بلاتکليفى موضوع خزر در وزارت خارجه ايران؟

تابستان امسال با جابجايى دو سفير آغاز شد؛ ابوالفضل ظهره وند سفير ايران در ايتاليا به تهران بازگشت و عليرضا شيخ عطار قائم مقام وزارت خارجه و مسئول پرونده درياى خزر، سفير جديد ايران در آلمان معرفى شد تا دو ماه مانده به اجلاس سران خزر در باکو اين موضوع در وزارت خارجه بازهم به حاشيه رود. هنوز مشخص نشده که چه کسى جايگزين شيخ عطار مسئول پرونده خزر خواهد شد.
 
آقاى شيخ عطار که از سال 1369 کار خود را در دستگاه ديپلماسى ايران آغاز کرد، با در اختيار داشتن مسئوليت هاى مختلف در بخش هاى گوناگون اين وزارتخانه، در نهايت با شروع بکار دولت نهم، معاونت اقتصادى وزارت خارجه را در عهده دار شد و پس از بروز برخى مسائل، زمينه هاى جابجايى وى از اين مسئوليت فراهم شد، در همان زمان صحبت از انتخاب وى بعنوان سفير ايران در بلژيک به ميان آمد اما اينگونه نشد و وى با ارتقا مقام، بعنوان قائم مقام وزير خارجه ادامه فعاليت داد.
 
از زمان مسئوليت عليرضا شيخ عطار در جايگاه قائم مقامى وزير خارجه مدت کوتاهى نگذشته بود که وى پس از برکنارى مهدى صفرى از مسئوليت نماينده ويژه جمهورى اسلامى ايران در امور درياى خزر و مديرکل کشورهاى همسود (مشترک‌المنافع) وزارت امور خارجه ، جانشين او شد و رياست کارگروه وضعيت حقوقى درياى خزر را نيز در کنار مسئوليت قبلى عهده دار شد. با وجود اينکه هنوز يک ماه  از واگذارى اين سمت به وى نگذشته است ، سخنگوى دستگاه ديپلماسى کشور انتخاب آقاى شيخ عطار به عنوان سفير ايران در آلمان را اعلام مى کند.
 
اما شيخ عطار اولين تجربه سفارت را در سال 71 از سر گذرانده است. وى بين سال هاى 71 تا 77 سفير جمهورى اسلامى ايران در هند بود و حال راهى يکى از مهم ترين کشورهاى اتحاديه اروپا مى شود که بى شک تعامل سازنده با اين کشور مى تواند اثرات قابل ملاحظه اى در ابعاد ديپلماتيک، اقتصادى، فرهنگى و سياسى براى ايران داشته باشد.
 
توجه به اين نکته ضرورى است که گرچه آلمان عضو دائم شوراى امنيت سازمان ملل متحد نسيت اما در کنار پنج کشور عضو دائم اين شورا چهارچوب گروه 1+5 را تشکيل داده و کشورى ذى نفوذ در بررسى مسائل هسته اى ايران و روند تحولات در اين رابطه است.
 
 اين در حالى است که مهدى صفرى که پيش از شيخ عطار مسئول مذاکرات درياى خزر بود و  اکنون در سمت معاون اروپا- امريکاى وزارت امور خارجه فعال است، از مسائل خزر فاصله گرفته است و  در مسئوليت جديد مطابق با تحولات هسته اى ايران، مواضع تهران را در قالب سفرها و ديدار هايش با طرف هاى اروپايى مور تاکيد قرار مى دهد.
 
خزر؛ موضوعى که لاينحل باقى مانده است
ادامه کار در موضوع درياى خزر در حالى که مسئول کارگروه وضعيت حقوقى اين دريا اکنون مسئوليتى ديگر را عهده دار شده، در ابهام است. در بیست و دومین اجلاس گروه کاری ویژه تدوین کنوانسیون حقوقی دریای خزر که اواخر فروردين ماه سال جارى برگزار شد، مهدى صفرى جاى خود را به عليرضا  شيخ عطار داد، اکنون در آستانه دور ديگرى از اجلاس هاى خزر که قرار است در شهريور ماه برگزار شود، مسئول مذاکرات خزر تغيير يافته و هنوز مشخص نيست چه کسى ادامه مذاکرات پيرامون مسائل خزر و بويژه تعيين رژيم حقوقى آنرا بر عهده خواهد گرفت.
 
جالب توجه است که بلاتکليفى موضوع رژيم حقوقى خزر که همچنان پس از برگزارى جلسات متعدد در سطوح مختلف بين کشورهاى حاشيه خزر هنوز بجايى نرسيده است ، در شرايطى ادامه دارد که ايالات متحده امريکا با اقدامات خود بوضوح نشان مى دهد که خواستار افزايش تعامل و تبادل با کشورهاى اين حوزه است. مايکل روبين، محقق "مؤسسة آمريکن اينترپرايز" در مقاله اى چنين تحليل مى کند که" ایالات متحده امریکا توجه خود را معطوف فعالیت های ایران در بخش عمده خاورمیانه کرده است و همانطور که امریکا مایل به ایجاد روابط با کشورهای خزر است، ایران نیز خواهان داشتنروابط با امریکای لاتین است. "، بر اين اساس به نظر مى رسد ايران و امريکا هر کدام بدنبال توسعه حريم امنيتى مورد نظر خود پيرامون کشورهاى مستقر در نزديکى طرف مقابل هستند که به لحاظ استراتژيک قابل توجه است.
 
به اين ترتيب ايران به عنوان کشورى صاحب نفوذ در بين حاشيه نشينان خزر بايد بيش از پيش درصدد نهايى شدن رژيم حقوقى خزر و خاتمه بخشيدن به شرايط مبهم کنونى باشد. در اين ميان هرگونه اهمال، کم توجهى و با بى تدبيرى، قطعا نتايجى جبران ناپذير خواهد داشت.