برنامه هسته‌ای ایران؛ انگیزه نزدیکی مسکو و واشنگتن

دوران جرج بوش دورانی پر تنش و سراسر فراز و نشیب برای روابط مسکو و واشنگتن بود، با وجود آنکه دو ابرقدرت قرن بیستم پس از پشت سر نهادن دورانی سرد، به دوستی گرم دست یافته و متحد بودن را برای اهداف خود استراتژیک یافتند اما دوران بوش شرایطی را بین دو کشور حاکم کرد که بسیاری را به یاد جنگ سرد و بسیاری را نگران از احیای آن دوران کرد.

اکنون با روی کار آمدن باراک اوباما، رئیس جمهوری جدید امریکا که رویکرد تغییر را در گوش تحولات جهانی می دمد؛ نوید تجدید اتحاد استراتژیک مسکو و واشنگتن برای کنترل اوضاع در شرق جهان و بویژه تسلط بر آنچه در ایران در حال پیگیری است، شنیده می شود.

نباید این نکته را از نظر دور داشت که کرملین و کاخ سفید هرگز از حقیقت لزوم همکاری و همسویی سیاسی و استراتژیک در تحولات یک دهه قبل غافل نبوده و سردی روابط میان این دو، نشات گرفته از نوع نگاهشان به منافع ملی بوده است، با این حال موضوع استقرار سپر دفاع موشکی امریکا در شرق اروپا که از ابتدا و هم اکنون نیز با هدف کنترل نواحی بحران آفرین خاورمیانه و از جمله ایران مطرح شده است؛ منافع مشترک و استراتژیک روسیه و امریکا را با چالشی جدی مواجه ساخت.

دو کشور هر چند در موضوع هسته ای ایران عملکرد یکسان و نگاهی متفاوت داشته اند اما با جدی شدن موضوع استقرار سپر دفاع موشکی در کشورهای اروپای شرقی، همین موضوع به ابزاری برای بازی با حریف تبدیل شد و در این میان بسیاری از تحلیل گران، تهران را به بهره گیری ار فرصت پیش آمده ترغیب کردند، غافل از آنکه در پس روابط سرد شده کاخ سفید و کرملین، ظرفیت هایی غیر قابل چشم پوشی نهفته است و دو طرف هرگز این ظرفیت ها را خدشه دار نخواهند کرد.

درست در روزهایی که نگرانی از برقراری جنگ سرد دوم میان مسکو واشنگتن به اوج خود رسیده بود، دیمیتری مدودف که اندک زمانی از آغاز بکارش نگذشته بود، اعلام کرد که همچنان همکاری با ایالات متحده را بر سر موضوع هسته ای ایران ادامه خواهد داد و تنش های پیش آمده مانعی در این مسیر نیست.

اما اکنون تحولات شکلی دیگری به خود گرفته است، در کاخ سفید اوباما مجری امور است و در این سوی جهان، روسیه در انتظار تاثیر رویکرد تغییر در سیاست های امریکا در برابر شرق اروپا و بویژه بحث سپر دفاع موشکی است، همانگونه که در ایران نگاه ها در انتظار عملی شدن تغییراتی است که رئیس جمهور جدید امریکا نوید آنرا داده بود.

جوزف بايدن، معاون رياست جمهوری امريکا روز شنبه ايده حوزه ای نفوذی را برای روسيه رد کرد و قول داد که دولت جديد تحت رهبری باراک اوباما فشار به ناتو را برای همکاری عميق تر با کشورهای هم فکر ادامه دهد. 

وی گفت: "امريکا به تکميل دفاع موشکی ادامه ميدهد تا با توانائی فزاينده ايران مقابله کند، مشروط بر آنکه کارآئی تکنولوژی آن ثابت شود و هزينه ای توجيه پذير داشته باشد."

این در حالی است که روسیه تاکنون در موضوع هسته ای ایران بازی دوگانه را به خوبی ادامه داده و در دو جبهه بطور همزمان فعال بوده است؛ یکی در گروه 1+5 که ساز همکاری با غرب را در برابر ایران علی رغم مخالفت با اعمال تحریم های بیشتر بر تهران می زند و دوم در تاسیسات هسته ای و نظامی ایران که همچنان به همکاری تکنولوژیکی و فنی با این کشور ادامه می دهد.

موضع روسیه در برابر امریکای جدید
از سوی دیگر روسيه از علائم واشنگتن که حاکی از خواست آمريکا برای بهبود مناسبات با مسکو است استقبال کرده است.

سرگئی ايوانوف، معاون نخست وزير در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ و در پاسخ به اظهار نظر قابل توجه معاون اوباما که گفته بود زمان ترميم شکاف خطرناکی که در مناسبات امريکا و روسيه ایجاد شده، فرا رسیده است، گفت: "آشکار است که دولت جدید مریکا به تغییر تمایل زیادی دارد و این باعث خوش‌بینی است."

روسيه همچنين تلويحا گفته است ممکن است استقرار موشک های برد کوتاه اسکندر در منطقه غربی کالينگراد را در برابر مرزهای اتحاديه اروپا کنار بگذارد، مشروط بر آنکه امريکا نيز از استقرار موشک در اروپای مرکزی و شرقی منصرف شود.

بر همین اساس کارشناسان از دست دوستی امریکا به سوی روسیه و ایران سخن می گویند، همانطور که واشنگتن به متحدان اروپايى خود نیز اطمينان داده است که با آن‌ها همانند همتاى خود رفتار کند.

حال در این میان ایران چه جایگاهی دارد؟ برخی از دیپلمات های غربی ایران را عامل و انگیزه اصلی چرخش واشنگتن بسوی مسکو می دانند، چرخشی که عزم جدی برای گرمی روابط دارد تا در سایه آن تهران را بیش از بیش تحت کنترل داشته باشد.