۱۵ سال همکارى مفيد در درياى سياه

15 سال از اتحاد  11 کشور منطقه درياى سياه براى همکاريهاى اقتصادى مى گذرد. در تاريخ 25 ژوئن سال 1992، ‌رهبران 11 کشور ارمنستان،‌آلبانى،‌آذربايجان،‌بلغارستان، گرجستان، ‌بلغارستان، ‌يونان،‌ رومانى،‌روسيه،‌ترکيه و اکراين با امضاى بيانيه اى در استانبول سازمان همکاريهاى اقتصادى درياى سياه (BSEC) را  پايه گذارى کردند.

 در اين بيانيه اعلام شد که کشورهاى عضو همکاريهاى چند جانبه را افزايش دهند. در تاريخ اول مى 1999،‌اين سازمان يک هويت حقوقى بين المللى پيدا کرد و در سال 2004 کشور صربستان و مونتگرو نيز به آن پيوستند.

به طور کلى  BSECشامل سرزمينهايى با مساحت 20 ميليون متر مربع است که در دو قاره واقع شده اند و جمعيتى بالغ بر 350 ميليون نفر در آن زندگى مى کنند. اين کشورها داراى ظرفيت معاملات خارجى بيش از 300 ميليارد دلار به طور سالانه را دارند. از لحاظ جغرافيايى اين سرزمينها از غرب تا اروپاى غربى و از شرق تا آسياى مرکزى،‌از شمال تا روسيه و از جنوب تا ترکيه گسترده شده است.

بعد از خليج فارس، منطقه BSECداراى بيشترين ذخاير نفت و گاز طبيعى در دنيا است و معادن عظيم آهن در آن واقع شده است. اين منطقه جزو راه عبورى حمل و نقل انرژى به اروپا است.

به عنوان يکى از اولين کشورهاى عضو BSEC ترکيه در 15 سال اخير نقش خود را از مصرف کننده خاص انرژى به مرکز انرژى در منطقه تبديل کرده است. همکاريهاى ترکيه و روسيه حول محور انرژى،‌از مهمترين موضوعات روابط بين اين دو کشور است.

اين رابطه از زمان راه اندازى اولين خط لوله گازى بين روسيه و ترکيه در سالهاى 1970 قوت بيشترى به خود گرفت. اين خط لوله که براى رسيدن به ترکيه از مرزهاى شمال شرقى بلغارستان،‌اکراين و رومانى عبور مى کند،‌ تنها 15 ميليارد متر مربع گاز طبيعى را در سال 2006 جا به جا کرده است.

 براى اقتصاد ترکيه بخش اقتصاد انرژى از اهميت استراتژيک خاصى برخوردار است. صنعت تصويه نفت و توليد برق ترکيه به طور کلى وابسته به واردات گاز طبيعى است به طورى که 70 درصد از گاز طبيعى وارداتى اين کشور صرف توليد برق مى شود.

گاز طبيعى 70 درصد ميزان صادرات روسيه ( سومين توليد کننده گاز طبيعى در دنيا) به ترکيه به حساب مى آيد. به بيان ديگر گاز طبيعى بخش اعظيم واردات ترکيه از روسيه است. به طورى که سال گذشته ترکيه 20ميليارد متر مربع گاز طبيعى از روسيه خريدارى کرده است.

 اين در حالى است که با تکميل خط لوله فوق و افزايش ظرفيت آن به 16 ميليارد متر مربع،‌ روسيه مى تواند سالانه 35 ميليارد متر مربع گاز طبيعى را به ترکيه منتقل کند که اين رقم وابستگى ترکيه به روسيه را در صنعت گاز طبيعى به 80 درصد مى رساند.

اين بدين معنى است که ترکيه همچنان يکى از اصلى ترين مشتريان گاز طبيعى روسيه خواهد بود. به طور مقايسه اى اروپاى شرقى چيزى حدود 50 ميليادر متر مربع گاز طبيعى از روسيه خريدارى مى کند و با تکمل شدن خط لوله روسيه – ترکيه ( خط لوله رود آبى)، ترکيه بزرگترين مشترى گاز طبيعى روسيه مى شود.

