کوزوو؛ زمينه شدت گيرى نزاع روسيه و آمريکا

"ویتولد واشیکوفسکی" معاون وزیر خارجه لهستان روز پنجشنبه  چهارم جولاى در نشست کمیسیون امور خارجه مجلس نمایندگان کشور گفته که اگر لهستان و آمریکا درباره استقرار سیستم دفاع ضد موشکی در لهستان توافق کنند، کمپانی آمریکایی بوئینگ به ساخت پایگاه خواهد پرداخت.

به گفته وزير خارجه لهستان، ورشو هزینه ساخت آن را متقبل نمی شود و اگر کنگره آمریکا بودجه ساخت سیستم دفاع ضد موشکی در لهستان و چک را تایید کند، بوئینگ بین 400 تا 600 میلیون دلار برای ساخت آن در لهستان دریافت می کند.

گفته هاى وزير خارجه لهستان نشان مى دهد که دست کم بخشى از نمايندگان پارلمان اين کشور نسبت به ايجاد اين پايگاه نگرانى هايى دارند که دولت با نشاند دادن رقم بالاى سرمايه گذارى خارجى، در صدد توجيه نمايندگان پارلمان برآمده است.

آمریکا درصدد استقرار ده موشک رهگیر در لهستان برای سیستم دفاع ضد موشکی است که هزینه نگهداری از آن سالانه حدود 30 میلیون دلار خواهد بود. ايجاد اين پايگاه در ورشو پايتخت لهستان و پراگ پايتخت جمهورى چک واکنش بسيار مخالف آميز روسيه را در پى داشته که از ايجاد اين دو پايگاه به عنوان "ديوار جديد برلين" ياد کرده است.

"سرگی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه هم به تازگى گفته که طرح آمریکا برای اسقرار سامانه ضد موشکی خود در لهستان و چک می تواند تاثیری منفی بر اوضاع در آسیا داشته باشد.

آقاى لاوروف در پاسخ به سوال خبرنگاران در رابطه با واکنش سازمان همکاری های شانگهای نسبت به طرح آمریکا گفته ما مسئله استقرار سیستم دفاع ضد موشکی آمریکا در اروپا را بطور ویژه بررسی نکردیم. اما ما می بینیم که پیامدهای اقداماتی یکسویه در اینجا نیز دیده می شوند، بویژه با در نظر داشتن ترکیب اعضا و ناظرین در سازمان همکاری های شانگهای.

به گفته وزیر امور خارجه روسیه، پیشنهاد "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه درباره استقاده مشترک با آمریکا از ایستگاه راداری گابال در جمهورى آذربایجان، در صورت امتناع آمریکایی ها از استقرار سامانه ضد موشکی خود در اروپا بررسى مى شود.

روسیه، قزاقستان، چین، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان  اعضاى سازمان همکاری های شانگهای هستند و کشورهای ایران، هند، پاکستان و مغولستان بهعنوان ناظر حضور دارند.  

روسیه علاوه بر استفاده مشترک از ایستگاه راداری گابال درجمهورى  آذربایجان پیشنهاد داده بود که در آینده برای ساخت سیستم جهانی دفاع ضد موشکی، ایستگاهی راداری راه اندازی شود که هم اکنون در آرماویر (کرانه کراسنودار، جنوب روسیه) در دست ساخت است.

"سرگی ایوانوف" معاون اول نخست وزیر فدراسیون روسیه معتقد است که سیستم جهانی دفاع ضد موشکی با تامین دسترسی برابر به آن نه تنها برای آمریکا و روسیه و بلکه برای کشورهای اروپایی، می تواند تا سال 2020 ساخته شود.

"کاندولیزا رایس" وزیر امور خارجه آمریکا اخيرا اعلام کرد که ایالات متحده با پیشنهاد روسیه در باره سپر ضد موشکی موافق نیست و قصد دارد به ایجاد کمربند سیستم ضد موشکی در لهستان و چک ادامه دهد.

خان رايس مى گويد روس ها طی یک مدت زمانی به آنچه که ما قصد انجام آن را در زمینه سپر ضد موشکی داریم دائما "نه" گفتند و حال ایده های خود را به ما پیشنهاد می دهند. حال ما با آنها موافق نیستیم و معتقدیم که مانند گذشته باید در امور مربوط به چک و لهستان پیشرفت کنیم، اما قبول داریم این زمینه ای است که در آن همکاری های روسیه و آمریکا می تواند گام عظیمی را به جلو بردارد.

