وارث احتياطى گام به گام به کاخ کرملين نزديک مى شود

در فصل مرخصى، سرگئى ايوانوف معاون اول نخست وزير روسيه بايد هر گونه استراحت را فراموش کند. مهمترين انتخاب کننده کشور يعنى ولاديمير پوتين رئيس جمهورروسيه به دميترى مدودف و سرگئى ايوانف دو معاون اول نخست وزير براى شرکت در انتخابات رياست جمهورى که2 مارس سال 2008 (دوازدهم  اسفند امسال)  برگزار خواهد شد، شانس برابرى داده اما به نظر مى رسد که شانس آقاى  ايوانف کمى بهتر است.

ولاديمير پوتين در سال 2000 هم گفته بود که وقتى که ايوانف کنار او است، احساس مى‌کند که تنها نيست. پوتين که چندى پيش ايوانوف را به مقام معاون اول نخست وزير منصوب کرد، به اين وسيله نشان داد که طى 7 سال اخير اين حس هميارى کور نشده است.

هواپيماى وزارت دفاع که ايوانوف در اختيار خود باقى گذاشته است، حتى بيشتر از هواپيماى بوريس يلتسين در آستانه دور دوم انتخابات رياست جمهورى سال 1996، به گوشه و کنار کشور پرواز مى‌کند. يکى از زيردستان معاون اول نخست وزير گله مى‌کند امروز وارد مسکو شديم و فردا دوباره بايد پرواز کنيم. او مى خواهد همه چيز را ببيند و با دست خود لمس کند. به همين دليل زمانبندى کار او اينقدر فشرده است.

ايوانف تا ماه مارس سال آينده فرصت کافى دارد تا کشورى را «لمس» کند که ممکن است به او به ارث برسد.

اواخر ماه ژوئن آقاى  ايوانف وارد وارونژ شد تا هواپيماهاى ساخت داخلى و کسانى را که حاضرند اين هواپيماها را بخرند، با چشم خود ببيند.

حتى شرکت هواپيمايى ايرفلوت از خريد هواپيماى بزرگ مسافربرى ايل-96 خوددارى کرده و مدل بارى آن را انتخاب کرده است. ايل-96-400-تى (بارى) و آن-148، هواپيماهايى هستند که کارخانه هواپيماسازى وارونژ را نجات مى دهند.

در جلسه‌اى با حضور سرگئى ايوانف، شرکت اجاره و بيع «ايليوشين فينانس-کمپانى» قراردادهاى 22 ميليارد روبلى را براى فروش اين هواپيماها امضا کرد. معاون اول نخست وزير به فروش اين هواپيماها ربطى ندارد و فقط بايد بر ساخت آنها نظارت کند. وى در گفتگو با مسئولين کارخانه تأکيد مى‌کند که همه قراردادها بايد به موقع اجرا شوند.

آقاى ايوانف دورانديش مى کند. او به آلکسى فئودوروف مدير کل کرپراسيون متحد هواپيماسازى مى‌گويد که ما بايد تا سال 2025 سومين قدرت جهانى در زمينه ساخت هواپيماهاى مسافربرى شويم.

 به اين منظور سهم روسيه در هواپيماسازى مسافربرى جهان از 1درصد تا 10درصد افزايش يابد. البته، تا سال 2025 چهار مدت رياست جمهورى باقى مانده است که کسانى پيدا خواهند شد که جواب اجراى اين برنامه گسترده را بدهند.

معاون اول نخست وزير در زمينه پيشبينى آينده روشن روسيه هنر خاصى دارد. اين هنر در سخنان وى در مجمع اقتصادى سن پترزبورگ به اوج خود رسيده بود. ا

يوانوف تأکيد کرد که روسيه تا سال 2020 از نظر توليد ناخالص ملى يکى از 5 اقتصاد بزرگ جهان خواهد شد. خواب و رؤياى او اين است که توليد ناخالص ملى سرانه روسيه تا آن زمان به 30 هزار دلار به قيمتهاى سال 2005 خواهد رسيد.

