کرواسی، کشوری که اتحادیه اروپا همه امیدش است
رویای اروپایی شدن
دیپلماسی ایرانی: حدود یک سال پیش جمعی از خبرنگاران اروپایی از جمله خبرنگارانی از کشورهای یونانی به ایران آمده بودند و فرصتی پیش آمد که با هم گپ و گفتی داشته باشیم؛ ازجمله یک خانم یونانی که خبرنگار و مستندساز شبکه خبری بی.بی.سی ورلد بود که از ایران بسیار خوشش آمده بود و از اینکه شهرهای تهران و اصفهان را دیده بسیار خشنود بود. در میان گپ‌وگفت‌هایمان از کشورش گفت و اینکه چقدر عضویت در اتحادیه اروپا برای آن بد بوده و چگونه اروپایی‌ها به اسم رقابت آزاد و ایجاد فرصت‌های مساوی اقتصادی برای همه اعضای اتحادیه و اینکه باید همه کشورهای عضو امکاناتشان را در اختیار اعضای دیگر برای توسعه و پیشرفت قرار دهند، یونان را به نابودی کشاندند. او گفت: «یونان در کشاورزی پیشتاز بود، حدود یک میلیون گاو شیرده داشتیم. در حالی که اتحادیه اروپا تصمیم گرفت به یونان دیکته کند که این امکاناتش را به کشورهای کمترتوسعه‌یافته اتحادیه منتقل کند تا به این ترتیب آن کشورها نیز توسعه یابند. آنها دادن هر گونه وام به یونان را به انتقال این امکانات منوط کردند. این مساله سبب شد تا یونان امکاناتش را از دست بدهد و در حالی که تولیدکننده محصولات کشاورزی بود به یک واردکننده بزرگ محصولات کشاورزی تبدیل شود؛ آن هم از کشورهایی که تا چندی قبل خود صادرکننده مهم محصولات کشاورزی به آنها بود.» او تاکید می کرد، عموم مردم یونان از اینکه عضو اتحادیه اروپا شده‌اند پشمیانند و آن را به ضرر کشورشان می‌دانند.
این در حالی است که کمی آن طرف تر از یونان در حوزه بالکان، در کرواسی، مردم از اینکه عضو اتحادیه اروپا شده‌اند خشنودند. کرواسی در سال ۲۰۱۳ به عضویت اتحادیه اروپا درآمد و در مارس ۲۰۲۳ رسما عضو حوزه یورو شد و به عضویت شنگن درآمد. یکی از روزنامه‌نگاران برجسته کرواسی در این باره می‌گوید: «عضویت در اتحادیه اروپا همه امید ماست. ما از اینکه عضو این اتحادیه شده‌ایم خشنودیم. عضویت در اتحادیه اروپا هدفی عالی برای ما بود که به ما امید زندگی و پیشرفت می‌دهد.»
کرواسی در سال ۱۹۱۸، پس از پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری اتریش – مجارستان از آن جدا شد و در پادشاهی یوگسلاوی ادغام شد. بعد از جنگ جهانی دوم کرواسی یکی از واحدهای مؤسس جمهوری فدرال یوگسلاوی به رهبری یوسیپ بروز تیتو شد. این کشور در ۲۵ ژوئن ۱۹۹۱ از یوگسلاوی جدا شد و اعلام استقلال کرد. جنگ استقلال کرواسی حدود چهار سال طول کشید که در طول این مدت برای مدتی با صربستان و سپس با بوسنی وهرزگوین جنگید و در نهایت به استقلال رسید.
در بررسی وضعیت اجتماعی کرواسی مردم این کشور را بافرهنگ با تقریباً ۹۸درصد مردم باسواد توصیف می‌کنند. عموم مردم زبان انگلیسی را می‌دانند و با افراد خارجی تعامل خوبی دارند. تحصیل در دوره ابتدایی برای همه کودکان (۶ تا ۱۵ ساله) اجباری و رایگان است. در کرواسی ۶۷ دانشگاه وجود دارد و دانشگاه زاگرب که قدیمی‌ترین دانشگاه ملی کرواسی به‌شمار می‌رود در سال ۱۶۶۹ میلادی تأسیس شده است.
