ایران برای کسب کرسی شورای امنیت، فضای غیررقابتی را می طلبد

در شرایطی که ايران اعلام کرده بود در رقابت با ژاپن براى رسیدن به یکی از کرسى‌های شوراى امنيت سازمان ملل از حمايت کشورهاى مسلمان و در حال توسعه برخوردار است، این ژاپن بود که روز جمعه با اخذ 158رای در مقابل 32 رای ایران کرسى غير دائم شوراى امنيت را براى مدت دو سال در اختيار گرفت.

در این راى‌گيرى که روز جمعه 17 اکتبر در مجمع عمومى سازمان ملل متشکل از 192 کشور برگزار شد، ژاپن با اختلاف 126 رای توانست کرسی مربوطه را در اختیار بگیرد.

این اختلاف فاحش و انتخاب ژاپن به جای ایران چندان دور از ذهن نبود و فضای ضد ایرانی ماه های گذشته و همچنین ادبیات تک گویانه و دیالوگ ستیز جمهوری اسلامی ایران، راه هر گونه اجماع و اعتمادی را در این مورد مسدود کرده بود.

در مدتی که ایران و ژاپن اعلام نامزدی کرده بودند، فرضيات و ترديدهايی در ميان ديپلمات‌هاى سازمان ملل وجود داشت که آيا ايران با وجود اینکه تحت تحريم هاى شوراى امنيت قرار دارد بايد و يا مى‌تواند کرسى شورا را در اختيار بگيرد يا خير؟

ایران پیش از برگزاری رای گیری از زبان عباس عراقچی سفير خود در ژاپن، ‌به بیان دلخوری و گلایه های خویش از ژاپن به دلیل ورود چندباره اش به این عرصه پرداخت و به نوعی بر نتیجه نهایی رای گیری صحه گذاشت و سعی کرد از طریق تحت فشار گذاشتن ژاپن آنان را از نامزد شدن منصرف سازد. عراقچی بعد از مشاهده تلاش ژاپنی ها برای کسب عضویت در شورای امنیت و در نتیجه محتمل بودن حذف ایران گفته بود: "ژاپنى‌ها بايد بدانند و مى‌دانند که در منطقه خاورميانه شريکى بهتر از ايران پيدا نخواهند کرد. ايران تقريبا 12 الى 15 درصد نفت ژاپن را تامين مى‌کند و بيش از 90 درصد نفت ژاپن از منطقه خليج فارس و تنگه هرمز عبور مى‌کند." (خبرگزاری فارس)

وى که می خواست با پیش کشیدن مسئله منافع ژاپن در کشورمان آنان را در خصوص نامزدی تحت فشار بگذارد افزود: "ژاپنى‌ها بايد بدانند و من فکر مى‌کنم مى‌دانند که فرصت‌هاى موجود در ايران دائمى نيست و ما براى انتخاب شرکاى خود و همکارى‌هاى اقتصادى با ديگران، منتظر ژاپن و هيچ کشور ديگرى نخواهيم شد و به شکر خدا انتخاب‌ها و گزينه‌هاى بسيار متعددى پيش روى ما قرار دارد و کشورهاى مختلفى هستند که آماده همکارى‌ با ايران هستند. ژاپنى‌ها و شرکت‌هاى ژاپنى مى‌دانند که فرصت‌هاى اقتصادى در ايران بسيار زياد و جذاب است ولى اين فرصت‌ها هميشه روى ميز باقى نخواهند بود."

از این واقعیت نمی توان چشم پوشی کرد که اصرار ژاپن برای عضویت چندباره در این شورا، تلاش برای زمینه سازی برای عضویت دائم در شوراى امنيت است و در این مسیر چشم انداز وسیع تری نسبت به ایران در پیش روی ژاپن قرار دارد.

در طول 50 سالی که از تاسیس سازمان ملل می گذرد ژاپن ده بار توانسته است کرسى غيردائم شورای امنیت را در اختيار بگیرد. این کشور يکى از تامين‌کنندگان اصلى بودجه‌ سازمان ملل است که تصمیم دارد نظیر چین يک کرسى دائم را در اختيار داشته باشد.

