رفح و اختلاف نظر مصر و اسرائیل

دیپلماسی ایرانی: مصر شرط گذاشته که تشکیلات خودگردان، مسئولیت اداره بخش فلسطینی گذرگاه رفح را برعهده بگیرد، در حالی که اسرائیل خواهان شیوه دیگری است. از سوی دیگر هدف حماس، توقف جنگ علیه غزه است. در این میان «جو بایدن» رئیس جمهور امریکا چه نقشی دارد؟

به گزارش عربی پست، بر اساس گزارش‌های سازمان ملل، گذرگاه رفح در مرزهای مصر و نوار غزه از زمان یورش ارتش اشغالگر اسرائیل به بخش فلسطینی آن از سه هفته پیش به روی کامیون‌های کمک‌های بشردوستانه بسته است که این امر منجر به کاهش حجم ورودی کمک‌های بشردوستانه به دوسوم شده است.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، تل‌آویو «طرحی» را به مصر با هدف بازگشایی گذرگاه رفح ارائه کرده که شامل مشارکت سازمان ملل و نمایندگان فلسطینی از نوار غزه می‌شود که با جنبش حماس ارتباطی نداشته باشند. بر اساس این طرح تل‌آویو، ارتش اشغالگر از بخش فلسطینی گذرگاه رفح خارج خواهد شد و به تامین امنیت آن از خارج گذرگاه خواهد پرداخت.

یوآف گالانت وزیر دفاع رژیم صهیونیستی در جریان تماس تلفنی پنجشنبه 30 مه خود با لوید آستین همتای امریکایی خود درباره این طرح سخن گفت و افزود تل‌آویو مخالف بازگشایی گذرگاه رفح نیست، ولی موافق واگذاری مدیریت آن به حماس نیست.

بر اساس بیانیه دفتر گالانت، در این گفت‌وگو به طور اساسی به موضوع بازگشایی گذرگاه رفح و دادن اجازه ورود کمک‌های بشردوستانه پرداخته شده است.

این موضع تل‌آویو پس از آن مطرح شد که ارتش رژیم اشغالگر روز چهارشنبه 29 مه اعلام کرد که نیروهایش بر منطقه حائل در امتداد مرزها میان نوار غزه و مصر سیطره یافته‌اند که معنایش این است که رژیم اشغالگر عملا بر تمام مرزهای زمینی نوار غزه سیطره یافته است.

در نشانه‌ای مبنی بر اینکه کابینه بنیامین نتانیاهو آن را دستاورد قلمداد می‌کند، دانیال هاگاری سخنگوی ارتش رژیم اشغالگر در بیانیه‌ای اعلام کرد که نیروهای اسرائیلی بر محور فیلادلفیا در طول مرزها میان نوار غزه و مصر سیطره یافته‌اند.هاگاری مدعی شد که حماس از محور فیلادلفیا به عنوان روزنه‌ای برای قاچاق سلاح به نوار غزه استفاده می‌کرده است.

این محور در طول بخش جنوبی نوار غزه به مثابه تنها مرز زمینی این منطقه است که تحت سیطره مستقیم رژیم اشغالگر نبود.

کابینه افراطی نتانیاهو تلاش می‌کند تا هر طوری که می‌تواند فشارهای روزافزون بین المللی بر خود را به سبب جنگ غزه، کاهش دهد، جنگی که به پایان هشتمین ماه خود نزدیک می شود. چرا که دیوان دادگستری بین المللی جمعه گذشته در حکمی از اسرائیل خواستار فورا حمله به رفح را متوقف کند، منطقه‌ای که بیش از یک میلیون و چهارصد هزار آواره فلسطینی در آن جای گرفته اند.

ارتش رژیم اشغالگر، روز چهارشنبه ستون‌هایی از زره‌پوش‌ها و تانک‌های خود را برای انجام حمله به مناطق مختلف رفح گسیل داشت، در سایه سخنانی مبنی بر اینکه این جنگ ممکن است تا پایان سال جاری و آغاز سال ۲۰۲۵ طول بکشد، تانک‌های اسرائیلی روز سه شنبه برای اولین بار به سمت مرکز شهر رفح پیشروی کردند، این در حالی است که حکم دیوان دادگستری بین‌المللی به اسرائیل دستور توقف فوری حمله به رفح را داده است.

رویترز به نقل از ساکنان رفح گزارش داده بود که تانک‌های اسرائیلی وارد محله تل السلطان در غرب و یبنا و نزدیکی الشابوره در مرکز شهر شده‌اند، اما طولی نکشید که به منطقه حائل در نزدیکی مرز‌ها با مصر به جای باقی ماندن در مواضع خود عقب نشینی کردند.

