ایران، استاد مهندسی معکوس

نویسنده: کییرون مونکز Kieron Monks

دیپلماسی ایرانی: ایران به کشوری متخصص در مهندسی معکوس تبدیل شده و به سابقه طولانی اش در تولید موشک های کروز، سلاح های ضدتانک و قطعات هواپیماهای جنگی می بالد؛ تسلیحاتی که برپایه طرح هایی از آمریکا، روسیه و چین انجام می شود. به گفته مقام های رسمی آمریکایی، مهندسان ایرانی اکنون فرصت های بسیار بزرگتری برای محک زدن مهارت های خود در اختیار دارند چرا که روسیه بطور منظم سلاح های غنیمتی غربی را که از میادین نبرد اوکراین بدست می آورد، به ایران می فرستد که روز به روز به متحد نزدیکتر روسیه تبدیل می شود.

مایکل نایتز Michael Knights استاد امور نظامی ایران در اندیشکده آمریکایی "موسسه واشنگتن" می گوید: "ایرانی ها استاد مهندسی معکوس هستند. این کار را دیرزمانی است که انجام می دهند و بسیار هم خوب انجام می دهند." دکتر نایتز، تردید اندکی دارد که مهندسان ایرانی اکنون سرگرم کار روی غنایم جنگی اوکراین هستند. وی می گوید: "هر زمان که آنها با فن آوری نظامی خارجی در تماس قرار گیرند، آن را مهندسی معکوس می کنند. این چیزی نیست که گاه و بیگاه انجام دهند. این کاری است که همیشه انجام می دهند."

این تخصص تاحدودی محصول شرایط تاریخی ایران است. پیش از سقوط شاه و انقلاب 1979، ایران یک متحد نزدیک آمریکا و یک واردکننده برجسته سخت افزارهای نظامی آن زمان بود. تهران در دهه 1960، جت های جنگنده فانتوم را خریداری کرد و سپس تنها کشور خارجی بود که تامکات اف 14 را در اختیار داشت. اما بعد از انقلاب، دسترسی اش به آمریکا به عنوان تامین کننده اصلی تجهیزات نظامی اش قطع شد. ایران ذخیره ای از سلاح های سالخورده آمریکایی را در ختیار داشت اما نمی توانست آنها را جایگزین کند یا با قطعات تازه آنها را تعمیر کند، پس دست بکار ساختن نسخه های بومی آن قطعات شد. 

استیون وارد Steven Ward  یک تحلیلگر پیشین سی آی ای و مولف کتاب "نامیرا، تاریخچه نظامی ایران"، می گوید که نتیجه این کار، در طول جنگ ایران – عراق، جهان را شوکه کرد. وی می گوید: "بیشتر ناظران فکر می کردند که تامکات هایی که هنوز سلاح به روزی بودند، در نبود پشتیبانی آمریکا، به سرعت زمینگیر خواهند شد. اما ایران برخی شان را همچنان آماده پرواز نگه داشت و نیروی هوایی عراق همیشه از رویارویی با خلبان های ماهرتر ایران در هراس بود."

نکته غریب اینکه احتمالا هنوز هم ایران ناوگانی از هواپیماهای اف 14 را آماده عملیات دارد و مرتبا قطعات فرسوده آنها را با قطعاتی که در داخل ساخته شده است، تعویض می کند. تحلیگران بر این باورند که این جت ها تقریبا بطور کامل بازسازی شده اند و تنها اندکی از قطعات اولیه شان باقی مانده است.

ایران همیشه سلاح های آمریکایی را ترجیح داده و اغلب از ذخیره وارداتی خود الهام می گیرد. از روی موشک های ضدتانک تاو BGM-71، نسخه داخلی طوفان ساخته شد که به یکی از سلاح های اصلی نیروهای مسلح ایران و نیز یک مدل صادراتی پرسود تبدیل شده است.

دکتر نایتز می گوید: «موشک تاو یک هدیه مرگبار دیگر هم داشت که خلاقیت مهندسان ایرانی را به نمایش گذاشت. کلاهک این موشک به عنوان الگویی برای ساخت یک مین بکار گرفته شد که در طول دوران یورش آمریکا به عراق، به عنوان یک بمب کنارجاده ای به کار گرفته می شد و بیش از صد نظامی آمریکایی را کشت.»

دکتر احمد هاشم، استاد مطالعات جنگ در دانشگاه دیکن استرالیا نیز می گوید که برنامه مهندسی معکوس ایران، از یک مجتمع صنایع نظامی برخوردار است که پس از اسرائیل و ترکیه در مقام سوم قرار می گیرد و "رابطه مستقیمی" با دانشگاه های سطح اول ایران دارد. وی می گوید: "ایران یک کادر علمی بزرگ را پرورش داده و تولیدات صنعتی اش از مجموع جهان عرب بیشتر است." وی گوشزد می کند که همین ظرفیت آنها را در آستانه دستیابی به سلاح هسته ای قرار داده است.

