اسرائیل و نگرانی‌های ترکیه

دیپلماسی ایرانی: پس از ویرانی غزه، نیروهای مسلح اسرائیل به جبهه شمال آمده‌اند و روند مشابهی را در لبنان آغاز کردند، و همین سبب شده تا کسانی بپرسند که هدف بعدی کجاست؟

در ترکیه که یکی از سرسخت‌ترین منتقدان اقدام نظامی اسرائیل علیه فلسطینی‌ها و لبنانی‌ها بوده، حتی صحبت می‌شود که تل‌آویو ممکن است وقتی کارش با حزب‌الله به پایان برسد، نگاه خود را به آن کشور معطوف کند.

روابط بین اسرائیل و ترکیه برای حداقل دو دهه ضعیف بوده، و پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه (AKP) رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان در ترکیه در سال 2002 تیره شده و پس از حمله اسرائیل به غزه، دشمنی آنها آشکارتر هم شده است.

اردوغان اسرائیل را “دولت تروریستی” خوانده و اقدامات آن را با اقدامات نازی‌ها مقایسه کرده است. او گفت که استفاده از زور با استناد به قطعنامه 1950 توجیه می شود.

اردوغان همچنین به جاه‌طلبی‌های ارضی در حال گسترش اسرائیل اشاره کرده است و می‌گوید: “دولت اسرائیل در حال پاک‌سازی قومی، نسل‌کشی آشکار علیه یک ملت، و اشغال گام‌به‌گام سرزمین آنهاست.”

اردوغان همچنین بارها درگذشته به طرحی موذیانه برای تغییر شکل خاورمیانه، مشابه آنچه پس از جنگ جهانی اول انجام شد، اشاره کرده است.

در اول اکتبر، رجب طیب اردوغان در سخنرانی خود در پارلمان ترکیه، بار دیگر به جاه‌طلبی‌های نظامی اسرائیل اشاره کرد و گفت که اسرائیل پس از فلسطین و لبنان در توهم سرزمین موعود به ترکیه چشم دوخته است.

حامیان اردوغان به یک طرح بزرگ که ترکیه را تهدید می‌کند متقاعد شده‌اند. اما برخی دیگر از جمله منتقدانش می‌گویند که او از آن برای توجیه موضع ضد اسرائیلی خود و منحرف‌کردن توجه ترک‌ها از مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالای زندگی استفاده می‌کند.

ترک‌ها، صرف‌نظر از گرایش‌های سیاسی، از تلفات جانی در غزه و لبنان و ناتوانی جامعه بین‌الملل در توقف آن خشمگین هستند، اما درعین‌حال، نگران هستند که نفرت دولتشان از اسرائیل آنها را به یک بحران بسیار بزرگ‌تر منطقه‌ای بکشاند.

اوزگور اوزل، رهبر حزب اصلی اپوزیسیون جمهوری‌خواه خلق (CHP)- که در انتخابات محلی مه 2023 شکست سنگینی را به حزب عدالت و توسعه اردوغان وارد کرد – گفت که اگر ترکیه با تهدید واقعی اسرائیل روبه‌رو شود، پارلمان ترکیه ناگزیر باید جلسه ویژه‌ای تشکیل دهد و یک تصمیم حیاتی بگیرد.

اگرچه حزب عدالت و توسعه و شریک آن، حزب حرکت ملی MHP، قبلاً به پیشنهادهای مشابه جمهوری‌خواه خلق برای بحث در مورد موضوعات مختلف در پارلمان رای داده بودند، اما این بار به‌سرعت به پیشنهاد اوزل پاسخ مثبت دادند.

به دنبال آن، مجلس در 8 اکتبر یک جلسه غیرعلنی ویژه تشکیل جلسه داد و وزیران امور خارجه و دفاع در مورد تهدید اسرائیل توضیحاتی را ارائه کردند.

ترکیه ارتش قوی دارد و یکی از اعضای ناتو است. تعداد کمی به‌طورجدی فکر می‌کنند که اسرائیل به آن حمله خواهد کرد و مدعی قلمرو آن خواهد شد، بااین‌حال مقامات ترکیه به طور خصوصی عنوان می‌کنند که اسرائیل از گروه‌های کرد مسلح در شمال سوریه حمایت می‌کند که آنکارا آنها را گروه‌های تروریستی می‌داند.

اسرائیل به ادعاهای اردوغان پاسخی نداده است، اما تنش‌های فعلی به‌احتمال زیاد بر روابط آینده ترکیه و اسرائیل تأثیر خواهد گذاشت. اتحاد اسرائیل با یونان و یونانی‌های قبرس نیز چیزی است که ترکیه از نزدیک تحت‌نظر دارد.

ترکیه و آذربایجان باتوجه‌به نزدیکی به اسرائیل در زمینه‌های دفاعی و انرژی تفاوت‌هایی در رویکردشان به اسرائیل دارند (باکو تأمین‌کننده عمده نفت پالایشگاه‌های اسرائیل در حیفا و اشدود است که در سال 2024 نسبت به سال 2023 رشد 28 درصدی داشته است). بااین‌حال، هر کاری که اسرائیل انجام می‌دهد ضد منافع ترکیه نیست. برای مثال، هدف قراردادن ایران و حزب‌الله در سوریه، می‌تواند برای اردوغان مفید باشد و دیدار او با بشار اسد را تسهیل کند.

گرچه به نظر می‌رسد که درگیری اسرائیل به جنگ عربی – اسرائیلی منطقه‌ای تبدیل نشود اما روند طولانی‌مدت این درگیری برای تمام کشورهای منطقه به لحاظ تلفات انسانی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، به‌ویژه در حوزه تجارت و نفت، آسیب‌زاست.

حمایت آمریکا از اسرائیل “محکم و استوار” است. بنیامین نتانیاهو مصمم است تا بیشترین آسیب را به منافع و نفوذ ایران وارد کند. اسرائیل به‌زودی نیاز دارد تا دستاوردهای میدانی خود را تثبیت کند. در یک تجمع انتخاباتی که اخیراً در کارولینای شمالی برگزار شد، دونالد ترامپ گفته بود که اسرائیل باید به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند. بااین‌حال، اگر اسرائیل یا ایران حمله‌ای انجام دهند، همه چیز تغییر خواهد کرد.

منبع: المجله / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