حوثی ها از این بدتر را هم گذرانده اند

دیپلماسی ایرانی: حوثی‌ها شعار جاه‌طلبانه‌ای دارند که شامل "مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل" است. برای دهه‌ها، این شعار بیشتر یک آرمان بود. این گروه عمدتاً به جنگ با هموطنان یمنی خود و همسایگانش در شبه جزیره عرب محدود شده بود. با این حال، از اکتبر، آنچه زمانی یک شورش ناپایدار در شمال دورافتاده یمن بود، توانسته است خود را در تعارض با قدرتمندترین کشور خاورمیانه و ابرقدرت جهان قرار دهد.

در سحرگاه ۱۲ ژانویه، جنگنده‌های آمریکایی و بریتانیایی ده‌ها هدف در یمن را بمباران کردند. ممکن است حملات بیشتری از سوی متحدین انجام شود. رئیس‌جمهور جو بایدن گفت: "در اتخاذ اقدامات بیشتر تردید نخواهم کرد." این حملات، در پی حملات تقریباً دو ماهه حوثی‌ها به کشتیرانی تجاری در دریای سرخ صورت گرفت. این گروه می‌گوید این حملات به نشانه همبستگی با فلسطینی‌ها در غزه است و تنها کشتی‌هایی را هدف قرار می‌دهد که ارتباطی با اسرائیل دارند (آنها همچنین موشک‌هایی به جنوب اسرائیل شلیک کرده‌اند). با این حال، در عمل، حملات حالتی تصادفی داشته و به نظر می‌رسد هر کشتی که در محدوده دسترسی آنها قرار داشته باشد، از جمله ناوهای جنگی آمریکایی و بریتانیایی، هدف قرار می‌گیرد. اکنون بیشتر شرکت‌های پیشرو جهانی حمل و نقل کانتینری از عبور از دریای سرخ خودداری می‌کنند.

ماه گذشته، آمریکا ائتلافی چندملیتی را برای تأمین امنیت این آبراه تشکیل داد و در تاریخ ۳ ژانویه، این ائتلاف به حوثی‌ها "هشدار نهایی" داد. آنها چند ساعت بعد با انفجار یک پهپاد دریایی در فاصله چند مایلی از کشتی‌های تجاری و ناوهای جنگی آمریکایی پاسخ دادند و یک هفته بعد این کار را با بارانی از موشک علیه یک گروه ناوبری آمریکایی و یک ناوشکن بریتانیایی دنبال کردند.

ائتلاف دلایل موجهی برای حمله به حوثی‌ها داشت: آزادی کشتیرانی یکی از اصول اساسی حقوق بین‌الملل است. انفعال در برابر این موضوع به معنای تحمل محاصره یک آبراه است که شاید ۳۰درصد از ترافیک کانتینری جهانی را به خود اختصاص می دهد. شرکت کانتینری آلمانی هاپاگ-لوید از این اقدام استقبال کرد: "حملات علیه حوثی ها، برای تضمین آزادی کشتیرانی از طریق یک مسیر دریایی حیاتی لازم بود." اینکه آیا این حملات مؤثر خواهند بود یا نه، مسئله دیگری است: حوثی‌ها پیش از این نیز از خود مقاومت نشان داده‌اند.

حوثی‌ها که در ابتدا عاملان یک شورش شیعی محلی در شمال یمن بودند، در سال ۲۰۱۴ در میان هرج و مرجی که پس از سرنگونی علی عبدالله صالح، دیکتاتور دیرپای یمن به وجود آمد، به سمت جنوب حرکت کردند و بیشتر مراکز بزرگ جمعیتی کشور را به تصرف خود درآوردند. ائتلافی به رهبری عربستان در مارس ۲۰۱۵ برای برکناری آنها از قدرت و بازگرداندن دولت مورد تایید بین‌المللی وارد عمل شد. در آن زمان، مقامات سعودی فکر می‌کردند که می‌توانند جنگ را در شش هفته به پایان برسانند. اما این جنگ به یک جنگ نیابتی علیه ایران تبدیل شد و تقریباً نه سال بعد، هنوز هم سعودی ها در تلاش برای خارج شدن از این باتلاق هستند.

عربستان عمدتاً از هوا با حوثی ها مقابله کرد و ناکارآمدی حملات هوایی در کنار زدن حوثی‌ها اثبات شد. عربستان جنگ زمینی را به شرکای محلی ناکارآمد واگذار کرد. امارات متحده عربی موفق‌تر عمل کرد: هزاران سرباز زمینی فرستاد و شبه نظامیان را آموزش داد. اما این کشور عمدتاً در جنوب یمن جنگید، جایی که حوثی‌ها از ابتدا چندان حمایت محلی ای نداشتند.

