آمریکا در بحران آسیای جنوب غربی

تحولات داخلی و مرزی دو کشور همسایه و هم کیش افغانستان و پاکستان در ناحیه پر تنش آسیای جنوب غربی به اولویت اول روابط خارجی و نگرانی جدی دولت جدید واشنگتن و دمکرات ها تبدیل شده است. مسئله ای که هر چقدر در آن دست و پا می زنند بیشتر در آن فرو می روند.آقای اوباما نیز اعلام کرده که شرایط در افغانستان پیچیده تر از عراق شده است.

در حالی که تیم روابط خارجی رییس جمهور جدید آمریکا در  حال مزه مزه کردن و فهم احتمالی تحولات و واقعیات و مسائل این منطقه مهم و در عین حال خطرناک برای این کشور و جبهه غرب هستند به نظر می رسد آنها احساس می کنند لازم است برای جلب همکاری همه بازیگران موثر منطقه و یا حداقل شنیدن نقطه نظرات و ملاحظات آنها ترتیب اجلاسی را برای جمع کردن کشور های مرتبط با افغانستان به جریان بیندازند.

کاهش حملات هواپیما های مدرن و بدون سرنشین آمریکا به نواحی وزیرستان جنوبی و شمالی پاکستان که در هفته های گذشته و در ماه های آخر حکومت جرج بوش بر آمریکا به اوج خود رسیده بود به یک توقف نا گزیر و اجتناب ناپذیر رسیده و تا حد زیادی فرو کش کرده است. این کاهش حملات نظامی و هوایی بدون تردید با ملاحظات و فشارهای دولت و ارتش پاکستان هم خوانی دارد. جابجایی و کوچ صدها هزار نفر از مردم نواحی مذکور هم در احساس نگرانی و ترس مهاجمان از پیامدها و عواقب حملات خود  موثر بوده است.

بدون تردید و به همانگونه که قبلا پیش بینی میشد افزایش این حملات و فشارها با واکنش های تند و وسیع تر از گذشته در نواحی درگیر در پاکستان منجر خواهد شد.

تحولات یکساله در ناحیه شمال غربی ایالت سرحد و سوات پاکستان  و همراهی و توافق دولت پاکستان در نیمه فوریه سالجاری میلادی با این تحولات نهایتا منجر به پذیرش خواست و هدف طالبان و شرعیت خواهان تند روی پاکستانی برای برقراری حکومت شرعی مورد نظر آنها در این نواحی شد. مدل و الگویی که می تواند به سرعت به سایر نواحی پاکستان و حتی منطقه سرایت کند. تندرویان قبل از این تحولات و موفقیت ها با حملات متعدد و آتش زدن مکرر مدارس و ضرب و شتم دانش آموزان به ویژه دختر و نیز حمله به سایر مراکز فرهنگی محلی در نقاط مختلف پاکستان که عموما نیز مذهبی هستند خواستهای خود را به پیش برده و تحمیل کرده بودند.

اجلاس سی و یکم مارچ در ارتباط با افغانستان در رم ایتالیا در پرتوی این تحولات بی سابقه برگزار خواهد شد.

بدون شک تامل در تحولات پیش آمده می تواند موید زنده شدن طالبان دو سوی مرزهای پاکستان و افغانستان در ماه های در پیش رو و فرا رسیدن بهار و موج جدید حملات طالبان و متحدان القاعده ای ایشان در این دو کشور و مناطق بر علیه سربازان غربی باشد. چیزی که به اختلافات جبهه غرب دامن می زند و تصمیم گیری برای اد امه نبرد علیه شورشیان طالبان را به مخاطره جدی در نزد این جبهه خواهد انداخت.

بر اساس نظر سنجی های اخیر صورت گرفته در پاکستان، هند که همواره به عنوان دشمن شماره یک پاکستان مقام اول را در این افکار سنجی ها دارا بود جای خود را به آمریکا داده است. قبل از آن آمریکا متحد اسلام آباد بر علیه هند محسوب و تبلیغ می شد.   

آمریکا یی ها در ابتدای ورود به افغانستان و اشغال خاک این کشور و استقرار واحد های امنیتی و نظامی خود در پاکستان به این ملاحظات و تذکرات توجه نداشتند که اصولا افغانستان جای ماندن نیروی خارجی نیست. آنها بدون اطلاع و مطالعه تاریخ حداقل سیصد ساله اخیر افغانستان و منطقه و ناشی از هیجان حوادث 11 سپتامبر و احساس ابر قدرتی وارد نواحی مذکور شدند!

اظهار تمایل اخیر آقای اوباما در مصاحبه با نیویورک تایمز برای مذاکره با طالبان میانه رو ناشی از تجربیات 7 ساله اخیر نظامیان آمریکا در ترجیح زبان زور و نظامیگری در افغانستان است. تعطیلی دیپلماسی و زبان گفتگو به عنوان راه اول حل و فصل امور و فهم بهتر مسائل در سال های اخیر که آمریکا مهمترین مانع این مسیر بوده بیشترین خسارت و صدمه را به روند همکاری ها و صلح منطقه ای وارد کرده است.

در کنار تغییر و تحولات صورت گرفته اتفاقات مهم و جالبی نیز از سوی طرفین درگیر در منطقه در پیش گرفته شده است.

حداقل دو بار حملات سنگین و انهدام مراکز و دپوی ادوات و تجهیزات نظامی  نیروهای ناتو در پاکستان  توسط نیروهای طالبان انجام شده است که نمی توانسته بدون حمایتهای لازم محلی و یا خارجی امکان تحقق پیدا کند.

