آیا ترک‌های قبرس پیش از ترکیه به اتحادیه اروپا خواهند پیوست؟

 

سازمان ملل متحد در 30 سال گذشته با شیوه‌های مختلف کوشید تا قبرس را به کشور یکپارچه‌ای تبدیل کند که اختلافات قومی آن از طریق یک نظام سیاسی - فدرالی مشتمل بر دو منطقه حل شده باشد که البته تا امروز برای رسیدن به این هدف ناموفق بوده است. بزرگترین شکست اخیر سازمان ملل در این زمینه به رفراندوم اتحاد دو قبرس در پیشنهاد موسوم به «طرح عنان» (به نام کوفی عنان دبیرکل سابق سازمان ملل) در سال 2004 باز می‌گردد که طی آن بیش از 75 درصد یونانی‌های قبرس به این طرح رای منفی دادند و مانع یکپارچگی مجدد این جزیره شدند.

 

اما تحولات جهانی و تحولات داخلی قبرس طی چهار سال گذشته به نحوی بوده است که به نظر می‌رسد یونانی‌های قبرس احتمالاً دیگر در رفراندوم مشابهی رای منفی به صندوق نخواهند ریخت و دیگر سیاستمدارانی تاسوس پاپادوپولوس، رییس‌جمهور پیشین قبرس را به رهبری خود انتخاب نخواهند کرد. برقراری جو اطمینان و اعتماد دو جانبه و روی کار آمدن شخصیت‌های سیاسی نظیر دیمیتریس کریستوفیاس، رییس‌جمهور کنونی جمهوری قبرس که با وعده‌هایی متحورانه در انتخابات فوریه سال جاری میلادی به پیروزی رسید از جمله تحولاتی بودند که فضای سیاسی این جزیره را کاملاً دگرگون کرده‌اند.

 

بر خلاف پاپادوپولوس که به خاطر موضع سرسختانه‌اش در برابر اتحاد با قسمت ترک نشین قبرس به «آقای نه» مشهور شده بود، کریستوفیاس از حزب کمونیست قبرس در حالی در انتخابات ریاست جمهوری فوریه به پیروزی رسید که اتحاد و یکپارچگی جزیره را در راس شعارهای انتخاباتی خود قرار داده بود.

 

به نظر می‌رسد که تحولات جهانی و منطقه‌ای از چند جنبه موجب شده است که یونانی‌های قبرس در مقایسه با سال 2004 موضع انعطاف‌پذیرتری در برابر ترک‌های این جزیره داشته باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:

 

 

 

 

 

با توجه به شرایط اقتصادی – سیاسی دولت رسمی قبرس و دولت خود خوانده قبرس شمالی به رهبری محمت علی تلعت، به نظر می‌رسد آن چه برای هر یک از طرفین در دو سوی میز مذاکره پنج‌شنبه بیش از هر چیز اهمیت دارد و برای حفظ آن خواهند کوشید، یکپارچگی جزیره قبرس به تمامی معنا از سوی طرف یونانی، و حفظ خود مختاری شمال از سوی ترک‌هاست. در واقع در این بین یونانی‌ها می‌کوشند تا از این پس چهره سیاسی واحدی از جزیره قبرس ارائه دهند و در مقابل ترک‌ها نیز تلاش می‌کنند تا اختیارات و امتیازهای خود را در حیطه تحت نفوذشان در شمال حفظ کنند.

 

به بیان دیگر هر دو طرف به نوعی می‌کوشند به رغم اتحاد کم‌تر در وضعیت کنونی خود خللی ایجاد کنند. البته در عین حال به هیچ عنوان نیز نمی‌توانند مساله اتحاد و یکپارچگی را نادیده بگیرند چرا که اتحاد دو قبرس برای بخش شمالی ترک نشین به لحاظ اقتصادی و برای دولت بخش یونانی‌نشین جنوبی به لحاظ سیاسی کاملاً حیاتی است.