حوثی‌ها، کمترین نگرانی را نسبت به هزینه‌های جنگ داشته اند. یمن اغلب با بدترین بحران انسانی در جهان توصیف شده است. سازمان ملل تخمین می‌زند که از زمان آغاز جنگ، ۲۲۳ هزار نفر به دلیل گرسنگی و فقدان مراقبت‌های پزشکی جان خود را از دست داده‌اند. اکنون ۸۰درصد جمعیت یمن در فقر زندگی می‌کنند. هیچ یک از این موارد حوثی‌ها را ناراحت نکرد؛ آنها کمک‌های غذایی را مصادره می کردند، مجموعه‌ای از مالیات‌ها را برای جمع‌آوری اعتبارات وضع کردند و برای حمایت نظامی به ایران تکیه کردند. آنها محاصره طولانی مدتی را بر شهر جنوب غربی تعز اعمال کرده‌اند، مانع ورود غذا و دارو به آنجا شده‌اند – دقیقاً همان کاری که یکی از سوژه های انتقاد آنها از اسرائیل در غزه است.

گروهی که از یک جنگ نه ساله که هزاران نفر از جنگجویانش را کشت و کشورش را به فقر و بدبختی کشاند، قوی‌تر بیرون آمده، به احتمال زیاد با چند حمله هدفمند ائتلاف بازداشته نخواهد شد. البته، آمریکا و متحدانش اهداف محدودتری دارند: آنها قصد سرنگونی حوثی‌ها را ندارند، بلکه فقط می‌خواهند حملات آنها به کشتیرانی را متوقف کنند.

آمریکا اعلام کرده که بیش از ۶۰ هدف در ۱۶ مکان را هدف قرار داده و از بیش از ۱۰۰ بمب هدایت شده بهره گرفته است. این اهداف شامل هسته های فرماندهی و کنترل، انبارهای مهمات، سیستم‌های پرتاب، تأسیسات تولید و رادارهای دفاعی هوایی بوده‌اند. چهار جنگنده بریتانیایی همچنین دو فرودگاه مورد استفاده برای پرتاب پهپادها و موشک‌ها را هدف قرار دادند. حوثی‌ها اعلام کردند که کلًا ۷۳ حمله انجام شده و پنج سرباز کشته و شش نفر دیگر زخمی شده‌اند. احتمالاً این حملات ممکن است توانایی نظامی حوثی‌ها را ضعیف کرده ولی کاملاً از بین نبرده باشد.

در دهه گذشته، ایران با تأمین انبارهای متنوعی از موشک‌های ضد کشتی برای این گروه، از جمله موشک پاوه با برد ۸۰۰ کیلومتر، از حوثی‌ها حمایت کرده است. واکاوی های فابیان هینتز Fabian Hinz در موسسه مطالعات راهبردی و بین المللی، حوثی‌ها اکنون تا شش نوع مختلف از موشک‌های کروز ضد کشتی و شش نوع دیگر از موشک‌های بالستیک ضد کشتی را به کار می‌گیرند، گرچه بسیاری از اینها هنوز آزمایش نشده‌اند. علاوه بر این موشک‌ها، حوثی‌ها همچنین عملیات با قایق‌های بدون سرنشین سطحی یا قایق‌های پهپادی را هم آزمایش کرده‌اند.

روشن نیست که چه مقدار از این زرادخانه از بمباران ‌های اخیر جان سالم به در برده باشد. هشدارهای غربی و افشاگری‌ها در مطبوعات به حوثی‌ها هفته‌ها فرصت داد تا سلاح‌های خود را پراکنده و مخفی کنند، سلاح هایی که بسیاری از آنها نسبتاً کوچک و متحرک هستند. اگر با وجود این، نسبت قابل توجهی از آنها از بین رفته باشد، ممکن است حوثی‌ها مجبور شوند تعداد حملات موشکی خود را محدود کنند که این امر باعث می‌شود درصد بیشتری از آنها توسط ناوهای جنگی غربی در منطقه رهگیری شوند و محیط امن‌تری برای عبور کشتیرانی‌های تجاری ایجاد شود.