دولت حاضر است در اين آينده سرمايه‌گذارى کند. معاون اول نخست وزير که مسئول نوآورى‌هاى توسعه است، سرپرست اصلى اين هزينه‌هاست. تنها بودجه توسعه نانوتکنولوژى بالغ بر 200 ميليارد روبل خواهد شد.

ولى تجار بزرگ حاضر نيست از اين برنامه‌هاى گسترش حمايت مالى بکند. بسيارى از دارندگان سرمايه چندين ميلياردى در شوراى توسعه نانوتکنولوژى تحت رياست ايوانف اسم‌نويسى کردند ولى فقط ميخاييل پروخوروف رئيس گروه «اونکسيم» در جلسه اول شورا شرکت کرد.

تسلط به زبان انگليسى و رابط کرملين با کاخ سفيد

وى درباره ايوانف گفته "کارم با او راحت است." يک تاجر درباره مسئول دولتى که ممکن است رئيس جمهور شود، غير از اين مى تواند چه چيزى بگويد؟

چهل سال پيش سرگئى ايوانوف، دانش‌آموز يک دبيرستان با تخصص در زبان انگليسى خوب مى دانست که مايل است ديپلمات شود. از کلاس ششم مى خواست به وطن «بيتلز» برود. و بالاخره موفق شد.

از سال بخش ترجمه دانشکده ادبيات و زبان دانشگاه لنينگراد به عنوان بهترين دانشجو براى دوره آموزشى 4 ماهه به کالج هنرهاى «ايلينگ» اعزام شد که 5 سال قبل از او فردى مرکيورى تمام کرده بود. بعد از اتمام تحصيل در دانشگاه، در اختيار سازمان امنيت قرار گرفت.

 در سال 1976 دوره عالى ک.گ.ب. را در مينسک تمام کرد و در اداره کميته امنيت در لنينگراد استخدام شد. آنجا در سن 23 سالگى با ولاديمير پوتين آشنا شد. در سال 1981 ايوانوف مدرسه شماره 101 ک.گ.ب. را تمام کرده و افسر حرفه‌اى اطلاعاتى شد.

پوتين در درزدن  در آلمان خدمت کرده و در آستانه فروپاشى شوروى از کميته امنيت خارج شده و در شهردارى سن پترزبورگ مشغول به کارشد. ولى ايوانوف هيچ وقت سازمان امنيت را صرف نظر از تغييرات متعدد در نام آن، ترک نکرده بود.

اتو در فنلاند و در کنيا کار مى کرد و به مقام معاون رئيس اداره اروپايى سرويس اطلاعات خارجى رسيد. بعد از آن ايوانوف به دنبال پوتين رشد مى‌کرد.

در سال 1998 پوتين که مدير سازمان فدرال امنيت شده بود، ايوانف را به مقام معاون خود دعوت کرد و سپس، بعد از انتصاب به مقام نخست وزير، به يلتسين توصيه کرد ايوانف را به سمت دبير شوراى امنيت منصوب کند. ايوانوف در اين مقام مهارتهاى ديپلماتيک خود را باز يافت.

در ماه مارس سال 2001 اين مرد موبور جوان‌نما، مقامات آمريکايى را با تسلط بر زبان انگليسى که در محافل حکومتى روسيه چيز کميابى بود، شيفته خود کرد.

قبل از اينکه جرج بوش «به اعماق روح و روان پوتين نگاه بنيازدارد، ايوانف برقرارى تماس‌ها با دولت جديد آمريکا را شروع کرده بود.

رفتار آزاد ( کت با دکمه‌هاى باز و دست در جيب) با لحن شديد همراه بود. ايوانف به عنوان دبير وقت شوراى امنيت مسئول طراحى اصلاحات نظامى و تسويه حساب‌ها با اليگارشى‌ها بود. بدرى پاتارکاتسيشويلى، شريک بوريس برزوفسکى، مى‌گويد که در سال 2001 دو بار با ايوانوف ملاقات داشت. ايوانوف پيشنهاد کرده بود نيکلاى گلوشکوف، يکى از مسئولين سابق شرکت هواپيمايى ارفلوت از زندان آزاد شود که برزوفسکى بايستى در عوض از فعاليت سياسى دست کشيده و همه رسانه هاى گروهى خود (و از جمله روزنامه «کمرسانت») را بفروشد.

