رویگردانی ایران از سازمان کنفرانس تمام عربی

برای بررسی دلیل شرکت نکردن وزير امور خارجه ایران در نشست کميته اجرايى سازمان کنفرانس اسلامی که 14 دى در عربستان برگزار شد، باید به فاصله نگاه های ایران و اعراب درباره فلسطین و سوق یافتن سازمان کنفرانس اسلامی به سمت نهادی تمام عربی توجه کرد.

 بروجردى نماینده ایران در سازمان کنفرانس اسلامی درباره عدم حضور متکی در این نشست به ايرنا گفته است: جمهورى اسلامى ايران با توجه به حوادث خونبار غزه و جنايات گسترده رژيم صهيونيستى در اين منطقه تشکيل چنين نشستى را متناسب با ظرفيت سازمان کنفرانس اسلامى نمى‌داند.

  وى در عین حال تصريح کرده است: جمهورى اسلامى ايران در خصوص تحولات باريکه غزه همواره بر تشکيل اجلاس فوق العاده سران کشورهاى عضو تاکيد داشته است.

  خودداری وزیر امور خارجه در شرکت در نشست وزیران کشورهای اسلامی در حالی صورت گرفت که سفير ايران در این سازمان نیز هفته گذشته در ديدار با اکمل الدين احسان اوغلو - دبيرکل - اعتراض جمهوری اسلامی را به اين سازمان اعلام کرده بود.

 انتظار ایران از سازمان کنفرانس اسلامی انتظاری مطابق با معیارهای خویش است و در این باره طرف مقابل را همراه خود نمی بیند. درست یک روز قبل از برپایی نشست سازمان کنفرانس اسلامی، منوچهر متکی با طرح پيشنهاد تشکيل اجلاس سازمان کنفرانس اسلامى در سطح وزراى خارجه و فراهم آوردن مقدمه‌ تشکيل اجلاس سران گفته بود: در اين اجلاس مى‌توان ابتکار مالزى در دوره‌ جنگ لبنان را الگو قرار داد و تصميمات خوبى را اتخاذ کرد. امروز هر کارى در حمايت از فلسطين و غزه مى‌تواند صورت گيرد و کار در دست کشورهاى منطقه است. کشورهاى بين‌المللى نيز مسئوليت خود را دارند اما کشورهاى اسلامى در معرض اين سوال هستند که چه اقدامى انجام داده‌اند؟

  متکى همچنین مخالفت شوراى امنيت را با پيشنهاد اعضا براى صدور قطعنامه، نشان بى‌خاصيتى اين شورا براى حمايت از حقوق ملت‌ها دانسته و افزوده بود: بايد امت بزرگ اسلامى و کشورهاى اسلامى دور پيام ولى امر مسلمين جمع شوند، چرا که پيام ايشان چاره‌ درد است و برآمد از خواست ملت‌هاى منطقه و قلب مقاومت است.

  به نظر می رسد فاصله طرح و نظر کشورهای منطقه با رای ایران در قبال فلسطین بزرگ ترین چالش جمهوری اسلامی در قبال مسئله غزه باشد که موجب شده است با وجود تاکید مقامات ایرانی بر تشکیل نشست اضطراری در سازمان کنفرانس اسلامی، از حضور در آن سرباز بزند. به بیان دیگر، ایران خواهان اعمال طرح و ابتکار عمل خویش در این مسیر است؛ همان که مورد تایید کشورهای عربی نیست و ایران نیز از پیوستن به اجماع های این چنینی اجتناب می ورزد.

  رييس جمهور سنگال رييس دوره ‌اى سازمان کنفرانس اسلامى معتقد است که در حال حاضر وحدت ملى مهم ترين مسئله‌ موجود براى متوقف ساختن اين حملات نظامى اسراييل عليه نوار غزه است و بايد شکاف‌هاى موجود ميان گروه‌هاى فلسطينى هر چه سريع تر با برگزارى گفتگويی گسترده پايان يابد.

  نظر سازمان و کشورهای عربی بر این است که این بیماری می بایست پیش از هر چیز از درون درمان شود و بنابراین یگانه راه علاج را در حل و فصل مشکلات داخلی فلسطین می بینند.

 اما منوچهر متکی روز جمعه 13 دى ماه، در اعتراض به کشورهای عربی و سازمان کنفرانس اسلامی، با اشاره به اظهارات فلسطينيان مبنى بر خيانت‌هاى برخى کشورهاى منطقه به آنان گفته بود:‌ کسانى که از پشت به نهضت فلسطين خنجر زدند و چند روز قبل از جنايت به فلسطينيان پيغام دادند که اوضاع عادى است و به سمت آرامش پيش مى‌رود و حمله‌اى صورت نمى‌گيرد، کلام مبتنى بر واقعيت فلسطينيان است که گفتند برخى از کشورهاى منطقه به ما خيانت کردند.

