دمکراسيِ؛ حوزه اختلاف ديرپاى روسيه و آمريکا

اختلاف دیدگاه میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری فدراتیو روسیه در برخی حوزه‌های مشترک و اصطکاک منافع دو کشور در نظام بین‌الملل به حوزه دمکراسی نیز کشیده شده است.

پس از سخنان رییس‌جمهورى روسیه در کنفرانس مونیخ و حمله تند وی به سیاست‌های کاخ سفید اختلاف ژرف دو کشور به سطح آمده است. تکرار موضع‌گيرى‌هاى اينچنينى از سوی پوتین در مقاطع دیگر و لحن تند وی در نشست اخیر وین اتریش موجب نگرانی‌های آمریکایی‌ها شده است. واقعیت این است که سرسختی‌های مامور سابق «ک‌گ‌ب» این روزها برای پیگیری منافع  روسیه بدون در نظر گرفتن مخالفت‌های آمریکا بیشتر شده است.

سماجت پنتاگون در استقرار سامانه دفاع موشکی در اروپای شرقی نیز مزید بر علت شد تا مقام‌های کاخ کرملین در استراتژی خود که علنی کردن مخالفت با سیاست‌های واشنگتن است تهاجمی عمل کنند. حملات لفظی مقام‌های دو کشور علیه هم درست از همین روی است.

جورج بوش، همتای روسی خود را بهترین دوست خود می‌دانست و او را با اسم کوچکش "ولادیمیر" مورد خطاب قرار می‌داد.  آقاى پوتین نیز پس از سفری که دو سال پیش بوش به مسکو داشت پذيرايى مفصلى از رييس جمهور آمريکا کرد.  در پایان آن سفر پوتین و بوش در یک کنفرانس خبری مشترک شرکت کردند در این کنفرانس خبری دو طرف با اظهارات صمیمانه‌ای با هم رو به رو شدند.

سال گذشته نیز رییس‌جمهورى آمریکا با هدف شرکت در نشست رهبران هشت کشور صنعتی جهان که در سن‌پترزبورگ برگزار شد، به روسیه سفر کرد. اما در این سفر اتفاقاتی رخ داد که خیلی شگفت‌انگیز نبود. بوش پس از دو ساعت گفت‌وگو محرمانه با پوتین بار دیگر در کنفرانس خبری مشترک شرکت کرد اما او این بار به پوتین حمله و از نبود دموکراسی در روسیه انتقاد کرد در این بین پاسخ رییس‌جمهورى روسیه به سخنان بوش موجب خنده خبرنگاران شد. پوتین گفت که ما نیازی به پیاده کردن دموکراسی که امروز در عراق به ‌وسیله آمریکایی‌ها اجرا می‌شود، نداریم.

نشست دو روزه سران هشت کشور صنعتی پایان یافت اما این نشست موجب آشکار شدن اختلاف شدید واشنگتن و مسکو در اداره جهان شد. روسیه با پوتین در پی تبدیل شدن به قدرت درجه یک جهان است. اما روس‌ها در این راه علاوه بر آمریکا قدرت‌های دیگر مثل اتحادیه اروپا و چین را مزاحم خود می‌دانند. در این بین دموکراسی به ابزاری سیاسی برای تخریب چهره رهبران و نظام‌های سیاسی شده است. جدال لفظی رییسان‌جمهورى آمریکا و روسیه  و استفاده ابزاری از دموکراسی نیز در نوع خود جالب است.

جورج بوش می‌گوید تا زمانی که ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهورى روسیه است نمی‌توان انتظار داشت در روسیه دموکراسی حاکم شود اما پوتین معتقد است که دمکراسى واقعى در هيچ جاى دنيا اجرا نمى‌شود. جنگ لفظى که ميان روئساى ‌جمهورى آمريکا و روسيه از مدت‌ها پيش آغاز شده بود تا آستانه برگزارى نشست هشت کشور صنعتى در آلمان ادامه داشت. در جريان اين نشست سه روزه بوش يک بار ديگر از نبود دمکراسى در جمهورى فدراتيو روسيه انتقاد کرد. در اين بين واکنش پوتين به اظهارات همتاى آمريکايى‌اش در نوع خود جالب بود.

 رييس‌جمهورى روسيه مدعى شد «تنها دموکرات مطلق و ناب دنياست»  ولاديمير پوتين گفت که من يک دموکرات مطلق و ناب هستم اما مى‌دانيد چه بدشانسى گريبانگير من شده است. اين بدشانسى نيست يک تراژدى واقعى است بدشانسى اين است که من در اين راه تنها هستم اگرچه او پس از به زبان راندن اين حرف‌ها خنديد و گفت تنها يک فکاهى گفته است اما بايد در نظر داشت که اظهارات وى متاثر از حوادث داخلى روسيه است.

اين روزها و با نزديک شدن به پايان رياست جمهورى پوتين رسانه‌هاى وفادار به دولت در ستايش از رييس‌جمهورى دست به افراط‌هايى زده‌اند. چندى پيش يک مقام ارشد دولتى مدح و ثناگويى در مورد پوتين را به حدى رساند که پوتين را عين قانون اساسى ناميد.

براساس قانون اساسى روسيه، يک فرد نمى‌تواند بيش از دو دوره متوالى رييس جمهورى اين کشور باشد. در چنان شرايطى پوتين به صراحت اعلام کرد که قصد ندارد قانون اساسى را تغيير داده و براى بار سوم در انتخابات رياست جمهورى شرکت کند. شايد مرد سرسخت کرملين از همين روى به دموکراتيک بودن خود مى‌بالد.

اما از ديگر سو شيوه برخورد پوتين با مخالفان و بازداشت و سرکوب معترضان، همچنين تمرکز بيش از اندازه قدرت در مرکز (مسکو) با روح دمکراسى که روس‌ها پس از فروپاشى شوروى در رويارويى آن بودند منافات دارد. درست از همين روى است که غرب از نبود دمکراسى و نقض حقوق بشر در اين کشور از روسيه انتقاد مى‌کند.

طنز تلخ ماجرا اينجاست که چندى پيش الهام على‌اف رييس جمهور جمهورى آذربايجان در اظهارنظرى عجيب خواستار  کمک روسيه براى اجراى دمکراسى در جمهورى تحت رهبرى‌اش شد.