گلوشکوف آزاد نشد و بزودى شکار برزوفسکى و پاتارکاتسيشويلى شروع شد. ايوانوف هيچ وقت به شرکت خود در اين قضيه اشاره نمى کرد.

اصلاحات در نيروهاى مسلح

ايوانوف بعد از آنکه در امريکا معرفى شد، در ماه مارس 2001 به مقام وزير دفاع روسيه منصوب شد. هدف وى، اجراى اصلاحات نيروهاى مسلح بود. به عقيده اکثر کارشناسان، مى توان به او به پاس اين کار 3.5 از 5 امتياز داد. درزمان وزارت وى هزينه‌هاى کلى دفاعى به ميزان 3.3 برابر افزايش يافتند که ايوانوف اين کار را محصول تلاش‌هاى خود مى‌داند . ولى در همان زمان هزينه‌هاى عمومى بودجه فدرال رشد 4.6 برابرى از خود نشان دادند.

کاهش نيروهاى مسلح به ميزان 210 هزار نفر (تا 1.13 ميليون نفر) بدون مشکلات خاصى برگزار شد. نظاميان حرفه‌اى با شرايطى به مراتب بهتر از سالهاى 1990 از خدمت نظامى مستعفى مى‌شدند. والى نوسازى ارتش کند شده است. گذر به سيستم استخدام نظاميان بيش از حد آهسته بوده است. در حا حاضر فقط 78100 نفر سرباز و درجه‌دار دستمزد مى‌گيرند. با وجود اينکه بودجه نظامى به ميزان 3 برابر افزايش يافته است، پول براى دستمزد نظاميان و ساخت مسکن براى آنها کفايت نمى کند.

به ابتکار ايوانوف بحث درباره "خورده شدن" هزينه‌هاى دفاعى شروع شد. وزير تصميم گرفت سهم بودجه مصرف جارى را از 70درصد تا 50درصد کاهش دهد و مابقى پول را براى خريد تسليحات جديد خرج کند. ولى اين کار با عرف بين المللى مطابقت چندانى ندارد.

 طبق آمار سازمان ملل، در ارتش‌هاى جهان حدود 70درصد مصرف مى‌شود و 30درصد به خريد تسليحات اختصاص مى‌يابد. اکنون ارتش روسيه سالى به 5 ميليون تن سوخت احتياج دارد ولى فقط 2.5 ميليون تن خريدارى مى‌شود.

تانک آمريکايى سالى 900 کيلومتر طى مى‌کند ولى تانک روسى 300 کيلومتر. خلبان آمريکايى سالى 180-160 ساعت پرواز مى‌کند ولى خلبان نظامى روسى حد اکثر 40 ساعت.

ايوانف شيوه قبلى برگزارى رزمايش گسترده نظامى همراه با ارتش‌هاى خارجى را احيا کرد. براى اولين بار بعد از گذشت 20 سال واحدهاى نظامى به دريافت جنگ‌افزار توليد شده به صورت انبوه پرداختند.

سرگئى ريباکوف، دستيار ايوانوف مى‌گويد که قبلاً اسلحه به صورت تکى خريدارى مى‌شد ولى الآن قاعده جديد اعلام شده است و آن خريد تسليحات به صورت مجموع کامل براى يک واحد نظامى است. متأسفانه به علت رشد قيمت‌هاى تسليحات، خريد تسليحات به اندازه رشد بودجه نظامى افزايش نيافته است.

ايوانف بيشتر از پيشينيان خود درباره فساد مالى در ارتش صحبت مى‌کرد ولى او از شيوه عمل بوريس گريزلوف در وزارت کشور استفاده نکرده و به جستجوى «خائنان داخلى» نپرداخت.

وارث احتياطى آقاى پوتين

ايوانف با وجود اظهارات شديد الحن، رئيس بسيار دلسوزى از آب در آمد. او تنها زمانى به برکنارى مسئولين ارتشى متوسل مى‌شد که در غير اين صورت خودش مى توانست ضربه بخورد. بعد از سقوط هلى‌کوپتر مى-26 در چچن و کشته شدن 121 نفر ويتالى پاولوف فرمانده نيروى زمينى از مقام خود برکنار شد.