مصر پس از حمله ارتش رژیم اشغالگر به بخش فلسطینی گذرگاه رفح، اعلام کرد که این گذرگاه را بسته است. قاهره اعلام کرد که تنها در صورتی این گذرگاه را بازگشایی خواهد کرد که ارتش اسرائیل از آن عقب نشینی کند و مدیریت گذرگاه بر اساس «توافقنامه گذرگاه در سال ۲۰۰۵» بار دیگر به فلسطینیان واگذار شود.

بر اساس گزارش سایت اکسیوس امریکا، اختلاف اصلی میان طرفین مصری و اسرائیلی در چگونگی بازگشایی گذرگاه رفح بدون حضور نظامیان اسرائیلی در بخش فلسطینی گذرگاه است؛ مصر بر این نکته اصرار دارد که گذرگاه رفح یک گذرگاه مصری فلسطینی است و مصر ارسال کمک‌ها را از طریق سازوکار مورد توافق با هماهنگی تشکیلات خودگردان از سر خواهد گرفت.

ریاست جمهوری مصر روز جمعه ۲۴ مه در بیانیه‌ای اعلام کرد که عبدالفتاح السیسی و جوبایدن همتای امریکایی وی درباره ضرورت ارسال مقادیری از کمک‌های بشردوستانه و سوخت و تحویل آن به سازمان ملل در گذرگاه کرم ابوسالم به صورت موقت به توافق رسیدند.

نظامیان اشغالگر از دوره پیش از جنگ علیه غزه، بر گذرگاه کرم ابوسالم سیطره دارند و به نظر می‌رسد این گام طرف مصری تحت فشارهای امریکایی صورت گرفته است.

واقعیت این است که این مطلب را گزارش سایت اکسیوس به نقل از یک مسئول امریکایی فاش کرده مبنی بر اینکه بایدن به السیسی گفته است که اگر عبور کامیون‌ها از طریق گذرگاه رفح برای ورود به غزه ازسرگرفته نشود، واشنگتن علناً از قاهره انتقاد خواهد کرد.

بر اساس گزارش قبلی خبرگزاری جهان عرب، درباره این نقطه یعنی چگونگی بازگشایی گذرگاه رفح، بحث و گفت‌وگو میان واشنگتن و قاهره با تشکیلات خودگردان به ریاست محمود عباس درباره گذرگاه‌های فلسطینی با هدف تسهیل ورود کالاها و کمک‌های بشردوستانه در جریان است، گذرگاههایی که نوار غزه را به جهان خارج مرتبط کرده است.

از سوی دیگر، حماس بر موضع خود درباره گذرگاه و ضرورت عقب نشینی اشغالگران اسرائیلی از آن تاکید کرده است.
اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس این موضع را مورد تاکید قرار داده و با مصر در این زمینه ارتباط دارد.

وی گفت: ما درباره ضرورت عقب نشینی فوری ارتش اسرائیل از گذرگاه توافق داریم، همچنان که دشمن حق دخالت در خصوص نحوه اداره این گذرگاه را ندارد، چرا که یک مسأله داخلی فلسطینی است و ما آن را بر اساس اصول مربوطه اداره خواهیم کرد.

روز جمعه ۳۱ مه، هنیه بار دیگر بر مواضع حماس تاکید کرد و گفت حماس هرگز از خواسته‌های خود چشم پوشی نخواهد کرد که شامل توقف فوری جنگ، عقب نشینی فراگیر ارتش اسرائیل از نوار غزه و پایان محاصره نوار غزه و بازسازی آن است.

تحرکات فشرده امریکا در این مرحله به این نکته اشاره می‌کند که هدف اصلی جو بایدن، تلاش برای وارد کردن بیشتر میزان ممکن از کمک‌ها به نوار غزه برای کاستن از شدت فاجعه انسانی نه به خاطر دوست داشتن فلسطینیان بلکه برای کاهش فشارهای سنگینی است که در این دوره انتخاباتی (انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در امریکا) بسیار دشوار با آن روبرو است.

شکی نیست که اسکله شناور دریایی غزه پس از فروپاشی بخش‌هایی از آن و به گل نشستن چهار کشتی نیروی دریایی و زخمی شدن چند ملوان امریکایی به عامل انتقاد و تمسخر تبدیل شد و این مسأله سبب افزایش تمرکز بایدن بر تلاش‌ها برای بازگشایی گذرگاه رفح شده است، زیرا بنا بر گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس امریکا، مجموعه‌ای از مشکلات امنیتی، لجستیکی و آب و هوایی به طرح ارائه کمک‌های انسانی از طریق اسکله دریایی که ارتش امریکا احداث کرد، ضربه وارد کرد.

