تهران و مرتب کردن برگه‌های تفاهم با مصر

نویسنده: حسن فحص 

دیپلماسی ایرانی: استقبال مقام معظم رهبری ایران از مهمانش، پادشاه عمان از احیای روابط بین ایران و مصر، صرفا استقبالی گذرا یا پاسخی دیپلماتیک به یکی از پرونده هایی نبود که هیثم بن طارق، پادشاه عمان میانجیگری آن را برعهده داشت بلکه بازتاب قصد و نیت جدی و رویکرد واقعی سران نظام برای گشودن کانال های همکاری و ارتباط با مصر بود. این استقبال در چارچوب تلاش های ایران برای ترمیم روابطش با همسایگان عرب مطرح شد به ویژه بعد از آن که تهران تاثیرات مثبت توافق با عربستان سعودی را مشاهده کرد. 

قطع روابط ایران با مصر پس از امضای توافقنامه کمپ دیوید بین مصر و اسرائیل در سال 1980، دلایل ایدئولوژیک داشت و با شور و هیجان پس از پیروزی انقلاب و حمایت انقلابیون از فلسطین بی ارتباط نبود. با این حال تهران درهای ارتباط با قاهره را به طور کامل نبست و دفتر حافظ منافع دو کشور در خاک یکدیگر با حضور دیپلمات ها به کار خود ادامه داد. 

مصر جایگاه مهمی در راهبرد منطقه ای ایران به خصوص در موضوع فلسطین دارد چرا که مهم ترین دروازه ارتباط و تماس با داخل فلسطین به خصوص نوار غزه است که مهم ترین میدان فعالیت نیروها و گروه های هم پیمان با ایران محسوب می شود. به همین علت یکی از مهم ترین علل تنش در روابط تهران و قاهره، تلاش های ایران برای استفاده از مصر به عنوان پل ارتباط با فلسطین و ارسال سلاح و تجهیزات نظامی به داخل فلسطین بوده است تا از آن در نبردهای دوره ای با اسرائیل استفاده شود. 

به این ترتیب مسائلی که در میز مذاکره بین قاهره و تهران مطرح خواهد شد به مسائل ظاهری مرتبط با نام گذاری برخی خیابان ها در تهران که اهمیتی صرفا نمادین دارد، محدود نخواهد شد بلکه موضوع اساسی در مذاکره برای از سرگیری روابط، بُعد استراتژیک آن و تعهد تهران به تغییر رفتار خود و احترام گذاشتن به حاکمیت و امنیت ملی و منافع راهبردی مصر و به تعبیر دقیق تر، متوقف کردن دور زدن دولت و نهادهای مصر برای برقراری رابطه با گروه های فلسطینی فعال در نوار غزه و کرانه باختری است چرا که مصر، فلسطین را بخشی از امنیت ملی خود می داند. 

دیدارهای سران گروه های فلسطینی به خصوص حماس و جهاد  اسلامی در قاهره، شاخصی است که نشان می دهد روابط تهران و قاهره در چه مسیری حرکت خواهد کرد به خصوص که این دو گروه، مهم ترین گروه های مرتبط با روابط ایران و مصر هستند. رهبران حماس در داخل و خارج از فلسطین به علت آن که حماس از نظر سیاسی و امنیتی مسئول اداره نوار غزه شناخته می شود، در تماس دائم با مقامات و نهادهای مصری هستند بنابراین آنچه بیشتر مورد توجه است، دیدارهای مقامات جنبش جهاد اسلامی و در رأس آنها زیاد النخاله، دبیرکل جهاد اسلامی با سرلشکر عباس کامل، رئیس دستگاه اطلاعات مصر است. 

تهران ائتلاف با حماس را در کنار واگذاری حاشیه ای از آزادی به رهبران این جنبش برای اقدام طبق دیدگاه سیاسی و ایدئولوژیک خود، عمیق‌تر کرد ولی جهاد اسلامی را به هم پیمان خود مانند حزب الله لبنان و حوثی های یمن و برخی گروه های الحشد الشعبی عراق تبدیل و آن را به عنوان بازیگری مهم در چارچوب راهبرد خود در منطقه مطرح کرد. بنابراین روی خوش نشان دادن جهاد اسلامی به دستگاه اطلاعات مصر، این بار معنای دیگری می دهد و می تواند پایه گذار دوره جدیدی از تعامل بین دوطرف باشد به خصوص که از جهاد اسلامی خواسته شده است با منافع راهبردی مصر همسوتر شود و فقط منافع محور ایران را در نظر نگیرد.

خواسته دیگر مصر که بخشی از امنیت ملی این کشور محسوب می شود این است که تهران متعهد شود امنیت دریانوردی را در دریای سرخ و باب المندب از طریق متحدان یمنی خود، حوثی ها، به خطر نیندازد چرا که امنیت این گذرگاه ها، برای مصر که کنترل کانال سوئز را در دست دارد، حیاتی و راهبری است. 

رویکرد جدی ایران برای تقویت روابط با کشورهای منطقه به خصوص کشورهای عربی با درس گرفتن از توافق با عربستان سعودی و دستاوردهای آن، در صورتی که بتواند اعتماد این کشورها را در زمینه تغییر رفتار ایران جلب کند، موجب خواهد شد تهران دیگر به استفاده از خاک کشورهای عربی برای ارسال پیام به جامعه بین المللی و مشخصا آمریکا نیازی نداشته باشد.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11