حادثه يک جهاز زيردريايى که نزديک بود در خاور دور غرق شود و تنها با کمک انگليسى‌ها نجات يافت، باعث استعفاى ولاديمير کورويدوف از مقام فرمانده نيروى دريايى شد.

نوآورى اصلى در نيروهاى مسلح يعنى کاهش مدت خدمت وظيفه تا يک سال، به وسيله لغو اکثر معافيت‌ها و احياى روش جستجوى مشمولين خدمت توسط پليس اجرا شد.

ايوان سافرانچوک، رئيس مرکز آمريکايى اطلاعات دفاعى فعاليت ايوانوف در مقام وزير دفاع را چنين جمع‌بندى کرد در زمان رياست وى اوضاع نيروهاى مسلح بهتر شد ولى او نتوانست اصلاحات ريشه‌اى به اجرا کند.

ايوانوف در مقام وزير دفاع با آناتولى کواشنين رئيس ستاد کل (که بالاخره به مقام نماينده رئيس جمهور در حوزه فدرال سيبرى منتقل شد)، آلکساندر ساونکوف دادستان نظامى و ولاديمير اوستينوف دادستان کل روسيه روابط پيچيده‌اى داشت. ولى وزير بعد از چند ماه اوضاع متشنج برنده شد.

 در ژوئن سال 2006، ولاديمير پوتين دادستان کل را عضو کرد (و سپس به مقام وزير دادگسترى منصوب کرد) و ساونکوف هنوز براى خود جاى خوبى پيدا نکرده است. ولى ايوانوف ترفيع جديد رتبه در پيش داشت.

زمانى که دميترى مدودف تنها معاون اول نخست وزير بود، علاقه مردم به وى رشد مى‌کرد و در دسامبر سال 2006 به 38 درصد رسيد. به گزارش مرکز جامعه‌شناسى «لوادا»، در آن زمان سطح محبوبيت ايوانف 23درصد بود. او به عنوان وارث احتياطى پوتين تلقى مى‌شد.

در ماه فوريه رئيس جمهور برابر آنها را احيا کرد. ايوانف هم به مقام معاون اول نخست وزير منصوب شد و زمينه‌هاى مناسب از نظر تبليغات (نوآورى‌هاى فنى، صنايع و امور فضايى) را در اختيار خود گذاشت. علاقه مردم به ايوانوف فوراً رشد کرد در حالى که مدودف در مسايل خدمات شهرى و بخش کشاورزى غرق شد.

رييس جمهور احتمالى، تيم ندارد

درست است که مسايل بخش آموزشى و بهداشتى به مردم نزديک‌تر است ولى مردم هم اکنون منتظر نتيجه اجراى اين پروژه‌هاى ملى است در حالى که کار بر روى نانوتکنولوژى مى تواند دهها سال ادامه يابد. ايوانوف طرف 6 ماه به رقيب خود رسيد. در ماه ژوئن 33درصد مردم حاضر بودند به او رأى بدهند و 27درصد به مدودف.

مسئولين تلويزيون يادشان است که بعد از ظهور اول دبير شوراى امنيت در برابر مردم، يک کارمند سرويس مطبوعاتى رياست جمهورى از آنها خواهش کرده بود اظهارات ايوانف را بازگو کنند و به صورت مستقيم پخش نکنند تا او کمى عادت کند.

 ولى اين نگرانى بيهوده بود. ايوانوف مانند پوتين، حاضر جواب است. گاهى اظهارات او بيش از حد شديد است ولى همه از کلمات او نقل قول مى‌کنند. سياستمدار عمومى غير از اين چه چيزى لازم دارد؟

نقطه ضعف ايوانف به عنوان رئيس جمهور بالقوه، فقدان تيم شخصى خود است. ولاديسلاو سورکوف طراح اصلى فناورى‌هاى سياسى روسيه، از طرف کرملين مسئول پيشرفت او است.