در این چارچوب، بایدن در تماس تلفنی با همتای مصری خود هشدار داد که در صورتی که گذرگاه رفح برای ورود کامیون‌های حامل کمک‌ها باز نشود، به انتقاد علنی از مصر خواهد پرداخت و اینکه در هفته جاری هیئتی امریکایی را به پایتخت مصر اعزام می‌کند تا نشست سه جانبه‌ای با حضور هیئت اسرائیلی با هدف دستیابی به طرح قابل اجرا که منجر به بازگشایی گذرگاه رفح شود، برگزار کنند.

هدف از این نشست تصویب طرح بازگشایی گذرگاه رفح و آرام کردن فضای بی‌نهایت متشنج میان قاهره و تل آویو است که هر دو نقطه، اولویت‌های اساسی دولت جو بایدن به شمار می‌رود. در عین حال، واشنگتن، قاهره را در هر «طرح پساجنگ» برای تحمیل ثبات و بازسازی نوار غزه یک بازیگر اساسی قلمداد می‌کند.

اکسیوس به نقل از مسئولان امریکایی اعلام کرد که مسأله اساسی در نشست‌های سه جانبه قاهره توافق بر سر طرحی برای نحوه بازگشایی گذرگاه رفح بدون حضور نظامی اسرائیلی در این بخش فلسطینی خواهد بود و تل آویو هم عملاً طرح خود در این زمینه را به قاهره ارائه کرده است. ولی دولت بایدن خواهان آن است تا مصر، امکان تشکیل نیروی انتقالی که متولی امنیت در نوار غزه در روز پس از جنگ باشد، را بررسی کند. واشنگتن از قاهره می‌خواهد که بیشترین نقش را در تشکیل نیروی امنیتی با همکاری کشورهای عربی برعهده گیرد.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا با بیان اینکه تل آویو به تهیه طرحی برای دوران پساجنگ غزه نیاز دارد، هشدار داد در غیر این صورت فضا به روی هرج و مرج و بازگشت حماس به نوار غزه باز خواهد شد.

به همین منظور سایت اکسیوس به نقل از یک مسئول ارشد دولت بایدن اعلام کرد که هیئتی متشکل از وزارت خارجه و مقامات نظامی و امنیتی امریکا به قاهره سفر خواهد کرد که مأموریت آن پیگیری موارد مطرح شده در گفتگوی تلفنی میان السیسی و بایدن و نیز مذاکرات و بحث و بررسی عمیق‌تر درباره گذرگاه رفح و امنیت مرز‌ها خواهد بود و اینکه پس از آن، یک هیئت فراگیرتر و بلندپایه‌تر برای ادامه این رایزنی‌ها به قاهره سفر خواهد کرد و این جزئیات همچنان تحت بررسی است.

ولی واقعیت‌های میدانی نشان می‌دهد که دولت بایدن از حوادث سبقت گرفته است، اسرائیل انتظار ندارد که جنگ به این زودی پایان یابد به طوری که تساحی هنگبی مشاور امنیت داخلی نتانیاهو گفته است که جنگ حداقل تا پایان سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت. این در حالی است که تلفات ارتش اشغالگر در جبالیا (در شمال نوار غزه) ادامه پیدا کرد که در ادامه عقب نشینی خود از این منطقه و رفح و دیگر مناطق نوار غزه را اعلام کرد.

در عین حال، ارتش اشغالگر به هیچ یک از اهداف نظامی خود با وجود ویرانی بی‌سابقه نوار غزه و شهادت ده‌ها هزار غیرنظامی که یک سوم آن‌ها کودک هستند، دست نیافته و نه توانسته مقاومت را نابود کند و نه اسیرانش را بازگرداند. این امر سؤال منطقی را درباره تدابیری که دولت بایدن تلاش می‌کند برای دوران پس از جنگ به آن دست یابد، مطرح می‌کند.

مقاومت فلسطین هم در نوار غزه با گلوله‌های ضد تانک و بمب و بسته‌های انفجاری به مقابله با نظامیان اشغالگر می‌پردازد به طوری که روز چهارشنبه، ارتش اشغالگر از کشته شدن سه سرباز خود و زخمی شدن سه نفر دیگر در نبرد‌های رفح خبر داد. این در حالی است که بر اساس گزارش‌های اسرائیلی، ارتش اشغالگر حتی به تعداد حداقلی از کشته‌های خود اعتراف نمی‌کند.

در عین حال، تل آویو پس از تصمیم شورای جنگ مبنی بر ازسرگیری مذاکرات آتش بس اعلام کرد که جدیدترین پیشنهادهای خود برای آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها را به میانجیگران داده است.

این‌ها مهم‌ترین نقاط مورد اختلاف درباره گذرگاه رفح است، بین آنچه تل آویو می‌خواهد، بین آنچه مصر شرط گذاشته و موضع حماس و تلاش بایدن برای دستیابی به هر طرحی برای وارد کردن کمک‌ها به غزه در راستای اهداف انتخاباتی خود است.

منبع: عربی پست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