا بر آن هستند.

وجه مشترک تمام اين گزارش ها اين است که آمريکا نقش مهمى در ارتباط بيشتر ميان بوتو و مشرف و توافق نهايى آنها ايفا مى کند. بر اساس اين رويکرد تلاش خواهد شد تا علاوه بر قدرت گرفتن بيشتر بوتو در پاکستان از تبديل شدن مشرف به يک رئيس پوشالى نيز جلوگيرى شود.

اما اين ايده با يک مانع اصلى مواجه است. اين مانع که مشرف در هر حال بايد با سمت هاى نظامى خود خداحافظى کند. در چنين صورتى است که ديگر هيچ يک از امراى ارتش حرف هاى مشرف را نخواهند خريد.

بدين ترتيب مى توان اين طور پيش بينى کرد که پاکستان به سوى تغييراتى در حال حرکت است، اما نه دقيقا از آن مسيرى که واشنگتن براى آن تعيين کرده است.