دفاع آقای سفیر از روسیه بر مبنای کدام چشم انداز؟

محمدرضا فرقانی سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان با گفتگویی که 9 شهریور با خبرگزاری مهر انجام داده، موضع صریح دستگاه دیپلماسی کشور را در قبال روسیه بعد از تحولات هفته های اخیر روشن کرده است.

 

سفیر ایران در ترکمنستان تمرکز وی‍ژه مسکو را بر کشورهای حوزه آسیای مرکزی مورد اشاره قرار داده و گفته است: در نتیجه تحولات جدید در این منطقه، آمریکا عملا به اخراج از حوزه آسیای مرکزی محکوم شده است. آنها از ازبکستان اخراج شده و در حال حاضر عملا امکانات بسیار محدودی در قرقیزستان را در اختیار دارند. شرایط سایر کشورهای این حوزه هم که مشخص است.

 

سفیر ایران در ترکمنستان تایید سیاست های روسیه و جانبداری از هژمونی روس را تا همین جا فرو نگذارده و افزوده است: بدون شک با توجه به مسائلی که میان روسیه و آمریکا وجود دارد،‌ مسکو برنامه‌های دقیقی برای پر کردن خلاء حضور آمریکا در منطقه داشته و با سرعت در این مسیر در حرکت است. علاوه بر این کشورهای حوزه آسیای مرکزی ارتباطی وی‍ژه با روسیه داشته و در همین چارچوب نیز مسکو، مجموع فضای این منطقه را به عنوان حیاط خلوت خود مدنظر دارد.

 

فرقانی همچنین با اشاره به حضور مادی و معنوی صنعت نظامی روسیه در آسیای مرکزی گفته است: علاوه بر پایگاه‌های نظامی فعال روس‌ها در این کشورها، بسیاری از تجهیزات و حتی تاکتیک‌های نظامی کشورهای آسیای مرکزی و ساختار دکترین نظامی آنها‌ کاملا روسی است.

 

وی در همین راستا تلاش کشورهای مختلف فرا منطقه ای (آمریکا و اعضای ناتو) را برای تکمیل نفوذ و تحقق کامل حضور در کشورهای این حوزه،‌ مثبت و مورد حمایت ایران ندانسته است.

 

سفیر ایران در ترکمنستان با تقبیح حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در معادلات داخلی مناطق مختلف جهان، آورده است: ما همان گونه که بارها نیز اعلام کرده ایم با هر گونه حضور سخت افزاری کشورها و قدرت‌های فرامنطقه‌ای در حوزه خاورمیانه و آسیای مرکزی به شدت مخالفیم و در همین چارچوب نیز معتقدیم کشورهای مختلف می‌توانند به خوبی مشکلات خود را با اتکا به راهکارهای مسالمت آمیز مرتفع سازند.

 

سخنان فرقانی و واکنش او به تحولات اخیر حوزه قفقاز و درگیری های غیر مستقیم روسیه بدون هیچ ملاحظه کاری و پرده پوشی، از حمایت ایران از روسیه در جریان مجادلات اخیر حکایت می کند. دیپلماسی ضد غرب ایران که در حد شرایطی جانب طرف رودرروی غرب را می گیرد این بار نیز با ملاحظه شرایط پدید آمده و احتمال حضور پررنگ تر ایالات متحده در گرجستان و سایر همسایگان شمالی، رویکردی ارزشی و ایدئولوژیک اختیار کرده است.

 

در شرایط حاضر دولتمردان روسیه نیز نیازمند حمایت های منطقه ای به خصوص از جانب مخالفان غرب و غرب گرایی هستند. تلاش مسکو برای تاثیرگذاری بر کشورهای حاضر در اجلاس شانگهای و گفتگوی سران این کشور با مقامات دول ضد غرب در روزهای گذشته حاکی از این بوده که روس ها بعد از ناکامی در پیگیری اهداف خود در اوستیای جنوبی و پیش انداختن عضویت گرجستان و احتمالا سایر جمهوری های استقلال یافته شوروی سابق به ناتو، حالا در اندیشه تثبیت قدرت و افزایش هژمونی خود و نیز بازگرداندن حیثیت از دست رفته هستند.

 

به نظر می رسد روی آوردن دستگاه دیپلماسی ایران به روسیه و جانبداری صریح – از جنس کلام سفیر ایران در ترکمنستان – از این کشور نوعی چانه زنی از سوی تهران برای رفع مشکلات جهانی خویش و شاید تیری در تاریکی برای احتمال چرخش روس ها در قضیه هسته ای و استفاده از حق وتوی آنها در سازمان ملل متحد باشد.

 

نگاهی به دیپلماسی سال های نه چندان روسیه – چه در روزهای اوج و چه در زمانه افول قدرت ایران – نمایانگر سیاست "توبره و آخور"ی آنان بوده است. آنچه از روس ها در روزگار احتیاج دیده ایم همراهى کمتر با آمريکايى‌ها و سودجویی از دوستی با ایران برای اعمال فشار بر غرب از یکسو و ارزان خریدن ایران و و امتیازگیری از آن از سوی دیگر بوده است.

 

واقعیت مناسبات دو کشور و شیوه امتیازگیری این قدرت شمالی نشان داده است که روس‌ها ضمن افزایش قیمت توافق ها سعى خواهند کرد مشکلات خود را در منطقه سامان دهند، از اهرم ایران در برابر غرب و بر سر مسئله انرژی بهره بگیرند و در همین حال اجازه برکشیدن را به ایران ندهند.

 

اختلافى که بين آمريکا و روسيه وجود دارد و در روزهای اخیر شدت گرفته، از نقطه نظر راهبردى قادر نیست مبنای تصمیم گیری ها و پروژه های بلندمدت ایران قرار گیرد. هنوز دو روز از تکرار ادبیات ثابت مسکو مبنی بر عدم حمایت از ایران در ماجرای هسته ای نمی گذرد که محمدرضا فرقانی این چنین سرمستانه از برتری مطلق اردوگاه روس در قفقاز سخن می گوید.