درخشش ورزشکاران کرواسی در میادین بین المللی مهم مانند مسابقات جام جهانی فوتبال و جام ملت های اروپا، سبب شده است تا نامی نیک از این کشور در رسانه‌ها باشد، برای همین در کرواسی توجه ویژه‌ای به ورزش به‌ویژه فوتبال می‌شود؛ تا آنجا که درباره اسطوره‌های فوتبالشان کتاب می‌نویسند. در حوزه ورزش، کرواسی برای ما ایرانی‌ها نیز بسیار نام‌آشناست؛ بسیاری از مربیان باشگاه‌های فوتبال ما از کرواسی بوده‌اند و چندین بار مربی‌های تیم ملی کشورمان از کرواسی آمده‌اند.
در خیابان‌های کرواسی که قدم می‌زنید روحیه اعتماد به نفس را در میان مردم می‌بینید. اگرچه نمی‌توان توقع شاد بودن زیاد را همانند کشورهای شمال اروپا داشت اما مردمانی را می‌بینید که آراسته‌اند و تا اندازه‌ای به لحاظ اقتصادی اعتماد به نفس دارند. اقتصاد کشور بر پایه‌های گردشگری، کشاورزی، ترانزیت، خدمات و صنعت استوار است.
درحالی که جمعیت کرواسی در حدود ۳میلیون و ۹۰۱ هزار نفر است سالانه بیش از ۲۵ میلیون گردشگر را میزبانی می‌کند که عموما به جنوب کشور و به سواحل آن که طولانی‌ترین و مناسب‌ترین سواحل تفریحی اروپا را دارد، سفر می‌کنند. رونق گردشگری به اندازه‌ای است که در فصل تابستان مردم جنوب کرواسی خانه‌های خود را به گردشگران اجاره می‌دهند و خود به شمال کشور می‌آیند. گردشگری همچنین طی دست کم یک دهه اخیر حدود یک‌میلیون فرصت شغلی برای مردم کرواسی ایجاد کرده است. رونق گردشگری در سال‌های اخیر به ویژه بعد از پیوستن کرواسی به اتحادیه اروپا و حوزه شنگن بسیار افزایش یافته است. در حالی که فرودگاه جدید زاگرب چندان بزرگ نیست اما جاده‌ها و اتوبان‌های کرواسی به اندازه کافی توسعه یافته هستند که سیل عظیم گردشگران اروپایی را میزبانی کنند. در حال حاضر گردشگری حدود ۲۰درصد درآمدهای اقتصادی کرواسی را تامین می‌کند.
در بخش کشاورزی می‌توان گفت حدود ۱۵ درصد اقتصاد کشور از این بخش تامین می‌شود. البته در همسایگی کشوری مثل ایتالیا که در بخش کشاورزی بسیار پیشرفته است و یک صادرکننده عمده محصولات کشاورزی در جهان محسوب می‌شود، رقابت برای کشاورزان کروات سخت است.
در زمینه صنعتی کرواسی تلاش کرده است خود را به آلمان گره بزند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای آلمانی را در سراسر مناطق و شهرها می‌توان دید. شرکت‌هایی مثل مولر و دی ام در اکثر مناطق شهرها از جمله زاگرب شعبات بسیاری دارند. خودروهای آلمانی از شرکت‌های مختلف را در خیابان‌های زاگرب به وفور می‌توان دید.
آلمان توجه ویژه‌ای به کرواسی دارد و یکی از حامیان اصلی آن در عضویت در اتحادیه اروپا بوده است. همچنین آلمان به شکوفا شدن اقتصاد کرواسی کمک شایانی کرده است. یکی از تامین‌کننده مالی کرواسی آلمان است و طی سال‌های اخیر حداقل ۵میلیارد دلار وام برای آن تامین کرده است. نیروی کار کرواسی علاقه زیادی به کار در کارخانه‌های بزرگ آلمان به‌ویژه خودورسازی دارد برای همین کارخانه‌های آلمانی بخش زیادی از مهندسان و کارگران کروات را به سمت خود جذب می‌کنند؛ تا آنجا که گفته می‌شود شرکت مرسدس بنز در یکی از روستاهای کرواسی به دلیل اینکه بیشتر ساکنان آن در کارخانه‌اش مشغول به کار هستند مجسمه‌ای از یکی از خودروهای خود ساخته و نصب کرده است. این مساله در رونق اقتصادی کرواسی نقش موثری داشته است. کرواسی و آلمان همچنین دادوستد بالای اقتصادی با یکدیگر دارند تا آنجا که آلمان اصلی‌ترین شریک اقتصادی کرواسی است.
