پادشاه اردن، نخستین رهبر عربی که به عراق سفر کرد
ملک عبدالله پادشاه اردن به عنوان نخستین رهبر عرب پس از سقوط رژیم بعث در سال 2003 در یک سفر از قبل اعلام نشده به بغداد آمد و با نوری مالکی نخستوزیر و عادل عبدالمهدی معاون رئیس جمهوری عراق دیدار و گفت و گو کرد.
وی در دیدار با مالکی وعده داد که سفرش آغازگر فصل تازهای از روابط بغداد – عمان باشد. دفتر نخستوزیری عراق با صدور بیانیهای درباره سفر عبدالله دوم به بغداد اعلام کرد، وی در راس یک هیات بلندپایه به بغداد آمد و در دیدارش با نوری مالکی نخستوزیر عراق دو طرف به طور صریح و بیپرده درباره چگونگی گسترش روابط و نزدیک شدن کشورها به یکدیگر بحث و گفت و گو کردند. همچنین دو طرف درباره پیشرفت دولت عراق در ایجاد امنیت در کشور و ایجاد زمینههای لازم برای سرمایهگذاری در بخشهای عمرانی و چگونگی آغاز بازسازیها به طور مفصل به بحث و گفت و گو پرداختند.
مالکی و عبدالمهدی همچنین در این سفر از پادشاه اردن برای مساعدتهایش در مبارزه با تروریسم و کمک به بازگردن امنیت و ثبات به عراق تشکر و قدردانی کردند. پادشاه اردن در سفرش به عراق نتوانست با جلال طالبانی رئیس جمهوری این کشور که برای انجام عمل جراحی در ایالات متحده امریکا به سر میبرد، دیدار کند اما تلفنی با وی گفت و گو کرد و برایش آرزوی سلامتی کرد.
سفر ملک عبدالله به عراق که چهار ساعت بیشتر به طول نینجامید بسیار مهم و برای عراقیها سرنوشتساز بود. در وهله نخست این که پادشاه اردن حامل پیامی از رهبران عرب برای چگونگی برقراری رابطه با عراق و بازگرداندن جایگاه این کشور در اتحادیه عرب و تقویت روابط آن با کشورهای عربی بود. نامهای که برای عراق اهمیت بسیاری دارد و میتواند تعریف تازهای از روابطش با کشورهای عربی ارائه دهد. موضوعی که دلیل اصلی اختلافهای موجود میان عراق و اتحادیه عرب از سال 2003 تا کنون بوده است.
فصلی تازه در روابط عراق با اعراب
اردن نخستین کشوری است که رسما روابطش را با عراقیها آغاز کرده. شاید نزدیکی بسیار این کشور با ایالات متحده امریکا باعث شده تا این کشور پیشتاز کشورهای عربی در برقراری رابطه با عراق باشد. اما جدای از این، سفر ملک عبدالله به عراق این پیام را به همراه داشت که دیدگاه کشورهای عربی نسبت به دولت عراق تغییر یافته است.
پیش از این کشورهای عربی عراق را متهم میکردند که تعلق خاطرش به ایران بسیار بیشتر از اعراب است و نظام جدید آن مایل است بیشتر به ایران نزدیک باشد تا اتحادیه عرب. علاوه بر آن اعراب همواره به نظام بعثی به دیده سدی مینگریستند که مانع نفوذ کشورهای همسایه به ویژه ایران به دنیای عرب میشود. با سقوط نظام بعثی به اعتقاد آنها این سد فرو ریخت. در همین حال تصور میکردند، عراق تحت نفوذ ایران قرار گرفته و از این رو باید آن را در انزوا قرار داد تا تاثیر پذیریش از ایران دامن آنها را نگیرد.
از طرفی چون دولت عراق یک دولت شیعی بود و میرفت که ناخوداگاه در برابر کشورهای عموما سنی عرب تافته جدا بافتهای شود، نگرانیهای بسیاری را برای کشورهای عربی به وجود آورده بود. نگران از این که مبادا کشوری دموکراتیک با مذهب شیعه یعنی متفاوت از مذهب رایج در کشورشان به الگویی برای مردم، احزاب و تشکلهای سیاسی کشورشان تبدیل شود.
به نظر میرسد این دیدگاه اکنون بسیار کمرنگتر از گذشته شده و تا اندازه بسیاری تعدیل یافته است. پادشاه اردن در توقف کوتاهش با تمام رهبران احزاب سیاسی عراقی دیدار کرد و به آنها گفت: «به اینجا آمدم تا از نزدیک شما را ببینم و بگویم از امروز دولت اردن از حکومت و ملت عراق حمایت میکند.»
محسن حکیم، مشاور سید عبدالعزیز حکیم، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق و فرزند وی در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی گفت: «نگرش اعراب نسبت به عراق عوض شده است. اکنون پذیرفتهاند دولت عراق، دولت طایفهای نیست. پس از حوادث بصره و جدی بودن دولت مالکی در برخورد با خارج شدگان از قانون که شامل حال همه گروهها و طایفهها شد، دولتهای عربی فهمیدند دولت مالکی دولت طائفهای نیست.»
وی در ادامه میافزاید: «برقراری رابطه با عراق از کشورهای کویت، بحرین، سوریه و امارات متحده عربی آغاز شد. البته اردن را هم باید در ردیف این کشورها قرار دهیم. زیرا اردن بیشترین همکاری در مبارزه با تروریسم با عراق داشت و در ضمن این کشور نیز در کنار کویت و بحرین و امارات جزو کشورهایی بود که پیشتاز کشورهای عربی در بازگشایی سفارتش در عراق بود.»