بدون تردید یکی از مهم ترین عوامل موفقیت این کشور در برابر ایران موقعيت کنونی آن به عنوان يک قدرت اقتصادى و صنعتی و حمايت های آن از سازمان ملل بود، در حالی که ایران به عنوان کشوری در حال توسعه که از سوی بسیاری از کشورهای عضو سازمان ملل به مثابه یک تهدید هسته ای قلمداد می شود در چهار سال گذشته یکی از منتقدین ساختار سازمان ملل و شورای امنیت بوده و از طرق مختلف مشروعیت آن را زیر سوال برده است. حتی ایران از اعلام این موضوع صرف‌نظر نکرده بود که نامزد شدنش برای کسب این کرسی با هدف آغاز تاثیرگذاری بیشتر بر شورا و کوشش در تغییر رویه آن انجام می شود.

با دقت بر آنچه در جریان رای گیری و انتخاب قاطعانه ژاپن رخ داد، می توان این گونه ابراز نظر کرد که جمهوری اسلامی ایران اگرچه بسیار علاقمند بود تا بعد از پنج دهه یکی از کرسی های شورای امنیت را به خود اختصاص دهد، اما در واقع تحرک و تلاش سازنده‌ای برای این مهم صورت نداد و تنها امیدوار بود که ژاپن به عنوان رقیب در این انتخابات حاضر نشود تا ایران بتواند در فضایی غیر رقابتی صاحب کرسی مزبور شود.

اين مساله که کدام دولت‌ها در مجمع عمومى راى مى آورند بستگی مستقیم به ابزار چانه‌زنی و رابطه آنها با ساير کشورها دارد. باید دید 32 رای ماخوذه جمهوری اسلامی را کدام کشورها داده اند و حدود و ثغور مناسبات و دایره نفوذ دیپلماسی ایرانی در میان دولت‌ها چقدر وسعت دارد. به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی حتی کسب این تعداد رای موافق نیز اتفاقی جالب توجه باشد بنابراین می توان این حداقل را حفظ کرد و راه‌های حفظ و افزایش 32 دولت موافق را مورد بررسی قرار داد.

در حال حاضر منطقه‌ آسيا دو کرسى غيردائم از 15 کرسى شوراى امنيت را به خود اختصاص داده که چین بزرگ‌ترين کشور آسيايى است که کرسى دائم شورا را در اختيار دارد و از حق وتو برخوردار است. با انتخاب ژاپن دوره‌ اندونزى نیز براى حضور در شورا به عنوان نماينده اين منطقه به پايان رسید.

در ميان کشورهاى منطقه‌ اروپا در سازمان ملل، این اتريش و ترکيه بودند که کرسى‌هاى غيردائم شورا را در اختيار گرفتند و بنابراین فرصت حضور از ايسلند گرفته شد. مکزيک و اوگاندا نیز کرسى های مناطق آمريکاى لاتين و آفريقا را بدون داشتن رقيبی به دست آوردند.

رجب طيب اردوغان نخست وزير ترکيه پیوستن کشورش را به شوراى امنيت نشان دهنده رشد و اثربخشی روزافزون تریکه در نظام بين‌الملل و نشات گرفته از اعتمادى دانست که جامعه‌ بين‌الملل به آنکارا دارد.

انتخاب مکزیک و اوگاندا نیز در نوع خود هم پوشانی جالبی با سخنان نيکلا سارکوزى داشت. رييس جمهور فرانسه روز جمعه بر حضور دائمى يک کشور از آفريقا و آمريکاى شمالى در شوراى امنيت سازمان ملل تاکيد کرده و گفته بود: تا زمانی که شورای امنیت اعضایی دائم از آفریقا یا آمریکای شمالی نداشته باشد، چطور مى‌توان تصور حل مشکلات بزرگ جهان – از جمله بحران های مالی - را داشت.

شورای امنیت پنج عضو دائم و ۱۰ عضو انتخابی دارد. آمریکا، بریتانیا، چین، فرانسه و روسیه پنج عضو دائم را تشکیل می‌دهند که از حق وتو برخوردارند و اعضای غیر دائم به مدت دو سال برگزیده می‌شوند و برای انتخاب شدن، نیازمند کسب آرای دو سوم از ۱۹۲ کشور عضو سازمان ملل متحد هستند.