تحلیلگران می گویند که محدودیت هایی برای برنامه (تولیدات نظامی) ایران وجود دارد. تهران برای مهندسی معکوس یک موتور جت چالش داشته و به همین دلیل است که خواهان واردات جت های روسی است. به گفته دکتر نایتز، شاید ایران برای دستیابی به پیچیدگی هایی که با بیشتر تسلیحات پیشرفته غربی برابری کند، چالش داشته باشد اما در بسیاری موارد، نیازی به این کار نیست. وی می گوید: "بسیاری از تجهیزات نظامی غربی، همچون موشک های کروز تام هاوک، بارها مهندسی شده اند." وی یادآور می شود که ایران این تخصص را دارد که کپی برداری های کم هزینه ای را انجام دهد که کارآیی مشابهی دارند و اغلب از مواد ارزانتر فیبر کربن به جای فلزات گرانتر استفاده می کند.

دکتر کنث کاتزمن Kenneth Katzman، یک مامور پیشین سی آی ای که اکنون یک متخصص امور ایران در اندیشکده مرکز سوفان Soufan Center است، نیز می گوید که نگرانی از توانایی کپی برداری ایران از نوآوری های غربی، احتمالا یکی از موانع کمک های غربی به اوکراین است. وی می گوید: "این یکی از دلایلی است که آمریکا برخی از سامانه ها را به اوکراین نمی دهد چرا که این خطر وجود دارد که به غنیمت رفته است، مهندسی معکوس شوند و دانش توانمندی های آمریکا فاش شود." وی تاکید می کند که جت های جنگنده و موشک های دوربرد، زمینه های حساسی هستند که آمریکا تاکنون درخواست اوکراین برای دریافت آنها را رد کرده است. وی می گوید: "هواپیماهای جنگنده بسیار پیچیده هستند و این مسلما یک نگرانی است و نیز موشک های ATACMS از توپخانه دوربرد... دقت تسلیحات آمریکایی بسیار خوب است و آمریکا نمی خواهد این امتیاز را با به غنیمت رفتن سلاح هایش از دست بدهد." وی می گوید که آمریکا همچنین پهپادهای پیشرفته ای همچون ریپرها Reapers و پریدیتورها Predators را واگذار نکرده است هرچند ماه گذشته یک فروند از ریپرها بر فراز دریای سیاه توسط روسیه به زیر کشیده شد. دکتر نایتز بر این باور است که فن آوری ارتباطات پیشرفته و سلاح های ضدتانک هم احتمالا در زمره اولویت های ایران باشند.

از دست دادن یاولینز Javelins، احتمالا ترسناکترین رخداد است. ایران همچنین احتمالا به دنبال راکت های هیمارس Himars و دیگر موشک های دوربرد است اما روسیه باید به یک پیروزی تهاجمی بزرگ دست یابد تا بتواند سامانه های دفاعی غربی را که در خطوط عقبتر مستقرند بدست آورد.

دکتر نایتز می گوید بعید است که ایران به تانک های غربی چندان علاقه ای داشته باشد چرا که ایران در گذشته حدود نه فروند تانک آبراهام را که عموما به شعنوان پیشرفته ترین تانک غربی شناخته می شود، از افغانستان به غنیمت گرفته است و آنها را تا سطوح مولکولی شان تفکیک می کند. 

شراکت در حال رشد میان روسیه و ایران، احتمالا یک دردسر رو به افزایش برای غرب است چرا که این دو کشور، منابع خود را روی هم ریخته و دانش خود را به اشتراک می گذارند و از پشتیبانی یک شبکه گسترش یافته که شامل کره شمالی و چین هم می شود، برخوردارند.

تحلیلگران بر این باورند که مشارکت میان ایران و روسیه اکنون و در لحظه نیاز مسکو، برابرتر است و ایران به خاطر کمک اش در اوکراین و از جمله ارسال پهپادهای انتحاری، احتمالا جبران خوشایندی – با دریافت جنگنده ها و نیز حمایت فنی – دریافت می کند.

دکتر کاتزمن نیز در این باره می گوید: «تخصص مهندسی معکوس ایران، از منازعات مستمری بهره برده که در آنها درگیر بوده است. تهران مستقیما در جنگ اوکراین درگیر نیست اما این جنگ، می تواند فرصت یگانه ای در اختیار تهران قرار دهد تا اسرار نظامی غربی را برباید.»

منبع: ای نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11