 

عامل دیگری که موجب می‌شود امیدواری درباره نتایج گفتگوها افزایش پیدا کند روابط رو به بهبود آتن و آنکارا است. آتن و آنکارا هر دو در موضع‌گیری‌های رسمی می‌گویند که دولت‌های تحت حمایت‌شان در پیگیری سیاست‌های مورد نظر خود آزاد هستند و در پشت پرده نیز برای نزدیکی بیشتر ترکیه و یونان که منافع بسیاری برای دو طرف دارد، رهبران دولت قبرس و جمهوری خود خوانده قبرس شمالی را به رسیدن به نتیجه‌ای قطعی تشویق می‌کنند.

 

اما اختلاف که ممکن است محور اصلی گفتگوهایی قرار گیرد که پنجشنبه آغاز می‌شود تفاوت برنامه زمان‌بندی کریستوفیاس و تلعت درباره یکپارچگی قبرس است. تلعت که قبرس ترک‌نشین شمال را دچار مشکلات متعدد اقتصادی می‌بیند و اتحاد دو قبرس راه حل فوری آن‌ها (قبرس شمالی از زمان اعلام استقلال یک جانبه پس از حمله 1974 ارتش ترکیه در تحریم اقتصادی قرار دارد) می‌کوشد طرف مقابل خود را به پذیرش اتحاد فوری در چارچوب طرح 2004 عنان متقاعد کند که در آن صورت پیش از پایان سال جاری میلادی می‌توان انتظار داشت که اولین دولت مشترک یونانی‌ها و ترک‌های قبرس پس از 34 سال تشکیل شود.

 

اما در مقابل کریستوفیاس که در حرکتی تاکتیکی در سال 2004 نیز هواداران‌اش را به رای منفی دادن در رفراندوم طرح عنان ترغیب کرده است، معتقد است که طرح دیگری که سازمان ملل متحد در سال 2006 برای اتحاد دو قبرس پیشنهاد کرد، مدل بهتری برای یکپارچگی جزیره به شمار می‌رود. این طرح که متضمن صلح و اتحاد مرحله به مرحله است از زمان آغاز اجرا تا تکمیل و یکپارچگی نهایی دو قبرس حداقل 12 ماه طول خواهد کشید.

 

کریستوفیاس همراه حزب‌اش همیشه اصلی‌ترین عامل ارتباط یونانی‌ها با ترک‌های قبرس بوده و در زمان تصدی ریاست پارلمان قبرس که با ریاست جمهوری پاپادوپولوس تندرو از حزب محافظه‌کار «دموکرات» همزمان شده بود، تنها کسی بود که روزنه گفتگوهای شمال – جنوب را باز نگه داشت. اکنون اصرار و پافشاری او بر اتخاذ تدبیری دراز مدت‌تر برای اتحاد دو قبرس که همان طرح 2006 سازمان ملل است شاید به این خاطر است که زمانی بیشتر در اختیار دولت او می‌گذارد تا پیشاپیش به حل برخی از مشکلات متعددی بپردازند که بعد از اتحاد خود را نامیان خواهند ساخت.

 

رهبران سیاسی ترک‌ها و یونانی‌های قبرس بی‌شک در این مساله اختلافی ندارند که این جزیره پس از اتحاد از دید خارجی و بین‌المللی یک دولت داشته باشد و در داخل از دو بخش فدرال تشکیل شده باشد. اما مسائلی نظیر حضور پایگاه‌های نظامی ترکیه در بخش قبرس شمالی و این که آیا آنکارا حاضر خواهد شد نیروهای خود را از قبرس شمالی خارج کند در کنار مشکلات اجتماعی همچنان بدون پاسخ و راه حل باقی مانده‌اند.

 

برای مثال پس از اتحاد، بسیاری از یونانی‌هایی که در زمان حمله ترک‌ها به قبرس به قسمت جنوبی و یونانی‌نشین گریخته‌اند، احتمالاً خواستار بازگشت به محل زندگی سابق خود خواهند شد و خواهند خواست که املاک آن‌ها (از جمله بسیاری از هتل‌ها و مراکز تفریحی بزرگ که درآمد اصلی جزیره قبرس را تشکیل می‌دهند) به آن‌ها عودت داده شود و این در حالی است که این املاک اکنون بیش از 30 سال است که در اشغال ترک‌ها هستند. بازگرداندن این اموال نیز بی‌تردید یکی از معضلات پیش روی کریستوفیاس، پس از اتحاد دو قبرس خواهد بود.