سفر نه چندان سیاسی احمدی نژاد به ترکیه
آرزو ديلمقانى: محمود احمدی نژاد، امروز پنجشنبه 24 مرداد ماه به ترکیه سفر می کند. دیپلماسی ایرانی در گفت و گو با اسد الله اطهری، کارشناس امور ترکیه به بررسی پیامدهای این سفر در روابط تهران و آنکارا پرداخته است.
رییس جمهور ایران در شرایطی عازم ترکیه می شود که جدال بین حزب عدالت و توسعه با ژنرال های پشت پرده سیاست ترکیه، برگ برنده ای را برای نوگرایان اسلامی در ترکیه به همراه آورده است. هرچند دیپلماسی دولت نهم همراه با چالش های فراوانی بوده است، ولی سیاست خارجی ترکیه که در نقش میانجیگر، مابین مناقشات فرامنطقه ای درصدد یافتن بستر مناسبی است تا بتواند در جامعه بین المللی جایگاه ویژه ای برای خود پیدا کند. در چارچوب سفرهای تفریحی رهبران کشورها در ماه آگوست به استانبول، اکنون احمدی نژاد عازم ترکیه می شود تا با رهبران این کشور دیدار و گفت و گو کند و فصل جدیدی را برای خروج از انزوای سیاست خارجی رقم بزند. دیپلماسی ایرانی در گفت و گو با اسد الله اطهری، کارشناس امور ترکیه به بررسی پیامدهای این سفر در روابط تهران و آنکارا پرداخته است.
سفر رییس جمهور ایران به ترکیه چه تاثیری بر روی روابط تهران و آنکارا خواهد داشت؟
سفر رییس جمهور ایران و روابط ایران و ترکیه را می توان از چند بعد مورد بررسی قرار داد. اول نفس این سفر است. دوم روابط تهران و آنکارا است و سوم چشم اندازهای آینده، فرصت ها و مشکلاتی که ایران و ترکیه با یکدیگر دارند.
روابط تهران و آنکارا همیشه به دشمنان ضروری و دوستان طبیعی معروف بوده. بخصوص در تاریخ معاصر ایران گاهی مانند رقیب بودند و گاهی مانند دوست. مثل کارهایی که زمان رضا شاه و آتاتورک تحت عنوان توسعه انجام دادند. بعد از انقلاب و در زمان جنگ، ترکیه، تنها نفسگاه ایران بود. حضور اسلامگرایان در صحنه سیاسی ترکیه و امضای قرارداد گازی توسط رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه و امضای قرار دادهای اقتصادی دیگر که در زمان نجم الدین اربکان، همگی نشان دهنده این است که ایران از نظر اقتصادی و فرهنگی همواره روابط خوبی با ترکیه داشته است. هرچند ممکن است روابط سیاسی بین دو کشور گاهی با نوساناتی همراه باشد اما به طور کلی روابط خیلی خوبی با یکدیگر داشته اند. گاهی هم دو کشور تحت تاثیر مسائل حاشیه ای قرار گرفته اند. به عنوان مثال سخنرانی سفیر ایران در ترکیه در خصوص اسراییل تنش هایی را به وجود آورده بود اما این تنش ها نیز همواره با یک مدیریت خوب برطرف شده است و ایران توانسته است رابطه خوبی نسبت به سایر کشورها با ترکیه برقرار کند.
البته تهران و آنکارا مشکلاتی نیز دارند که بخشی از آن به مسئله کردها بازمی گردد. در شرایطی که ایران به سمت کردها حرکت کرده است و سعی می کند مشکلات آنها را حل کند و با وجود آنکه رجب طیب اردوغان در تلاش است تا یک توسعه سیاسی محدود برای کردها به وجود آورد، ارتش این کشور درصدد است تا کردها را سرکوب کند.