از مزایای دوران کمونیستی برای مردم کرواسی این بوده است که عموم مردم خانه دارند. خانه‌دار شدن آنها مربوط به الآن و دهه‌های اخیر نیست بلکه سابقه آن به عصر تیتو و حکومت کمونیستی او بازمی‌گردد. در نظام کمونیستی دولت موظف بود تمام شهروندان را خانه‌دار کند. این مساله سبب شده است تا بسیاری از مردم بتواند طی سال‌های اخیر با رونق اقتصادی ناشی از عضویت در اتحادیه اروپا، علاوه بر حفظ ملک شخصی خود، در شهرها و مناطق دیگر نیز خانه تهیه کنند و با اجاره آنها به گردشگران کسب درآمد کنند.
بسیاری از ساختمان‌های شهر زاگرب همچنان فرسوده است اما ساخت و ساز در بسیاری از نقاط شهر به خوبی دیده می‌شود. در مارس ۲۰۲۲ زلزله ای مهیب در زاگرب به وقوع پیوست که بسیاری از ساختمان‌ٔهای شهر را ویران کرد و به بسیاری از ساختمان‌های مهم آن از جمله کلیسای جامع و پارلمان این کشور آسیب زد. برای همین در گوشه‌گوشه شهر داربست‌های ساخت و ساز و مرمت برپاست و بسیاری از ساختمان‌ها در حال ساخت یا بازسازی هستند.
در منطقه قدیمی شهر که شهرداری تلاش کرده است قدیمی بودن آن را حفظ کند و اجازه ندهد ساخت و سازهای مدرن بافت سنتی شهر را از بین ببرد، ساختمان‌های فرسوده بسیاری دیده می شود. یک شهروند کروات می گوید: «ما هنوز خانه‌های دوران کمونیستی خود را داریم، آنها را بازسازی و به روزرسانی کرده‌ایم و با امکانات جدید در آن زندگی می‌کنیم، اما هنوز روح آن را نگه داشته‌ایم، نمی‌خواهیم فراموش کنیم که کجا بودیم و اکنون به کجا رسیده‌ایم. این فرایند که بیانگر پیشرفت در زندگی ماست می‌تواند امید را در ما زنده نگه دارد؛ امید به آینده‌ای روشن که می‌خواهیم به نسل‌های جوان کشورمان منتقل کنیم.»
رود ساوا قسمت‌های قدیمی شهر را از قسمت‌های جدید جدا می کند. آن طرف رود ساوا که شمال آن محسوب می‌شود، قسمت مدرن شهر را تشکیل می دهد که خیابان‌ها عریض می‌شوند و بلوارها و میدان‌های بزرگ و برج‌های تجاری و اداری شهر در این قسمت واقع شده‌اند. همچنین ساختمان‌های بزرگترین و اصلی‌ترین رسانه‌های کرواسی نیز در این قسمت واقع شده است.
به گفته اهالی کرواسی زاگرب به معنای محل تجمع آب است. کرواسی به واسطه باران‌های مداوم به هیچ وجه کمبود آب ندارد بلکه بر عکس آب مازاد هم دارد. تا آنجا که وفور آب‌های زیرزمینی و سست بودن خاک سبب شده است تا دولت کرواسی نتواند به فکر احداث مترو بیفتد. در عوض خطوط تراموا در سراسر شهر گسترده است و همیشه در هر ساعت از شبانه روز در دسترس عموم مردم قرار دارد. در میان واگن‌های تراموای مدرن هنوز می‌توان ترامواهای قدیمی را دید که قدمتشان به دهه هفتاد و هشتاد میلادی باز می گردد.
