نقش ترکیه در منطقه و روابط با امریکا

باراک اوباما، رییس جمهور امریکا روز جمعه به طور جداگانه با عبدالله گل، رییس جمهور و رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه تماس تلفنی برقرار کرد. اوباما، در اولین تماس رسمی خود با رهبران ترکیه از زمان انتصاب در مورد همکاری های دوجانبه میان دو کشور بر سر منافع مشترک گفت و گو کرد. اوایل ماه جاری، جو بایدن، معاون رییس جمهور با علی باباجان، وزیر امور خارجه ترکیه در کنفرانس امنیتی مونیخ دیدار و گفت و گو کرد. احتمال دارد که اوباما در ماه آوریل در نشست سران ناتو که به مناسبت شصتمین سال ناتو برگزار یم شود با عبدالله گل دیدار کند.

کاخ سفید اعلام کرد که باراک اوباما، تماسی گرم و صمیمی با رجب طیب اردوغان و عبدالله گل برقرار کرده است. سایت کاخ سفید همچنین نوشت که رییس جمهور بر روی اهمیت روابط ترکیه و امریکا تاکید کرده است و خواهان همکاری با عبدالله گل و رجب طیب اردوغان پیرامون مسائل استراتژیک است. اوباما همچنین بر روی تقویت روابط و همکاری های دوجانبه با ترکیه برای مقابله با چالش های قرن بیست و یکم تاکید کرده است. (ww.whitehouse.gov، 16 فوریه)

دفتر ریاست جمهوری ترکیه نیز اعلام کرد که باراک اوباما، رییس جمهور امریکا بر روی اهمیت روابط ترکیه و امریکا تاکید کرد و از نقش ترکیه رهبری ترکیه در منطقه قدردانی کرد. (www.tcbb.gov.tr، 16 فوریه)

در این گزارش آمده است که دفتر نخست وزیر ترکیه تاکید زیادی بر اظهارات مثبت اوباما در خصوص روابط استراتژیک دو کشور و نقش رهبری ترکیه در منطقه دارد. همچنین دفتر نخست وزیری ترکیه اعلام کرد که رجب اردوغان، حساسیت ترکیه در خصوص مسئله ارامنه و مسائل خاورمیانه را به باراک اوباما یادآوری کرده است و اعلام کرده است که نمی خواهد مسئله ارامنه روابط ترکیه و امریکا را خدشه دارد کند. همچنین در سایت دفتر نخست وزیر ترکیه آمده است که اوباما نقش ترکیه در روند صلح خاورمیانه را مورد تقدیر قرار داده است و حساسیت ترکیه در مورد مسائل را ارج می نهد. (www.bbm.gov.tr، 16 ژانویه).

دلایل زمانبندی تماس های اوباما با مقامات ترک به یک معما تبدیل شده است. بسیاری از تحلیلگران با توجه به آنچه که مقامات در مورد این تماس تلفنی بیان کردها ند معتقدند که آنها بر سر مسائلی از جمله همکاری با ناتو و امریکا، حمایت از آشتی ترکیه و عراق، نیاز به همکاری ترکیه در روند صلح خاورمیانه، گسترش روابط ترکیه و ارمنستان، روابط ترکیه و اتحادیه اروپا و سیاست های امریکا در قبال افغانستان و پاکستان.

اظهارات مقامات ترکیه، به ویژه در مورد مسائل سیاسی خاورمیانه نیازمند تمجید از سوی باراک اوباما بود. به دنبال انتقادهای ترکیه از اسراییل در جنگ غزه، نگرانی ها در خصوص آینده روابط ترکیه و امریکا افزایش پیدا کرد. رسانه های طرفدار حزب عدالت و توسعه با اشاره به تماس اوباما آن نشانه ای از عدم ارتباط تنش های میان اسراییل و ترکیه به روابط ترکیه با امریکا دانستند. آنها پا را از این نیز فراتر گذاشتند و اعلام کردند که با وحود اصرار برخی از لابی های اسراییلی در واشتنگتن، سیاست های آنکارا به گونه ای بود که توانست روابط خود با تل آویو و واشنگتن را از یکدیگر جدا کند( روزنامه ینی شفق، 18 فوریه).