مناقشه موجود ميان آمريکا و روسيه بر سر استقرار سيستم دفاع ضد موشکى  در اروپاى شرقى از ديدگاه روسيه در حال تبديل شدن به جنگ سرد جديدى ميان مسکو و واشنگتن است. حتى اگر موافق ديدگاه روسيه نباشيم، چالش دو کشور عضو شوراى امنيت سازمان ملل بر سر اين سامانه، تاثيرى تازه و ماندگار بر روابط دو کشور و معادلات جهانى خواهد گذاشت.

 اين موضوع خود را در بحث هاى اعضاى شوراى امنيت درباره استقلال کوزوو از صربستان نشان مى دهد. در شرايطى که آمريکا در کنار اعضاى اروپايى شوراى امنيت از استقلال کوزوو حمايت مى کنند، روسيه در هفته هاى اخير بر شدت مخالفت خود با اين موضوع افزوده و اخيرا اعلام کرده که احتمال دارد قطعنامه شوراى امنيت درباره استقلال کوزوو را وتو کند.

"سرگی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه مى گويد هر تصمیمی درباره وضعیت کوزوو که مورد پذیرش بلگراد و پریشتینا نباشد، در شورای امنیت سازمان ملل متحد تصویب نخواهد شد.

وی ضمن تفسیر رایزنی هایی که روز دوشنبه در شورای امنیت سازمان ملل متحد پیرامون جایگاه کوزوو انجام می شود،  گفته هرگونه تصمیم گیری تنها بر اساس موافقت هر دو طرف درگیر در مناقشه ممکن است.

آقاى لاوروف مى گويد که موضع  روسیه در رابطه با این مشکل مشخص و مبتنی بر حقوق بین الملل بوده و روش هایی "ساختگی" آن را دیکته نمی کنند.

در حال حاضر روی میز اعضاى  شورای امنیت سازمان ملل متحد دو سند وجود دارند. روسیه پیشنهاد می دهد که مذاکرات بین کوزوو که خواستار استقلال است و بلگراد که مخالف آن است، تا زمان یافتن راه حلی مسالمت آمیز و مطلوب برای طرفین و نیز عمل به تمامی استانداردهای امنیتی برای بازگرداندن پناهندگان، ادامه یابند.

پیشنویس قطعنامه ارائه شده توسط آمریکا، فرانسه و بريتانيا نیز پذیرش طرح "مارتی آهتیساری" را در نظر دارد که طبق آن پس 120 روز وقفه در مذاکرات به کوزوو استقلال داده می شود.

استان کوزوو نزديک به 2 ميليون جمعيت دارد و اکثريت جمعيت آن‌ را مسلمانان آلبانيايى‌تبار تشکيل مى‌دهند. در جريان جنگ داخلى يوگسلاوى، صرب‌ها بيش از 10 هزار نفر از ساکنان آلبانيايى‌تبار کوزوو را کشتند و موجب آوارگى حدود يک ميليون نفر از جمعيت اين منطقه شدند.

 استان کوزوو از سال 1999 تحت نظارت سازمان ملل اداره مى‌شود و اکثريت آلبانيايى‌تبار اين منطقه مى‌گويند به هيچ‌وجه حاضر نيستند زير بار قيوميت صربستان بروند.

 در حال حاضر آلبانيايى‌تبارها 95 درصد جمعيت منطقه کوزوو را تشکيل مى‌دهند، اما اقليت صرب که بيشتر در نواحى شمالى کوزوو مستقر است، داراى 10 کرسى در پارلمان 120 نفرى اين منطقه است.

به اعتقاد تحليلگران، روسيه از اين بيم دارد که تصويب قطعنامه‌اى در مورد استقلال کوزوو در شوراى امنيت، تبديل به رويه‌اى حقوقى شود که در آينده راه را براى استقلال ديگر مناطق شورشى نظير چچن هموار کند. وجود پيوندهاى عميق تاريخى و فرهنگى ميان روسيه و صربستان، از ديگر دلايل مخالفت کرملين با استقلال کوزوو است. صربستان و اقليت صرب ناحيه کوزوو، مخالف جدى استقلال اين منطقه هستند.

به نظر مى رسد که افزايش شدت مخالفت روسيه درباره کوزوو در گرو لحن آشتى جويانه آمريکا درباره پايگاه هاى سيستم دفاع ضد موشکى در شرق اروپا است و تا مدت ها چالشى بزرگ براى هر دو کشورآمريکا و روسيه خواهد بود.

نه روسيه مى تواند شاهد استقلال اين رويه تازه در شوراى امنيت و کاهش نفوذ خود در اروپا به خصوص نيمه شرقى آن باشد و نه آمريکا حاضر به عقب نشينى از مواضع خود درباره سيستم دفاع ضد موشکى است.