سفر متکی و سارکوزی به عراق بوی تغییر می‌دهد
در خبرها آمده است که منوچهر متکی وزیر امور خارجه و هیئت بلندپایه همراهش برای بررسی توافقات انجام شده در جریان سفر نوری مالکی نخست وزیر عراق به ایران و برگزاری کمیسیون مشترک روابط ایران و عراق در بغداد به این کشور سفر کرده است. اما در خبرها این را هم خواندیم که برنامه های نامبرده "جزئی" از برنامه های سفر وزیر امور خارجه بوده است.
برای شکافتن موضوع مورد بحث، نظری دیگر به سخنان باراک اوباما در کنفرانس مطبوعاتی دوشنبه شب می اندازیم. وی اذعان کرد که "دولتش به دنبال فرصت‌هايى براى گشايش مذاکرات مستقيم با ايران است." مسئله عراق یکی از این فرصت ها و دم دست ترین و مهیاترین آنهاست. اگرچه گفتگوهای تهران با اروپا و واشنگتن درباره معضلات افغانستان نیز یکی از محورهای آتی دیپلماسی این کشور خواهد بود اما عراق با توجه به منافع و تاثیرگذاری ایران در آن از اهمیتی دو چندان برخوردار است.
با وجودی که رییس جمهور آمریکا گذار از سال‌های بى‌اعتمادى بين دو کشور را امری دشوار و زمان بر خوانده، ولی تلاش های این کشور از جدیت و اهمیت ایران برای ایالات متحده حکایت دارد. اوباما گفته است: "گروه امنيت ملى من در حال بازنگرى سياست فعلى آمريکا در قبال ايران و مشغول بررسى حوزه‌هايى که مى توان در آنجا مذاکرات سازنده داشت و تعامل مستقيم با آنها برقرار کرد هستند."
عراق به همان اندازه که بستری مساعد برای تروریست هاست فضایی برای گفتگوهای غیر مستقیم و مستقیم ایران و آمریکا نیز هست. تمایل دو کشور به این مسئله نیز بر کسی پوشیده نیست و روسای جمهور و سایر مقامات دیپلماتیک دو کشور بر آن تاکید می کنند؛ تاکیدی روزافزون.
همان گونه که باراک اوباما برای پیدایش فرصت هایی مشترک برای نشستن پشت یک میز با ایران بی تابی نشان می دهد، ایران هم نیاز خود را کتمان نمی کند و به الحان مختلف به تبیین این نیازمندی می پردازد. اوباما می گوید: "انتظار دارم که در چند ماه آينده بتوانيم فرصت‌هايى را ايجاد کنيم که براساس آن بتوانيم رو در رو پشت يک ميز بنشينيم" و احمدی نژاد پاسخ می دهد: "ایران آماده انجام مذاکره با طرف آمریکایی اما در شرایط مساوی است."
اوباما می گوید: "اکنون زمان آن رسیده که ايران نشانه هايى بفرستد مبنى بر اينکه قصد دارد به نحو متفاوتى رفتار کنند و درک کند که حتى اگر به عنوان يک عضو جامعه بين المللى حقوقى داشته باشد اين حقوق وظايفى را در بر دارد." و احمدی نژاد بدیل آن را عنوان می کند که: "دولت جدید آمریکا اعلام کرده که قصد تغییر دارد و می خواهد مسیر گفتگو در پیش گیرد. امیدواریم این تغییرات واقعی و بنیادی باشد و نه تاکتیکی و در این صورت ملت ایران از تغییرات حقیقی استقبال می کند."
این اظهارات در فاصله یک روز از جانب دو طرف گفتگو بیان شده است. خود این اظهارات نوعی گفتگوی دو طرفه است که گویی در حالت قهر و پشت به یکدیگر به زبان می آورند اما طوری بلند صحبت می کنند که طرف مقابل بشنود و پاسخ و شروط طرف مقابل را بازهم با صدای بلند اما رو به دیگری اعلام کند.