ولى درصورت عدم ارادت «پادشاهى»، ايوانوف را فوراً از همه امکانات تبليغاتى جدا خواهند کرد. البته، نامزد ديگر مى تواند دچار همين سرنوشت شود ولى مدودف (که رئيس هيأت مديره گازپروم است) خارج از کرملين هم طرفداران دارد، از جمله گازپروم، سازمان واحد انرژتيک روسيه و گروه‌هاى مالى (اليگارشى‌هاى سابق) که در چارچوب پروژه ملى مسکن‌سازى از حمايت دولت برخوردار شده‌اند.

در حالى که پوتين بعد از رسيدن به مقام نخست وزير به جلب کادرهاى سن پترزبورگ به مسکو پرداخته بود، ايوانف پيرامون خود اطرافيان با وفا را جمع نمى کند. پوتين اوايل سالهاى 1990 سازمان اطلاعات را ترک کرده و در محافل غيرنظامى هم روابط محکمى برقرار کرده بود ولى ايوانوف مى‌تواند فقط از امکانات انسانى سازمان اطلاعات استفاده کند.

اطرافيان ايوانوف انگشت‌شمارند: آدرى چوبوتوف، سرگئى ريباکوف و ولاديمير چرنوف. چوبوتوف در زمان خود از سازمان فدرال امنيت به شوراى امنيت و سپس به وزارت دفاع (به مقام رئيس دستگاه ادارى) منتقل شده بود. ريباکوف مسئول روابط عمومى بوده و هست.

ولاديمير چرنوف که در فنلاند همکار ايوانف بود، اکنون مسئول دبيرخانه وى در امور کاخ سفيد است. ايوانوف همچنين نيکلاى پانکوف استاد سابق مدرسه عالى ک.گ.ب. را به وزارت دفاع دعوت کرده بود ولى پانکوف از موقعيت خود در نهاد نظامى راضى شده و از آنجا دنبال ايوانوف نرفت.

سرنوشت ايوانف تماماً به يک حرکت دست پوتين بستگى دارد. يک کارمند دفتر کرملين مى گويد اگر رئيس جمهور دستور بدهد، همه از ايوانف حمايت خواهند کرد. ولى او کسى را کنار خود ندارد. او مرد "طايفه‌اى و قبيله اى " نيست.

ولى اگر رئيس حسود باشد، تنهايى ادارى مى تواند به عنوان امتياز مثبت تلقى شود. پوتين 7 سال پيش در کتاب از "شخص اول" نوشته بود که سرگئى ايوانوف اولين کسى است که او حاضر است حرف او را گوش کند.

نمى خواهد روسيه را به دوران شوروى بازگرداند

اگر ايوانوف ارادت رئيس جمهور را از دست ندهد، مسأله تيم همراه به سادگى حل خواهد شد. رئيس جمهور تيم خود را به او واگذار خواهد کرد. ولى ايوانف با اين تيم چکار خواهد کرد؟ وى در ماه ژوئن در مراسم افتتاحيه مجمع اقتصاد سن پترزبورگ سخنان مهمى بر زبان آورد که بسيارى از مفسرين آن را ليبرال دانستند.

ايوانوف گفت که وجود مناطق حفاظتى دور از رقابت، به نفع اقتصاد نيست. تشکيل تدريجى محيط رقابتى در بخشهاى زيربنايى و انرژتيک، از جمله از طريق بازسازى شرکت‌هاى انحصارى طبيعى، در دستور روز قرار دارد.

ولى کسنيا يودايوا، رئيس علمى مرکز طرح‌هاى راهبردى که در تدوين آن سخنرانى معروف دست داشت مى گويد او مى خواست بگويد که با وجود اينکه دولت در بخش اقتصاد فعال است، ما قصد نداريم از اصول بازارى دست کشيده و اتحاد شوروى جديدى بسازيم.

ولى در مجموع اين سخنرانى به رسم آندرى ايلاريونوف نيست. وضع ايلاريونف راحت‌تر است زيرا او قصد ندارد در مبارزه بين جانشينان رئيس جمهور فعلى شرکت کند.

ولى آقاى  ايوانف، ژنرال تنها بايد بيشتر مواظب سخنان خود باشد زيرا ممکن است  رييس جمهور روسيه و ساکن بعدى کاخ کرملين  شود.