نرخ رشد جمعیت در کرواسی پایین و در حدود منفی ۰.۵درصد است. نرخ زادوولد نیز در حدود ۱.۴۷درصد است در حالی که از سال ۲۰۱۵ نرخ تولد رو به کاهش بوده است. جمعیت کرواسی رو به پیری است و در حالی که جمعیت کرواسی در حال حاضر (سال ۲۰۲۴) در حدود ۴ میلیون و ۸هزار و ۶۱۷ نفر است در سال ۲۰۱۱ جمعیت آن ۴میلیون و ۲۹۰ هزار نفر بود. این رقم در سال ۱۹۹۱ حدود ۴.۸ میلیون نفر بود. کاهش میزان تولد، پایین آمدن نرخ ازدواج و از همه مهمتر میل جوانان به مهاجرت به‌ویژه به امریکا، آلمان، ایتالیا، هلند و انگلیس دلیل اصلی کاهش نرخ رشد جمعیت کرواسی است. البته نرخ رشد جمعیت در سال ۲۰۲۴ در حدود ۰.۵۵درصد نسبت به سال ۲۰۲۳ بوده که دولت از این بابت کمی خوشحال است. جمعیت کرواسی در سال ۲۰۲۳ حدود ۳میلیون و ۹۰۱ هزار نفر بود.
مساله پیر شدن جمعیت سبب شده است تا فاصله نرخ بازنشستگی با نرخ نیروی کار جوان دائما کاهش یابد و این مساله دولت را تحت فشار بگذارد. به همین دلیل دولت به قبول مهاجران از کشورهای بوسنی و هرزگوین، هند، بنگلادش، پاکستان، نپال و کشورهای دیگر اقدام کرده است. این شیوه مهاجرپذیری همواره مورد انتقاد احزاب محافظه‌کار بوده در حالی که دولت قبول مهاجران را امری گریزناپذیر و برای رشد اقتصادی کشور لازم می‌داند، اگرچه میزان قبول مهاجران خارجی نیز به اندازه‌ای نبوده است که بتواند رضایت کامل بخش اقتصادی را جلب کند، چراکه همچنان نرخ مهاجرت از کرواسی بیشتر از نرخ مهاجرپذیری آن است. مثلا در سال ۲۰۰۹ در حالی که کرواسی ۸هزار و۴۶۸ مهاجر را پذیرفت که البته حدود ۵۷.۵درصد آنها از بوسنی و هرزگوین بودند، در همان سال، ۹هزار۹۴۰ نفر کرواسی را ترک کردند و جالب آن که حدود ۴۴.۸درصد آنها به صربستان رفتند.
صندوق بین المللی پول در سال ۲۰۲۲ رشد اقتصادی کرواسی را در حدود ۶درصد برآورد کرد. این رقم در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳.۵ درصد کاهش یافت و انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۴ باز هم کاهش یابد و به حدود ۲.۶ درصد برسد. صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده است که این رقم در سال ۲۰۲۵ باز هم رو به کاهش باشد و به حدود ۲.۵درصد برسد. عواقب جنگ اوکراین، بحران انرژی در قاره اروپا و کاهش نرخ کلی رشد اقتصادی در اتحادیه اروپا و همچنین میل به مهاجرت از دلایل اصلی کاهش رشد اقتصادی کرواسی دانسته شده است. با این حال اتحادیه اروپا و صندوق بین المللی پول اقتصاد کرواسی را همچنان بزرگترین اقتصاد رو به رشد در اروپای جنوب شرقی می‌دانند و پیش‌بینی می‌کنند با اتخاذ سیاست‌های درهای باز و دیپلماسی فعال که مبتنی بر تجارت آزاد با اتحادیه اروپاست، کرواسی جایگاه اقتصاد برتر جنوب شرق اروپا را حفظ کند و بتواند از سال ۲۰۲۵ به بعد سیر رشد اقتصادی خود را افزایش دهد و تا سال ۲۰۳۰ بتواند به رشد اقتصادی حدود ۶.۶ درصدی برسد.
نظر شما :