پایان ژانویه؛ نه زرداری آمد و نه گازی رفت

ابتدا قرار بود رئیس جمهور پاکستان در هفته اول ژانویه 2009 به تهران بیاد، بعد منوچهر متکی اعلام کرد که این سفر قریب الوقوع است و درواقع قید تاریخ را از آن برداشت. اما با پرسش نمایندگان مجلس از وزیر خارجه درباره سطح روابط ایران و پاکستان حتی می توان پیش بینی کرد که عبارت "آینده نزدیک" درباره سفر آقای زرداری کمی دورتر از نزدیک نشان می دهد.

 اوایل دی ماه بود که وزیر امور خارجه کشورمان خوشحال از اعلام خبر سفر نوری المالکی نخست وزیر عراق به تهران، از سفر زرداری رئیس جمهور پاکستان نیز در آینده نه چندان دور به ایران خبر داد.

 البته آینده، آینده است و در آینده امید هست اما زمانی که اخباری تردیدآمیز درباره مناقشه بر سر قرارداد خط لوله صلح در جراید پاکستانی منتشر می شود و صدایی از تهران به گوش نمی رسد و چند روز بعد، حمله ای دوباره از سوی گروهک تروریستی ریگی سربازانی از ایران را به کام مرگ می کشد و دیپلمات اقتصادی ایران در پیشاور همچنان در مفقودیت به سر می برد، تفسیرهای امیدوارکننده ای از "آینده نزدیک" و نحوه مناسبات با پاکستان نمی توان داشت.

 به طور کلی قابل انکار نیست که روابط ایران و پاکستان از زمان ورود آقای زرداری به ساختمان ریاست جمهوری در پایین سطح خود طی سال های گذشته قرار داشته است. ظاهرا دوران پرویز مشرف و پیشتر از آن بی نظیر بوتوی فقید، درخشان ترین روزگار در روابط دوجانبه دو همسایه بود؛ یعنی حتی روزگاری که پاکستان را به مثابه پلیس آمریکا و سرسپرده غرب قلمداد می کردیم.

 کاهش سطح تعاملات با کشوری که کیلومترها مرز مشترک با ایران دارد و مرزهایش در دو سال اخیر دستخوش حوادث جدی و تلخ برای دو طرف بوده و شکاف های امنیتی گسترده ای را ایجاد کرده است، آن قدر انتقاد برانگیز بوده که نمایندگان مجلس را نیز به واکنش واداشته و وزیر امور خارجه را به خانه ملت کشانده است.

 متکی این هفته در کمیسیون امنیت ملی مجلس حاضر شد اما این حضور نه کافی بود و نه قانع کننده. وی ماه گذشته در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر اینکه "آیا سفر زرداری به تهران صحت دارد؟" گفته بود: در سفری که به پاکستان داشتم از طرف آقای احمدی نژاد [از آصف زرداری] دعوت کردم، ایشان پذیرفتند و سفرشان به تهران در دستور کار قرار دارد.

 اما نه زرداری آمده و نه گره های ماه های اخیر دو کشور باز شده است. ضمن اینکه مسئله گاز نیز ظاهرا به یک مناقشه و گره تازه در روابط دو کشور تبدیل شده است. در شرایطی که به نظر می رسید بعد از سفر سرپرست وزارت نفت پاکستان به ایران امیدهای تازه ای در قرارداد خط لوله صلح ظهور کرده باشد، اما چندی است که مطبوعات پاکستان درخصوص آخرين دور مذاکرات دو کشور اخباری دیگرگون را منتشر می کنند و از احتمال به نتيجه نرسيدن قرارداد خبر می دهند.   

 پیش از آن تهران کرده بود که در پايان دور آخر مذاکرات ايران و پاکستان درباره قرارداد خط لوله صلح که 10 دى ماه برگزار شد، طرفين در خصوص فرمول جديد قيمت و شرايط مرور قيمت گاز به تفاهم رسيده اند. اما نکته دیگر اینجاست که بر پایه همین مذاکرات، قرار شد اين تفاهم ها به اطلاع مقام هاى عالى دو کشور برسد و تا يک ماه آينده - یعنی قبل از پايان ماه ژانويه 2009 ميلادى - نظر نهایی اعلام شود.

 ژانویه بدون برف تهران رو به اتمام است و ایران در تحولات بازار انرژی مانور مناسبی نداشته است. مطابق وعده قبلی قرار شد مذاکرات مقام هاى پاکستانى با مقام هاى ايرانى به اطلاع مقام هاى عالى دو کشور برسد و در صورت دستيابى به توافق، گام ديگرى به سوى نهايى شدن قرارداد خط لوله صلح برداشته شود. حالا سر رسیدن مهلت اعلام شده باعث می شود تا نوشته های روزنامه های پاکستان بیشتر به چشم بیایند.

مطبوعات پاکستان بعد از بازگشت "عاصم حسين" سرپرست وزارت نفت پاکستان از تهران به نقل از مقام هاى نفتی کشورشان نوشتند که به دليل تغيير در قيمت گاز صادراتى ايران، اسلام آباد نمى تواند هزينه هاى آن را متحمل شود و بنابراین ممکن است قید واردات گاز از ایران را بزند.

 این مطلب در شرایطی شنیده می شود که مطابق اخبار واصله از مقام های نفتی ایران، در آخرين دور مذاکرات، قيمتى براى گاز تعيين نشد و طرفين تنها در خصوص فرمول جديد قيمت به توافق رسيدند!

 مذاکرات "خط لوله صلح" مربوط به قرارداد صادرات گاز ايران به هند و پاکستان از يک دهه پيش آغاز شده و همچنان ادامه دارد. اين مذاکرات از سال 2005 سرعت بیشتری گرفت اما در مقاطعی با کناره گيرى هند از مذاکرات مواجه شد و مسکوت ماند. حالا پاکستان نیز خود به معمایی تازه بدل شده و آینده مذاکرات خط لوله صلح را در ابهام گذاشته است.  

 خط لوله 2700 کیلومتری به هند قرار است گاز صادراتى ايران را از مسير پاکستان به هند برساند. پيش بينى شده که در صورت توافق نهايى 1100 کيلومتر از اين خط لوله در ايران، هزار کيلومتر در پاکستان و 600 کيلومتر در هند احداث شود.