حرکت آشکار روس ها در جلب نظر قر قیزها در تعطیل نمودن پایگاه لجستیکی و تدارکاتی راهبردی مناس در این کشور که جبهه ناتو را از یکی از مراکز مهم تغذیه عملیات و کمک رسانی خود در افغانستان محروم می کند و همزمان دعوت روس ها از آمریکا یی ها برای کمک بیشتر مسکو به غرب  در حمایت های تدارکاتی و سوخت رسانی مورد نظر آنها به افغانستان از طریق خطوط آهن خود در آسیای میانه و وابستگی بیشتر غرب به روسیه در جبهه افغانستان کمتر از یک فاجعه راهبردی برای غرب تلقی نخواهد شد. روسیه در این اوضاع و احوال کارت های بیشتری برای مواجهه با فشارهای غرب علاوه بر تمایل به همکاری در پرونده هسته ای ایران روی میز قرار خواهد داد و می داند که چگونه با آنها بازی کند.

در این تحولات عملیات مشترک و کم سابقه ارتش های افغانستان و انگلیس در نواحی جنوب و هلمند افغانستان بر علیه مراکز تولید مواد مخدر و قاچاقچیان و گنگ های مواد، همه از آرایش و رویکردهای جدید نظامی در افغانستان حکایت می کند.

همچنین ترغیب ایران به واکنش مثبت و قبول درخواست جبهه غرب و ناتو برای استفاده از مسیر کشورمان در تدارک نیروهای این سازمان به افغانستان  که با تحریک رقابتی با روسیه مزین و همراه است کاملا غیر منطقی است. ایران نمی تواند شاهد حرکت کاروان های نظامی غربی برای جنگ و بمباران های وسیع در افغانستان و نواحی مرزی آن با پاکستان باشد. سیاست ها، منافع ملی و علایق وعواطف مردم دو سوی مرزهای شرقی کشور، شبیه سازی جنگ بین الملل دوم و عبور نیروهای غربی از خطوط مواصلاتی کشور را کاملا مردود می کند. استدلال هایی که در این جهت ارائه می شود بیشتر بر پایه تحریک رقابتی غرب میان ایران و روسیه و حتی پاکستان قرار گرفته است. نتایج و شکست حضور و استفاده نیروهای غربی از خاک پاکستان و کشورهای آسیای میانه جایی برای تردید در این مورد باقی نمی گذارد.

انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان نیز سر انجام با کشمکش های صورت گرفته میان حامد کرزی پشتون و نظامیان آمریکایی احتمالا در ماه اوت سالجاری برگزار خواهد شد. نگرانی جبهه غرب از سر انجام این انتخابات در حالی که دولت آقای کرزی به شدت در ماه های گذشته از سوی مقامات واشنگتن و لندن به بی کفایتی در اداره کشور و مبارزه با مواد مخدر و فساد متهم است تصمیم گیران غربی را در تصمیم سازی معمول آنها در قبال تحولات آینده افغانستان با مشکلات بیشتری مواجه می کند. به خصوص آنکه چنانچه بقای دولت کرزی و یا به کرسی نشستن فرد جدید با مقتضیات و شرایط پیچیده امروز افغا نستان همراه و هم سنخ نباشد و نظر همسایگان آن را جلب نکند صحنه افغانستان و پاکستان را با ادامه بحران ها و مشکلات دیگری همراه می سازد.

در این شرایط  برگزاری اجلاس رم  بدون حضور و نقش موثر جمهوری اسلامی ایران و پاکستان نه شدنی و نه قرین موفقیت خواهد بود. پاکستان از نظر سیاست های سلبی خود در افغانستان و تمایل سنتی و شدید خود به استقرار یک دولت تابع  و ضد هندی در کابل و ایران از جنبه سیاست های ایجابی و اثباتی خود و ترجیح یک دولت مرکزی قوی در کابل که حافظ ثبات و امنیت و مانع تولید مواد مخدر در این کشور باشد هر دو برای هر راهبرد و تصمیم جهانی و بین المللی حیاتی اند.

 بدون شک تقویت پیوندها و روابط سیاسی و اقتصادی کشورمان با دولت های پاکستان و افغانستان و حضور موثر و هدفمند در اجلاس های بین المللی موید و در جهت منافع و امنیت ملی کشورمان و حساسیت های آن است.

تجربه موفقیت آمیز و ماندگار رویکرد وسیاستهای اقتصادی و عمرانی ما در افغانستان در سالهای گذشته  می تواند همچنان محل و الگوی دولت در قبال افغانستان و کسب حمایت افکار عمومی در این کشور و جامعه بین الملل باشد. 

در حالی که پاکستان اسیر مسائل داخلی است و افغانستان هر چه بیشتر بی تاب و بی حوصله برای تغییرات جدید می شود، تبعات ادامه نا امنی و بی ثباتی دراین کشور به شکل مهاجرت نا خواسته بیشتر، انتقال مواد مخدر و جرم و جنایت و توسعه فقر ادامه خواهد یافت. تا در کنار تداوم حضور نیروهای خارجی و افزایش آنها در کنارمرزها و کشورهای همسایه، تحولات و حوادث مهمی  را در بهار و تابستان آینده رقم بزند. برنامه جدول خروج منطقی نیروهای آمریکایی از افغانستان و پاکستان نه تنها به کاهش تنش ها کمک می کند بلکه از عقب نشینی ناگهانی این نیروها و ایجاد خلاء ناشی از آن نیز می تواند جلوگیری نماید.