روابط ایران را در دوره دولت حزب عدالت و توسعه که یک حزب اسلامگرا است چگونه ارزیابی می کنید؟
زمان عوض شده است، نگاه منطقه ای ترکیه تغییر کرده است. ایران قرارداد پارس جنوبی را با دولت اسلامگرای ترکیه امضا کرد و در عین حال ترکیه مخالفت خود را با آمریکا برای حمله از خاک ترکیه به عراق اعلام کرد. ترک ها روابط خود را با کشورهای آسیای مرکزی، بالکان و قفقاز و خاورمیانه افزایش دادند و نقش منطقه ای خود را توسعه داده اند و می بینیم که در رابطه با مذاکرات سوریه و اسراییل نقش پررنگی را بازی کردند. ترکیه نقش منطقه ای و بین المللی خود را به خوبی بازی می کند. هدف ملی ترکیه به خوبی مشخص شده است. ترکیه یکی از کشورهایی است که تکلیف ملی خود را مشخص کرده است. اکثر این روابط در دوره حضور رجب اردوغان، توسعه پیدا کرد. در این میان اسلامگرایان توانستند روابط خود را با ایران نیز گسترش دهند.
روابط ترکیه و اسراییل نیز در دوره حکومت اسلامگرایان افزایش یافته است. این چه تاثیری بر روابط ایران و ترکیه دارد؟
به نظر من، با وجود آنکه سفیر اسراییل اعلام کرده است که آقای احمدی نژاد نباید به ترکیه سفر کند و مقامات امریکایی مخالفت خود را با سفر وی به ترکیه اعلام کرده اند، اما این تهدیدها نتوانسته است تغییری در روابط تهران-آنکارا به وجود آورد.
برخی از تحلیلگران داخلی نیز با سفر رییس جمهور ایران به ترکیه با توجه به اینکه این یک دعوت رسمی نیست و آقای احمدی نژاد به آنکارا سفر نخواهد کرد، با سفر وی مخالفت کرده اند. نظر شما چیست؟
آقای امین زاده به نکاتی خوبی اشاره کرده بودند که البته اشتباهاتی نیز داشت. (اشاره به مقاله محسن امین زاده در شهروند امروز با عنوان چند نکته درباره سفری که رییس جمهور بهتر است انجام ندهد). وی در مقاله خود به این موضوع اشاره کرده بود که این سفر یک سفر رسمی نیست.
یکی از مشکلاتی که ایران و ترکیه داشته اند این است که ایرانی ها هیچ وقت سر قبر آتاتورک نمی روند. حتی آقای میرحسین موسوی نیز در سفر خود به ترکیه همین کار را کردند و اکنون سفر محمود احمدی نژاد به استانبول که درچارچوب یک سفر تفریحی است می تواند فرصتی باشد که این موضوع دوباره مطرح نشود.
در مرحله بعدی نیز این سفر در شرایطی که تحریم های زیادی علیه ایران به امضا رسیده است می تواند ایران را از انزوا بیرون بکشد و فشارهای خارجی را کاهش دهد.
ممکن است که سفر محمود احمدی نژاد، اهمیت سفرهای رسمی را نداشته باشد اما من نیز با آقای امین زاده موافقم که باید در شان ایرانی ها از ایشان استقبال بشود و مراسم و تشریفات دیپلماتیک به طور رسمی در شان شوکت و قدرت ملت ایران برگزار شود.
این نکته را هم باید در نظر بگیریم که ترکیه توانسته است با استفاده از بازی های غلط ایران، جایگاه ما را بگیرد. این ارتباطی به حضور دولت نهم ندارد و مسئله ای است که بعد از انقلاب با آن روبه رو شدیم. ما می توانستیم کانون انرژی باشیم، این درصورتی است که در حال حاضر ترکیه به کانون انرژی تبدیل شده است. ترکیه با وجود اینکه جایگاه ژئوپلیتیکی ایران را ندارد، توانسته است ارتقا پیدا کند و ما هم باید برای به دست آوردن جایگاه واقعی خود فکری تازه بی اندیشیم.
نظر شما :