قرارداد هسته ای آمریکا و هند، آلترناتیوی در برابر ایران و چین

حدود یک هفته بعد از اینکه مجلس نمايندگان آمريکا پيمان هسته‌اى غير نظامى آمريکا و هند را که به ممنوعيت سه دهه‌اى تجارت هسته‌اى با هند خاتمه مى‌دهد تصويب کرد، روابط چین با آمریکا به دلیل پیمان تسلیحاتی با تایوان به حال تعلیق درآمد و مناسبات هند و ایران نیز به سردی گرایید.

 

قرارداد هسته‌اى هند و آمريکا که توسط جورج بوش، رييس‌جمهور این کشور و مانموهان سينگ، نخست وزير هند به امضا رسيد، هند به فناوری و انرژى هسته‌اى ارزان غرب دسترسى خواهد داشت به شرط آن که به بازرسان هسته‌اى سازمان ملل اجازه بازرسى در برخى از تاسيسات خود را بدهد. این پیمان دو روز پیش رسما توسط وزير خارجه آ‌مريکا و همتاى هندى وى به امضا رسید.

 

اهمیت این پیمان برای آمریکا نیز به حدی بود که بوش به خاطر تصويب آن به مجلس نمايندگان تبريک گفت. وى تصويب اين قرارداد را از سوى مجلس نمايندگان گامی بزرگ در جهت تغيير در روابط آمريکا و هند دانست.

 

اما تصويب پيمان هسته‌اى غير نظامى هند و آمريکا با انتقاد مخالفانى مواجه شد که معتقدند هند اولين بار در سال 1974 آزمايش هسته‌اى انجام داد و پيمان منع گسترش تسليحات هسته‌اى (NPT) را نیز امضا نکرده است.

 

در حالی که اين نگرانى درباره‌ ايران، کره شمالى، پاکستان و ونزوئلا نیز همواره وجود داشته و اینها متهم به تلاش برای دستيابى به سلاح‌هاى هسته‌اى هستند، معاهده اخیر هند و آمریکا موجب اعتراض برخی نمایندگان آمریکا و نیز جمهوری اسلامی ایران شده است.

 

اين مصوبه از سوی دیگر باعث تقويت نظارت آمريکا بر هر گونه همکارى هسته‌اى غير نظامى آمريکا با هند خواهد شد و پاره ای نگرانى‌ها درباره‌ گسترش سلاح های هسته‌اى و همچنين نيازهاى انرژى هند را تعدیل مى‌کند ولی به هر شکل کشورهایی چون ایران و چین و کره شمالی از ادامه این روند اظهار ناخشنودی کردند. چین نگران است و ایران متوقع و کره شمالی نیز در آستانه توافق تاریخی دیگری با آمریکاست که در صورت تحقق بخش عمده ای از نگرانی های غرب را از میان خواهد برد.

 

نگرانی چین بابت پیشرفت تسلیحاتی هند و دستیابی آن به تجهیزات فوق مدرن است و توقع ایران نیز ناشی از تبعیضی است که در قبال کشورهای خواهان دستیابی به انرژی هسته ای اعمال می شود.

 

از سوی دیگر تصمیم آمریکا برای فروش شش و نیم میلیارد دلار تسلیحات به تایوان موجب تعلیق روابط دیپلماتیک و نظامی چین با ایالات متحده شد و این مسئله شکل دیگری از آلترناتیوسازی از نوع بومی و منطقه ای را در برابر قدرتی به نام چین به ظهور رساند.

 

سخنگوی وزارت دفاع امریکا اعلام کرد: پکن به واشنگتن اعلام کرده است که چندین دیدار مسئولان بلندپایه و نیز طرحهای همکاری ارتش‌های دو کشور را صورت نخواهد داد.

 

در این حال مقامات امریکایی از قطع مجموعه‌ای از تماس‌های دیپلماتیک و نظامی چین با امریکا ابراز تاسف کرده و گفتند چین با سیاسی کردن روابط نظامی موجب از بین رفتن فرصت‌ها می‌شود.

 

تلاش های آمریکا برای تغییر در روند هسته ای شدن کره شمالی که به موازات قرارداد با هند انجام شد نیز در نوع خود واجد اهمیت است.

 

هفته گذشته، مذاکره کننده‌ هسته‌اى ارشد آمريکا براى گفتگو با مقامات کره شمالى در راستاى احياى روند مذاکرات شش جانبه به اين کشور سفر کرد.

 

کريستوفر هيل، فرستاده ويژه امريکا در مذاکرات مربوط به خلع سلاح هسته‌اى کره شمالى گفت مذاکرات اساسى را در طى اقامت خود در کره شمالى برگزار کرده است.