مقامات دولتى روسيه بر اين باورند که همکاريهاى ترکيه و روسيه در بخش انرژى از ظرفيت بالايى برخوردار است. در پايان سالهاى 1990 که روسيه و ترکيه تصميم گرفتند که خط لوله رود آبى را اجرا کنند هر چند که در آن زمان اين تنها يک انديشه شک برانگيز به حساب مى آمد که بيشتر به رويا شبيه بود اما اين خط لوله به موفقيت ساخته و مورد بهره بردارى قرار گرفت.

در ساخت اين خط لوله از علم و تکنولوژى نوين استفاده شده است باعث شده تا از آن به عنوان يکى از موفق ترين دستاوردهاى در صنعت گاز طبيعى در سال هاى اخير نام برد. اين خط لوله که از نزديکى نووروسى در روسيه در سواحل درياى سياه آغاز مى شود،‌با پيمودن 200 کيلومتر به شهر سامسون در ترکيه مى رسد و در عمق 2.140 مترى درياى سياه با رسيدن به يک رکورد در دنيا مى گذرد.

در کنار اينها اين خط لوله گاز روسيه را به ترکيه بدون عبور از کشور سومى مى رساند. روسيه از افزايش همکاريهاى خود با ترکيه استقبال مى کند. در سال 2006 ارزش تجارت خارجى ترکيه و روسيه به بالاترين حد خود يعنى 20 ميليارد دلار رسيد.

روسيه تمايل به همکارى در حوزه انرژى دارد و مى خواهد که صنايع گاز ترکيه را به طور کلى در اختيار داشته باشد. مقامات دولتى روسيه بر اين اعتقادند که افزايش صادارات گاز به ترکيه اين امکان را به شرکت هاى روسى مى دهد تا براى گاز رسانى به مناطق مختلف ترکيه اقدام کنند.

در کنار اهميت همکاريهاى دو کشور در حوزه گاز طبيعى،‌روسيه خواستار افزايش همکاريهاى صنعتى بين دو کشور است. روسيه مى خواهد تا همکاريهاى خود را در خصوص به روز کردن صنايع مختلف خود با همکارى روسيه در ترکيه است. همچنين اميدوار است که شرکت هاى ترک بتوانند در مناطق مختلف روسيه سرمايه گذارى کنند.

اندرو دمتيو،‌معاون وزير انرژى روسيه در ترکيه اعلام کرد که سياست بخش انرژى ما به سوى افزايش توليد هيدروکربن و افزايش کيفيت مواد پتروشيمى و توليدات گازى براى صادرات است.

در همين راستا به نظر مى رسد که همکاريهاى اين دو کشور به سوى يک همکارى سالم و سازنده رو به جلو در حرکت است.

اولين قرار داد بين دولتهاى ترکيه و روسيه در خصوص انتقال گاز طبيعى در سال 1984 بسته شد و درهاى بازار روسيه را به سوى خدمات و محصولات ترک باز کرد و به بازرگانان ترک اين امکان را داد تا بتوانند وارد بازار روسيه شوند. از آن زمان به بعد روسيه به عنوان بهشتى اقتصادى براى شرکت هاى خصوصى ترک به حساب آمد.

در سال 2005،‌ سرمايه گذارى مستقيم ترکيه در روسيه به مرز 157 ميليون دلار رسيد و اين در حالى است که سرمايه گذارى غير مستقيم و مستقيم پروژه هاى ترکيه در اين کشور از 1.5 ميليار دلار گذشت. ترکيه جز اولين کشورهايى است سرمايه گذارى خارجى را از 20 سال گذشته در روسيه آغاز کرده اند.

از آن زمان به بعد ترکها مراکز تجارى و خريد بسيارى را در روسيه بنا کرده اند که شامل شرکتهاى ساختمانى،‌کارخانه ها و مراکز توليد وسايل الکترونيکى،‌ وسايل خانه،‌ پوشاک، کفش و چرم و مواد غذايى و نوشيدنيهاى غير الکلى بوده است. در ميان اين شرکت ها مى تواند از شرکت گروه آنادولى و سيسکام نام برد.

با وجود همکاريهاى بين اين دو کشور مى توان در آينده اميدوار بود که اين همکاريها در راستاى سازمان ESEC منجر به موفقيت هاى بيشترى در زمينه اقتصادى بين ترکيه و روسيه منجر شود.