خیلی دور خیلی نزدیک

وقتی هفته گذشته رئیس امارات مراسم عید ملی کشورش را محملی مناسب برای طرح موضوع جزایر سه گانه دانست و از تهران خواست درباره آنها مذاکره کند، این انتظار می رفت که ایران به واسطه حضور در جبهه های دیگر، این ماجرا را وصل به دم امپریالیسم توصیف کند و گشایش جبهه ای تازه را به تاخیر بیندازد.

هفته گذشته خبرگزاری امارات (وام) نوشت: "شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان" از تهران خواست درباره سه جزیره ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی مذاکرات مستقیمی انجام شود.

وی گفته بود: کشورش بازگرداندن حق و حقوقش را درباره جزایر سه گانه از اولویت های عملکرد سیاسی خود قرار می دهد و در این راستا بر گزینه دیپلماسی برای دستیابی به اهدف خود که مبتنی بر گفتگوی مستقیم با ایران است، تاکید دارد.

شیخ خلیفه بن زاید صحبت از استیفای حق و داوری دادگاه لاهه کرده است؛ همان گونه که پیشتر نیز از همین ادبیات بهره می برد و از گفتمان اعتراضی و منازعه جویانه استفاده نمی کرد. به بیان دیگر حتی زمانی که رئیس اماراتی و مقامات دیگر این کشور به زعم خود از حقوق پایمال شده و به یغما رفته شان سخن می گویند از ادبیاتی بین المللی و حقوقی بهره می جویند و بدین شکل به محتوای حرف و پیامشان، صورتی مشروع و مقبول می بخشند.

ایران در مقابل چنین ادعایی که با اسناد تاریخی مغایرت دارد و آن را دخالت در امور داخلی و تمامیت ارضی اش می داند، به طرف مدعی اظهار می دارد که ادعای فوق گزافه و بی پایه است و در پس این دعوا، روشی انگلیسی و منفعتی آمریکایی نهفته است.

منوچهر متکی روز گذشته در تازه ترین واکنش خود، گفته های اخیر امیر امارات را درباره مالکیت بر جزایر سه گانه  "حرف هایی بی ربط" خواند و گفت: امروز تحریکات امارات بیشتر شده است چون کله گنده های آنها از جمله آمریکا در منطقه شکست خورده اند.

با مرور سخنان رئیس امارات متحده عربی که گفته بود "بازپس گیری جزایر سه گانه" از مسائل مهم سیاست خارجی دولت این کشور است، این گونه می توان استنباط کرد که لفظ "بازپس گیری" و اولویت قرار دادن آن در سیاست خارجی این کشور، به معنی ملی قلمداد کردن ماجرا و ایستادگی بر سر آن تا رسیدن به مقصود ملی خویش است.

امارات بحث جزایر را به مسئله ای یکسویه و ملی و میهنی تبدیل کرده و همچون خواسته ای مشروع برای استیفای حقوق تاریخی بر آن پافشاری می کند. جدیت آنها و تکرار ادعای فوق برای چندمین بار از زبان مسئولین اماراتی باعث شده تا وزیر امور خارجه ایران، این بار تنها به ذکر این مطلب که "درباره مالکیت جزایر از حقوق خود عقب نشینی نمی کنیم" بسنده نکرده و با اشاره به دست های پشت پرده و استفاده از تهدیدهای دشمنان قدیمی ایران، آن را توطئه ای انگلیسی تلقی کند.

وی گفته است: به امارات توصیه می کنیم به تریبون آمریکا و انگلیس در منطقه تبدیل نشوند و خودشان را در کنار شکست خوردگان لندن و واشنگتن قرار ندهند.

بخشی از اظهارات او، اشاره به گفته های دیوید میلیبند وزیر خارجه انگلیس داشت که حدود یک ماه پیش در امارات متحده عربی از کشورهای منطقه خواست با افزایش فشار بر ایران، دولت این کشور را به توقف برنامه های هسته ای وادار کنند.

به نظر می رسد تفاوت لحن دو کشور در صحبت پیرامون حقوق موردنظر خود، واجد پیام ها و تبعاتی متفاوت باشد. امارات به ماجرا ابعادی حقوقی - بین المللی می دهد و ایران نیز بر سویه های بین المللی آن تاکید می کند. با این تفاوت که طرف اماراتی از دادگاه لاهه و حقوق از دست رفته سخن می گوید و ایران بدون پذیرش این مسئله، مشت قدرت های غربی را باز می کند.

ادعای امارات درباره جزایر سه گانه ایران در شرایطی تکرار می شود که کلیه اسناد تاریخی و جهانی بر حاکمیت ایران بر جزایر دلالت دارد. اما آنچه موجب نگرانی است ایجاد قریب الوقوع جبهه ای دیگر در برابر ایران است که به دنبال لحن دیپلماتیک و قانون مدار این کشور شکل خواهد گرفت. شرایط ایران در منطقه، حضور تثبیت شده قدرت های جهانی در همسایگی این کشور و بی اعتمادی نهادهای بین المللی به برنامه های هسته ای ایران موقعیت مطلوبی را در اختیار امارات خواهد گذاشت تا در قبال انکارهای مکرر و سرباز زدن های ایران از هر گونه مذاکره بر سر جزایر، جبهه ای دیگر مقابل ایران بگشاید و این بار علاوه بر پیام های غربی، سیگنال های پان عربیستی را نیز از فراز خلیج فارس راهی تهران کند.

آنچه مبرهن است مقاومت فرساینده ایران در جبهه های هسته ای و حقوق بشر از یکسو و تحمل تحریم ها و معضلات اقتصادی و سیاسی داخلی از سوی دیگر، موجب شده است تا دولت و جامعه ایران در رویارویی با قائله ای دیگر ترجیح دهند از روش "حق مسلم هسته ای" استفاده کنند و به این ترتیب از ورود به گفتگوی دوطرفه یا حضور در نهاهای بین المللی سرباز زنند.

البته تاکید ایران بر وجود دست های خارجی و تحریکات غربی در خلیج فارس، سیاستی جهت پرهیز از مجادله مستقیم با امارات و کشورهای عربی است. می توان گفت حضور همزمان جمهوری اسلامی ایران در چند جبهه برشمرده و نیاز به داشتن متحدهای منطقه ای، این کشور را از ورود به نزاعی دیگر - هر چند مشروع اما پرهزینه – بازداشته و آن را در شرایط فعلی مقدور و فایده مند نمی داند. این مسئله را امارات به خوبی می داند و لحن آرام و دیپلماتیکی که در پیش گرفته، ظرفیت ایجاد بحرانی دیگر را در آینده نه چندان دور برای ایران دارد.