 

هيل که مذاکرات طولانى را با کيم کى گوان همتاى کره شمالى خود و ساير مقامات اين کشور در پيونگ يانگ برگزار کرد، به جزييات بيشترى در اين زمينه اشاره نکرد.

 

کره شمالى که از اقدام نکردن آمريکا براى حذف نام اين کشور از فهرست کشورهاى حامى تروريسم ناخشنود بود اعلام کرد که غنی سازی اورانيوم را در تاسيسات هسته‌اى يانگ بيون مجددا آغاز می کند. این کشور چندی پیش بازرسان آژانس بين‌المللى انرژى اتمى را از مجتمع هسته‌اى يانگ بيون اخراج کرده بود.

 

رویکرد دوگانه هسته ای آمریکا که در برخورد این کشور با کره شمالی و ایران از یکسو و هندوستان از سوی دیگر مشاهده می شود و نیز کمک تسلیحاتی به تایوان در برابر چین، تا اندازه ای موجب بروز تهدید هایی از سوی آنها علیه طرف های مقابل شده است. آمریکا به نوعی دست به اقداماتی برای ایجاد موازنه قدرت و کاستن از برتری و نفوذ دشمنان خود در منطقه شرق آسیا زده است که صدا و تاثیر آن به ایران نیز رسیده است.

 

محمد سعيدى" در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار داشت: شيوه اى که برخى کشورهاى داراى فناورى هسته اى براى انتقال اين فناورى به کشورهايى که عضو معاهده ان.پي.تى نيستند، اتخاذ کرده اند جامعه بين المللى را با بحران هاى جديدى روبرو خواهد ساخت که اين بحران ها اجتناب ناپذير است.

 

معاون بين الملل سازمان انرژى اتمى ايران با بيان اينکه کشورهايى که عضو ان.پي.تى نيستند، نمى توانند از مزاياى اين معاهده برخوردار شوند، ادامه داد: شيوه انتقال فناورى هاى هسته اى به کشورهاى غير عضو ان.پي.تى استانداردهاى دوگانه را رواج خواهد داد.

 

اشاره سعيدى مشخصا به موضوع قرارداد هند و آمریکا بود. وی اضافه کرد: همکارى در زمينه انتقال فناورى هاى هسته اى به کشورهاى غير عضو ان.پي.تى نه تنها چارچوب اعتبار و تماميت اين معاهده را دچار مخاطره خواهد کرد بلکه بيش از پيش، به اين تناقض آشکار دامن خواهد زد که بين کشورهايى که به اين معاهده ملحق شده اندبا کشورهايى که ملحق نشده اند هيچ تفاوتى وجود ندارد و هند که داراى سلاح اتمى است، معاهده منع توليد و تکثير سلاح هاى هسته اى (ان.پي.تى) را امضا نکرده است.

 

بر اساس  توافقنامه همکارى هسته اى آمریکا و هند، واشنگتن مواد هسته اى را به دهلى نو که معاهده ان.پي.تى را امضا نکرده، صادر خواهد کرد. قبل از آن دولت فرانسه نيز يک توافقنامه همکارى هسته اى با هند امضا کرده بود.

 

در این حال نخست وزیر هند اقدام به پیش دستی کرد و همصدا با آمریکا در یک کنفرانس خبری در پایان نهمین اجلاس هند - اتحادیه اروپا گفت: "ما از ظهور یک دولت دارای تسلیحات هسته ای در منطقه خود حمایت نمی کنیم بنا براین احتمال حمایت ما از برنامه تسلیحات هسته ای ایران وجود ندارد."

 

به نظر می رسد آمریکا روی هند به عنوان یکی از اعضای جنبش غیر متعهدها حساب ویژه ای باز کرده و حالا هند نیز متقابلا یکی از اهرم های قدرت و بازوهای فشار ایالات متحده در منطقه پرمخاطره شرق خواهد بود. پیمان نظامی آمریکا با هند علاوه بر اینکه قادر است مسیر مذاکرات خط لوله را تحت الشعاع قرار دهد، تا اندازه ای می تواند آلترناتیوی در مقابل چین و کره شمالی و ایران باشد و تنگناهای تازه ای در برابر آنها قرار دهد.

 

شاید از همین روست که دولت جورج بوش پس از حصول اطمينان از موافقت کره شمالى با طرح بازرسى تاسيسات هسته‌ای، نام اين کشور را از فهرست سياه کشورهاى حامى تروريسم خارج کرد. و هم شاید کره شمالی این شرایط مشروط را پذیرا شود و در آینده قراردادی مشابه آنچه در دهلی نو منعقد شد، در پیونگ یانگ نیز نوشته شود.