وزارت دفاع بریتانیا در بیانیه‌ای گفت: «نتایج دقیق حملات در حال ارزیابی است اما نشانه‌های اولیه حاکی از آن است که توانایی حوثی‌ها در تهدید کشتیرانی تجاری آسیب دیده است.» همچنین این واقعیت که کشتی جاسوسی ایرانیِ بهشاد، که احتمالاً به حوثی‌ها در امور اطلاعاتی کمک می‌کرد، در تاریخ ۱۰ ژانویه از دریای سرخ خارج شده – شاید هم به دلیل ترس از هدف قرار گرفتن – نیز برای این گروه ناامید کننده خواهد بود.

از سوی دیگر، اگر زرادخانه آنها عمدتا سالم مانده باشد، حوثی‌ها قادر خواهند بود به فعالیت‌های خود همانند قبل ادامه دهند یا به وعده خود برای گسترش کارزارشان عمل کنند. به گفته هینتز در بلندمدت این گروه قادر خواهد بود با قاچاق سیستم‌های جدید و جداسازی شده – موشک‌های ضد کشتی، تقریبا به راحتی قابل تفکیک هستند، برخلاف موشک‌های بالستیک سوخت جامد بزرگتر – انبار خود را مجدداً پر کند و با استفاده از امکانات محلی و کیت‌های هدایت کننده که توسط ایران ارائه می شود، موشک‌های بالستیک زمین به زمین را برای استفاده ضد کشتی بازطراحی کنند.

ایران بدون شک خوشنود خواهد بود که سلاح بیشتر ارسال کند. روابط دیرپای تهران با حوثی‌ها از سال ۲۰۱۵ عمیق‌تر شده است: مسلح کردن و آموزش این گروه، راه آسانی برای ایران بود تا رقیب سرسخت خود، عربستان سعودی را زخمی کند و در شبه جزیره عربستان پایگاهی به دست آورد. ظاهرا رخدادهای این چند ماه، این راهبرد را تأیید کرده است. ایران از قبل توانایی آزار دادن کشتیرانی از طریق تنگه هرمز، در ساحل جنوبی خود را داشت. اکنون، از طریق حوثی‌ها، می‌تواند مسیر آبی حیاتی دیگری را فلج کند. یک دیپلمات کشورهای خلیج می‌گوید: «دریای سرخ برای آنها حتی مفیدتر هم هست زیرا آنها نیازی به اقدام مستقیم ندارند.» حوثی‌ها ارزش خود را برای ایران ثابت کرده‌اند و این احتمالاً باعث افزایش حمایت تهران خواهد شد.

تقابل با غرب می‌تواند سودهای دیگری نیز برای حوثی ها به همراه داشته باشد. ادعای محاصره اسرائیل توسط آنها، در حال حاضر موجب کسب ستایش تازه آنها در جهان عرب شده و در زمانه ای که کشورهای عربی، ناظران بی‌تفاوتِ جنگ در غزه هستند، به احساسات حمایت از فلسطین دامن می‌زند. هدف قراردادن حوثی ها توسط امریکا، در حالی که احساسات ضد آمریکایی به خاطر حمایت بایدن از اسرائیل در حال افزایش است، به محبوبیت آنها خواهد افزود.
این مسئله، همچنین ممکن است دست حوثی ها را در مذاکرات صلح با عربستان سعودی تقویت کند. چند سال پیش، سعودی‌ها ممکن بود از حملات غرب به حوثی‌ها استقبال کنند اما امروزه، آنها در موقعیت ناخوشایندی قرار دارند که خواهان خویشتنداری و آرامش می شوند، مبادا حوثی‌ها تصمیم بگیرند کارزار خود را با زدن کشورهای خلیج فارس با موشک‌ یا پهپاد (که در گذشته صدها بار انجام داده‌اند) گسترش دهند. رویدادهای دو ماه گذشته به سعودی‌ها یادآوری خواهد کرد که چرا آنها می‌خواهند به توافق برسند و جنگ خود را پایان دهند حتی اگر این امر به معنای برتری حوثی‌ها در یمن باشد.

امریکا نمی‌خواهد که گرفتار یک درگیری طولانی دیگر در خاورمیانه بشود اما حوثی‌ها چنین نگرانی‌هایی ندارند. آنها دوران حکومت آقای صالح، که یک سری از کارزارهای خشونت بار را برای مقابله با شورش حوثی ها به راه انداخت را پشت سر گذاشته اند. آنها ائتلاف به رهبری عربستان سعودی را خسته کردند و حالا بدون شک از اینکه توانسته‌اند امریکا را در یک نزاع بی پایان با خود درگیر کنند، خشنود هستند.

منبع: اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