دوستی فزاینده آذربایجان با امارات و عربستان

دیپلماسی ایرانی: محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات متحده عربی ماه گذشته به دعوت همتای خود، الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، یک سفر رسمی به آذربایجان داشت. سفر محمد بن زاید به باکو نشان دهنده دوران تعمیق روابط اقتصادی و انرژی بین آذربایجان و امارات و نیز نشان دهنده پیشرفت قابل توجهی است که در سال های اخیر به دست آمده است.

فؤاد شهبازوف، تحلیلگر سیاسی مسائل جنوب قفقاز، در مقاله ای که «مرکز مطالعات خلیج» آن را منتشر کرده، نوشت که روابط امارات و آذربایجان شاهد مجموعه ای از پروژه ها و سرمایه گذاری های جدید، به ویژه در بخش انرژی های تجدیدپذیر بوده است. شایان ذکر است، طبق اطلاعات سال 2022 ، کشورهای شورای همکاری در حال حاضر جزو شرکای برتر سرمایه‌گذاری در آذربایجان هستند، اگرچه حجم سرمایه‌گذاری آنها در مقایسه با سایر شرکای آذربایجان کم است.

ایجاد زمینه های جدید

از زمان حمله روسیه به اوکراین در اوایل سال 2022، کشورهای واردکننده انرژی در سراسر امریکای شمالی و اروپا تلاش های خود را برای توسعه منابع جایگزین انرژی پاک دوچندان کردند، به این امید که کرملین را از یک سلاح اقتصادی قدرتمند محروم کنند و وابستگی خود را به سوخت های فسیلی کاهش دهند.

با توجه به کاهش صادرات نفت و گاز روسیه به اروپا، کشورهای اتحادیه اروپا و کشورهای غیر اتحادیه اروپا به طور قابل توجهی سرمایه گذاری خود را در پروژه های مرتبط با انرژی سبز افزایش داده اند. البته، این تلاش‌ها در بحبوحه بحران آب و هوایی گسترده‌تر صورت می‌گیرد که اهمیت آینده انرژی پاک و مطمئن را برای رفاه کره زمین نشان داده است. از این رو، شتاب کنونی به سمت اتخاذ منابع انرژی سبز می تواند به عنوان نقطه عطفی برای بسیاری از کشورها برای ایجاد سیاست ها و استراتژی ها به سمت توسعه پایدار عمل کند.

آذربایجان که غنی از نفت و گاز طبیعی است، به عنوان یکی از بزرگترین ذی نفعان تهاجم روسیه ظاهر شده است، زیرا کشورهای اروپایی برای تامین نیازهای انرژی خود به واردات سوخت های فسیلی از باکو روی آورده اند.

با این حال، دولت علی اف از درآمد حاصل از صادرات بیشتر نفت برای تامین مالی طرح های انرژی سبز در سراسر کشور استفاده کرده است. این ابتکارات در هر دو سال 2020 و 2023، زمانی که آذربایجان بخشی – و سپس تمام – منطقه مورد مناقشه قره باغ کوهستانی را از ارمنستان بازپس گرفت، تقویت شد. با توجه به جغرافیای تپه ای و مرتفع منطقه، مقامات آذربایجان تخمین می زنند که نیروگاه های خورشیدی و بادی در این منطقه می توانند بیش از 9200 مگاوات انرژی پاک تولید کنند.

باکو شرکای مشتاقی برای کمک به توسعه انرژی سبز خود در امارات و عربستان سعودی – که هر دو در میان صادرکنندگان هیدروکربن پیشرو در جهان هستند – یافت. پس از دیدارهای دوجانبه بین علی اف و سران این کشورها، هر دو نشان دادند که در ساخت نیروگاه های خورشیدی و بادی در قره باغ و مناطق شمالی آذربایجان سرمایه گذاری خواهند کرد.