ایران و آمریکا همین اکنون وارد گفتگو شده اند اما گفتگویی در حد مکالمه و به عنوان پیش زمینه هایی برای مذاکره. هر دو کشور همچنان بر حقوق و خواسته های متضاد خویش اصرار دارند و خواهش های هر یک به معنی خط قرمزهای دیگری است. اوباما در نشست مطبوعاتی اش بار دیگر به اعتراض علیه ایران درخصوص حمایت های این کشور از حزب الله لبنان و حماس پرداخته و مواضع ضد اسرائیلی جمهوری اسلامی را مورد انتقاد قرار داده است.
تهدید خواندن برنامه هسته ای ایران نیز بخشی دیگر از صحبت های اوباما بود که سعی داشت تصویری خطرناک از ایران در خاورمیانه ترسیم کند. اما در سوی دیگر این محمود احمدی نژاد بود که بازهم خواسته یا ناخواسته پاسخ اوباما را می داد: "اگر می خواهید با تروریسم مبارزه کنید باید با عوامل اصلی جنگ در منطقه مقابله و آنان را محاکمه کنید. شخص بوش و همراهان و دولتش باید محاکمه و مجازات شوند."
زبان دو کشور در روزهای مابعد کنفرانس مونیخ به سمت یکدیگر گرایش عجیبی داشته است. به بیان دیگر حتی اظهارات مقامات دو کشور درباره عملکرد دیروز و امروز آنها در قبال طرف مقابل و تشریح خط قرمزها و حدود خویش نوعی گفتگو در ایام سرد ولی رو به گشایش به حساب می آید.
متکی در روزی به عراق سفر کرد که سارکوزی نیز حضور داشت. از سوی دیگر منابع عراقی اعلام کرده اند که "سارکوزی مامور پیگیری گفتگوی تهران - واشنگتن از طرف اروپا" است. این منابع نزدیک به دولت عراق فاش کرده اند که سارکوزی روز گذشته در سفرش به عراق با مسئولان این کشور درباره مذاکرات تهران و واشنگتن گفتگوهایی انجام داده است.
نه می توان پیوستگی این اتفاقات و دیالوگ ها را تصادفی و بی هدف توصیف کرد و نه می شود دایی جان ناپلئونی نگاه کرد و سیر اتفاقات دو روز گذشته را متعلق به یک سرچشمه دانست. اما زنگی که در گوش ها صدا می کند، زنگ غریبی نیست. وقتی اوباما می گوید "به دنبال فرصتی است تا مذاکرات مستقیم را با ایران آغاز کند" از احمدی نژاد می شنویم که "ایران آماده انجام مذاکره با طرف آمریکایی اما در شرایط مساوی است". از دیگر سو سارکوزی توسط منابع عراقی مامور پیگیری مذاکرات ایران و آمریکا با وساطت عراقی ها معرفی می شود و او به بغداد می رود و وزیر خارجه ایران نیز عصر همان روز به همان جا.
اگر از کنفرانس مونیخ به این سو و در فاصله یک هفته، تغییراتی به این شدت و حدت صورت می گیرد، باید منتظر ماند و دید که تا پایان دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد مذاکرات مستقیم و غیر مستقیم تا کجا پیش می رود و موانع موجود تا چه میزان مجال پیشرفت را به مذاکرات می دهد؟
اما در این بین یک سوال برجا می ماند. اینکه آیا نیکولا سارکوزی می تواند گزینه ای مناسب برای آغاز و پیگیری گفتگوهای ایران و آمریکا باشد؟ هر چقدر که اوباما بوی تغییر می دهد سارکوزی از این عطر برخوردار نیست و بیشتر یادآور تضادها و کشکمش هاست. به نظر می رسد او نیز با یک فاصله - یک واسطه - طرف گفتگو با ایران قرار بگیرد؛ بغداد.
نظر شما :