سایر گزارش ها حاکی از این است که اوباما به ترکیه برای روند جدید صلح در خاورمیانه متوسل شده است. گزارش هایی از طرف ترکیه نیز حکایت از آن دارد که اوباما ادعای ارامنه مبنی بر نسل کشی را به کنگره امریکا ارسال نخواهد کرد. (روزنامه رادیکال، 17 فوریه، آژانس خبری اخلاص، 17 فوریه). با توجه نظر تحلیلگران ترک، با وجود این تماس تلفنی احتمال استفاده از کلمه نسل کشی در روز 24 آوریل کاهش پیدا کرده است.(روزنامه زمان، 18 فوریه). اردوغان اعلام کرد که در مورد مسئله ارامنه با آقای اوباما صحبت کرده است اما وی از دادن جزئیات بیشتر در این زمینه امتناع کرد. ( روزنامه ملیت، 19 فوریه).

روزنامه های منتقد دولت اعلام کردند که موضع کاخ سفید، از آنچه که در داخل کشور به آن پرداخته شده است متفاوت است و بیشتر به دلیل عضویت ترکیه در ناتو و تغییراتی است که امریکا در سیاست های خود در قبال پاکستان و افغانستان انجام داده است. آنها همچنین اعلام کردند که مسئله ارامنه در لیست مسائلی که بین دو اوباما و مقامات ترک مورد بحث قرار گرفته است وجود نداشته. با توجه به این منابع، برخی از تحلیلگران امریکایی اظهار داشتند که برای یادآوری مسوولیت های ترکیه در سازمان آتلانتیک شمالی به مسئله ناتو اشاره شده است. (www.dnnturk.com 17 فوریه، روزنامه جمهوریت، 17 فوریه).

با این وجود ترکیه به دنبال نقش های خاصی برای خود خارج از مسوولیت های ناتو است. به عنوان مثال، از نقش میانجی برای حل مسائل خاورمیانه گرفته تا برخورد با اسراییل، سودان و ایران. از دیدگاه آنکارا، این نقش ترکیه می تواند به صلح و ثبات در منطقه پرآشوب کمک کند. اما با توجه به دیدگاه های منتقدان دولت، رفتارهای مستقل ترکیه می تواند روابط امریکا و ترکیه را تهدید کند.

بسیاری از تحلیلگران ترک بر این عقیده اند که اشاره به مسئله افغانستان از طرف کاخ سفید نشانه ای از سیاست های امریکا برای افزایش نیرو در افغانستان است. در حال حاضر حدود 800 نیروی ترک در افغانستان با عنوان ایساف حضور دارند. با وجود مشکلاتی که ناتو در افغانستان با آن رو به رو شده است، امریکا خواهان افزایش نیروهای ناتو در این کشور است. (نشریه تودیز زمان، 18 فوریه، نشریه حریت دیلی نیوز، 18 فوریه). زمانی که این مسئله در گذشته مطرح شده بود، ترکیه افزایش نیروهای خود در افغانستان را رد کرده بود، اما هنوز معلوم نیست که این بار ترکیه چه پاسخی به این درخواست خواهد داد.

مباحثاتی که پس از دو تماس تلفنی اوباما انجام شد نشان می دهد که روابط امریکا و ترکیه همچنان نامشخص است. اوباما با برقراری تماس با گل و اردوغان به طور جداگانه، نشان داد که هنوز نمی داند که چه کسی قدرت اصلی را در ترکیه برعهده دارد؛ اما اینکه واشنگتن چه واکنشی در مقابل نقش پررنگ تر سیاسی ترکیه در منطقه از خود نشان خواهد داد سوالی است که هنوز جواب مشخصی به آن داده نشده است. پس از برگزاری اجلاس ماه آوریل ناتو و موضع اوباما در مقابل مسئله ارامنه نشان خواهد داد که آینده این روابط چه خواهد شد.