در ماه مه 2023، ریاض و باکو یادداشت تفاهمی را امضا کردند که شامل حوزه‌های مختلفی از جمله نفت، پتروشیمی، گاز، برق و انرژی‌های تجدیدپذیر است. متعاقب آن، در اکتبر 2023، ACWA Power در فهرست عربستان سعودی و شرکت انرژی آینده امارات، همچنین به عنوان مصدر، با شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (SOCAR) برای توسعه 500 مگاوات پروژه های انرژی تجدیدپذیر در منطقه خودمختار نخجوان شریک شدند. جمهوری آذربایجان

در جریان دیدار علی اف و رئیس امارات، اسناد بیشتری برای توسعه مشارکت انرژی سبز بین باکو و ابوظبی امضا شد. اسناد جدید بر اکتشاف و فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک برای گسترش پروژه‌های خورشیدی، اکتشاف هیدروژن سبز، آمونیاک سبز، و تولید سوخت پایدار هوانوردی و حتی صادرات انرژی سبز تاکید داشتند.

علاوه بر این، پروژه‌هایی که سران دو کشور مورد بحث قرار دادند شامل 2 گیگاوات انرژی خورشیدی و 2 گیگاوات پروژه‌های بادی خشکی، همراه با 6 گیگاوات انرژی باد فراساحلی است. امارات متحده عربی قرار است هزینه ساخت دو نیروگاه خورشیدی و یک نیروگاه بادی در آذربایجان را بین سال‌های 2024 تا 2027 تامین کند. بر اساس برآوردهای اولیه، این نیروگاه‌های جدید دسترسی به 1 گیگاوات انرژی جایگزین را برای ذینفعان باز می‌کنند.

درهای باز برای تجارت

برای آذربایجان، نشان دادن خود به عنوان یک شریک انرژی قابل اعتماد از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است، زیرا در چارچوب استراتژی سیاست خارجی عملگرایانه این کشور برای تنوع اقتصادی قرار می گیرد. علاوه بر این، این استراتژی به باکو اجازه می‌دهد تا روابط نزدیک‌تری با کشورهای ثروتمند شورای همکاری برقرار کند و در نتیجه وابستگی خود را به منابع مالی اروپا برای تقویت اقتصادش کاهش دهد.

با توجه به تنش‌های دیپلماتیک اخیر بین آذربایجان و برخی کشورهای اروپایی پس از فتح مجدد قره‌باغ کوهستانی در سال گذشته، باکو تلاش کرده است کمی از غرب فاصله بگیرد و در عوض مشارکت با عربستان سعودی و امارات را تقویت کند – دو کشور که عموماً از قرار دادن ملاحظات حقوق بشری در سیاست خارجی خود اجتناب می‌کنند و تاکنون از هرگونه اظهارنظر سیاسی در رابطه با وضعیت پس از جنگ در قره‌باغ اجتناب کرده‌اند.

پس از بررسی موفقیت آمیز مشارکت انرژی سبز با مجموعه ای از کشورهایی مانند گرجستان، رومانی، مجارستان و صربستان، آذربایجان به امارات و عربستان سعودی روی آورد. به نظر می رسد که مدل اقتصادی رفاه ساخته شده توسط عربستان سعودی و امارات برای آذربایجان جذاب است که به شدت مشتاق حفظ نقش رهبری خود در قفقاز است.

علاوه بر این، امارات و عربستان سعودی که اقتصادهای خود را به دور از هیدروکربن ها متنوع می کنند، به عنوان یک الگوی آموزنده برای باکو عمل می کنند، که همچنین متکی به نفت و گاز است و از این رو در تنوع اقتصادی منافع مشترک دارد.

شکوفایی روابط آذربایجان و شورای همکاری ممکن است به دستیابی به یکی دیگر از منافع اصلی باکو کمک کند: کاهش تهدید ناشی از ایران. آذربایجان نیز مانند امارات و عربستان توانایی های رو به رشد تسلیحاتی ایران را با نگرانی زیر نظر دارد.

منبع: مرکز مطالعات خلیج / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