 وى همچنین به تماس خود با وزرای خارجه برخی کشورهای منطقه در اولین روز تجاوز اسرائیل به غزه اشاره کرده و گفته بود:‌ در روز اول تجاوز به لبنان وقتى با وزراى خارجه برخى از کشورهاى منطقه تماس تلفنى گرفتم و خواستار اقدام در اين خصوص شدم گفتند "حزب ‌الله ماجراجوست" و در اجلاس رم نيز که در دوره‌ پرودى براى آتش‌ بس برگزار شد همه‌ کشورها بر توقف آن تاکيد داشتند، اما کسانى مشخص از قبيل آمريکا، اسرائيل، انگليس و برخى از کشورها در منطقه مخالفت کردند، اما وقتى مقاومت لبنان به نتيجه رسيد دريافتند اين تلاش‌ها نتيجه نمى‌دهد و کابوس شکست را نقض کردند.

  وزیر امور خارجه در مورد واکنش منطقه نسبت به حادثه‌ غزه نیز تصریح کرد:‌ اگر قهر و خشم الهى بر پيمان‌شکنان را نمى‌خواهيم، بايد خشم آشکار ملت‌هاى منطقه را ببينيم. باز هم اشتباهات گذشته را تکرار مى‌کنيم. هشت سال در کنار تجاوز و جنايت صدام قرار گرفته‌ايد و با پول و تبليغات برخى از شما از تجاوزهاى صدام حمايت کرديد. به ياد داريد که وقتى با برخى باج‌خواهى‌هاى صدام مواجه مى‌شديد و معاونش در جلسه به سوى شما بشقاب پرتاب مى‌کرد و شما را تحقير مى‌کرد چگونه پيش‌گويى‌هاى امام راحل در تجاوزات بعدى صدام محقق شد و نگفتيد ما اشتباه کرديم.

  تحولات روزهای اخیر نشان دهنده این است که جمهوری اسلامی ایران ناخرسند از پیوندهای ناهمجنس با خود در منطقه از شرکت فعال و تاثیرگذاری در سازمان کنفرانس اسلامی خودداری می کند و در مقابل، مستقیما وارد مذاکره با سوریه و حماس می شود و از سوی دیگر به اعتراضات خود نسبت به کشورهای منطقه و رویه یکپارچه آنان ادامه می دهد.

  در واقع زمانی که غلامحسین الهام سخنگوی دولت می گوید:‌ "اميد مردم به سازمان‌هاى بين‌المللى براى انجام اقدامى در اين ارتباط کم شده است و اين امر باعث مى‌شود به اعتبار سازمان‌هاى بين‌المللى لطمه وارد شود"، این به معنی سازهای ناکوک ایران و کشورهای عربی در قبال یکدیگر است و آن گاه که خود او در ادامه همان سخن عنوان می کند که: "ما تلاش گسترده ديپلماتيکى را براى برگزارى اجلاس وزراى خارجه‌ کنفرانس اسلامى انجام داده و دنبال مى‌کنيم و تمام اين تلاش‌ها براى به صحنه‌ آمدن مجامع بين‌المللى و جوامع اسلامى براى کمک به مردم غزه است" نشان دهنده آینده مذاکرات و شرکت نکردن منوچهر متکی در سازمان کنفرانس اسلامی است.

  اصولا سنگ ‌بنای این سازمان با عنوان اسلامی اما با اهداف عربی گذاشته شد. اعراب نیز ابتدا به ماجرای فلسطین نه به عنوان قضیه ‌ای اسلامی بلکه مسئله ای صرفا ملی نگاه می‌کردند و معتقد بودند فلسطین به عنوان یک کشور عرب باید از دست اسرائیل رهایی یابد. بخشی از اعتراضات منوچهر متکی هم متوجه همین مطلب است که سازوکارهای اولیه و بنیادین سازمان، ملی‌گرایانه بوده است.

  حال با کناره گیری از حضور فعال ایران در سطح کشورهای اسلامی به دلیل مواضع سیاسی ناهمگون و نیز تمام عربی شدن سازمان کنفرانس اسلامی، نفوذ و تاثیر ایران در تصمیم سازی ها و موضع گیری های سازمانی و ائتلافی رو به نزول گذارده و به حمایت مستقیم از جناح موردنظرش منحصر شده است. پیش بینی اینکه مواضع سازمان کنفرانس اسلامی از این پس رویکردی تمام عربی خواهد داشت و تنها منافع سیاسی و اقتصادی کشورهای همسو و همگرا را مورد توجه قرار دهد، چندان دشوار و عجیب نیست. امروز موضع گیری ایران در برابر سازمان کنفرانس اسلامی نظیر همان واکنش هایی است که علیه شورای امنیت و آژانس انرژی اتمی اتخاذ می کند و "بسته به" آرای آنان، سازوکارشان را درست و یا از اساس غلط و نیازمند بازنگری توصیف می کند.

  حالا سازمان کنفرانس اسلامی هم در نظر ایران قاعدتا نیاز به تجدیدنظر در ساختارها و بنیادهایش دارد؛ در غیر این صورت نه تنها ایران با آن همراهی نخواهد کرد بلکه از یکدیگر دور خواهند شد و به زودی تصویری سیاه و سفید از هر یک در پیش روی ما قرار خواهد گرفت.