دولت اردن پس از حادثه انفجار تروریستی در هتل شرایتون عمان در سال 2005 که باعث کشته شدن حداقل 85 نفر از جمله مصطفی عقاد، کارگردان مشهور عرب و زخمی شدن بیش از 150 نفر دیگر شد، روابط خصمانه خود را با عراق تغییر داد و از در دوستی و همکاری با این کشور درآمد. به گونهای که بر خلاف دو سال قبل از آن در مبارزه با تروریسم و محافظت از مرزهایش برای ممانعت از عبور و مرور تروریستها با دولت عراق بسیار همکاری کرد.
همچنین پاشاه اردن از معدود رهبران عربی بود که اعدام صدام حسین را عادلانه توصیف کرد و گفت: «این سزای عمل کسی است که به ملتش ظلم و ستم میکند.» در مورد مرگ ابومصعب الزرقاوی رهبر سابق تروریستهای القاعده در عراق نیز همکاریهای گستردهای را با دولت عراق انجام داد.
اما بر سر مسئله بازگشایی سفارتخانهها و از سرگیری روابط تجاری، فرهنگی و اجتماعی همان شیوه دیگر کشورهای عربی را اتخاذ کرد و همه چیز را منوط به تصمیمگیری اتحادیه عرب درباره چگونگی برقراری رابطه با عراق کرد.
احمد الیاسری مسئول امور رسانهای دفتر نخستوزیری عراق نیز در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی ضمن تایید گفتههای سید محسن حکیم میگوید: «کاملا صحیح است. موضع کشورهای عربی تغییر کرده. گرچه عربستان سعودی به طور کلی هنوز از طریق وهابیها تروریست پرورش میدهد اما به طور کل نگاههای کشورهای عربی به عراق عوض شده است. شاید فشارهای امریکا باعث شده تا این نگاهها تغییر کند. اما راه و روش دولت عراق که نشان داد در مبارزه با تروریسم و خارج شدگان از قانون استثنائی قائل نیست که نمونه آن را در بصره به خوبی دیدیم، نیز به این تغییر دیدگاه بسیار کمک کرد. کشورهای عربی به این نتیجه رسیدند که دولت عراق دولت طائفهای نیست. این موضوع باعث شده آنها اتهامهای خود را که پیش از این به دولت عراق وارد میآوردند، پس بگیرند.»
اما با این حال پادشاه اردن خواستههایی را نیز مطرح کرد. اجرایی کردن و به نتیجه رساندن گفت و گوهای آشتی ملی و تعیین تکلیف هزاران بعثی نظامی که اکنون بی کار شدهاند. این تقاضا در حقیقت خواستههای کشورهای عربی بود که توسط پادشاه اردن به اطلاع دولتمردان عراقی رسیده است.
روز گذشته دولت عراق اعلام کرد، در راستای دفاع از تلاشهای بیشائبه گروه آشتی ملی، 9 هزار درجهدار سابق ارتش عراق در زمان صدام حسین را به خدمت باز میگرداند. بر اساس دستوری که مالکی نخستوزیر عراق صادر کرده است، پنج گروه ویژه برای بررسی چگونگی به خدمت گرفتن بعثیهای برکنار شده یا بازنشستگی آنها تشکیل خواهد شد تا این مهم را به سرعت انجام دهند.
تیمسار رعد هاشم، معاون رئیس ستاد ارتش عراق با شرکت در مصاحبه مطبوعاتی گفت: «نوری مالکی فرمانده کل نیروهای مسلح برای حمایت از طرح آشتی ملی دستور پایان دادن به پروندههای نظامیان ارتش سابق عراق داد و بدین ترتیب چگونگی بازگشت به کار آنها یا بازنشستگیشان یا چگونگی به کار گرفتنشان در وزارتخانههای دولتی مورد بررسی قرار گرفته و اجرا خواهد شد.»
وی تاکید کرد، در حدود 9 هزار نفر درجه دار به ارتش باز خواهند گشت و شماری نیز که مایل نیستند در وزارت دفاع فعلی فعالیت کنند، بازنشسته خواهند شد.
اظهارات تازه پترائوس
همزمان با سفر پادشاه اردن به عراق ژنرال دیوید پترائوس اظهارات تازهای بیان داشت که میتوان آن را با سفر ملک عبدالله به بغداد مرتبط دانست.
دیوید پترائوس که تا یک ماه دیگر از فرماندهی نیروهای امریکایی در عراق کنار خواهد رفت و به فرماندهی نیروهای امریکایی در خاورمیانه ارتقا خواهد یافت، گفت: «عملیات اخیر که در مناطق عمدتا شیعهنشین به فرماندهی ارتش عراق و شخص نوری مالکی نخستوزیر علیه شبهنظامیان شیعه به انجام رسید، باعث شد بسیاری از فرماندهان گروههای شبهنظامی شیعه به ایران، سوریه و لبنان فرار کنند.»
وی در گفت و گو با روزنامه تایمز که در تاریخ 12 اوت انتشار یافت، مدعی شد: «فعالیت گروههای شبه نظامی شیعه که از سوی ایران حمایت میشوند پس از عملیات بصره به شدت کاهش یافته است. همه میدانند اگر حمایت ایران و حزب الله از این گروههای شبه نظامی ادامه مییافت آرامش عراق اکنون در چه وضعیتی بود.»
اگر بخواهیم به اظهارات منابع نزدیک به دولت عراق که در بالا نیز به آنها اشاره شد، استناد کنیم، میتوانیم بگوییم سخنان پترائوس به نوعی در راستای حمایت از آغاز دور جدیدی از روابط کشورهای عربی که پادشاه اردن سر فصل آن را گشود، ایراد شده است. از این رو میتوان پیشبینی کرد به زودی دیگر رهبران عربی نیز به بغداد سفر کنند و فصل تازهای از روابط ایران و عراق بگشایند.
نظر شما :