راه های ایران برای مهار شیطنت کریدور ترکیه – آذربایجان – اسرائیل

دیپلماسی ایرانی: دو منطقه مهم آسیای میانه و قفقاز به آوردگاه ضدایرانی تازه رژیم صهیونیستی، ناتو و ترکیه مبدل شده اند و این کشورها در تلاش هستند تا با طراحی مسیرهای ترانزیتی انتقال کالا و انرژی بدون حضور ایران و نیز تاثیرگذاری بر حاکمان سیاسی کشورهای مذکور و ترویج گفتمان ضدایرانی زمینه را برای بهره برداری های لازم در آینده به وجود آورند.

تنها یک مرور ساده بر برخی رویدادهای یک ماه اخیر منطقه آسیای میانه و قفقاز نشان می دهد، عدم افزایش تحرک جمهوری اسلامی ایران در منطقه ای که می تواند به دریای فرصت برای کشورمان مبدل شود، چگونه می تواند این بخش از جهان را به یک دریای تهدید برای ایران تبدیل کند. این فرصت سوزی قبلا در باکو رخ داد و مقامات جمهوری اسلامی باید با نکته سنجی و تیزبینی راهبردی واقع بینانه را برای مقابله با تکرار این رویداد تلخ آماده کنند.

1- ترکیه یکی از بازیگران اصلی ضد ایرانی در آسیای میانه است. این کشور از 40 سال قبل حاضر به اتصال راه آهن ایران در مرز رازی به خط راه آهن محلی خود در غرب کشور نبوده است تا مسیر ترانزیتی کشورمان به اروپا تثبیت و پررونق نشود. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در عین حال در تلاش است تا با ایجاد درگیری های مکرر نظامی در شمال سوریه و عراق از شکل گیری مسیر ترانزیتی و کریدور ایران تا دریای مدیترانه از طریق این دو کشور نیز جلوگیری کند. اما قفقاز و آسیای میانه به محل فعالیت اصلی ضدایرانی اردوغان مبدل شده است. در یک ماه اخیر اردوغان با همکاری الهام علیف، رئیس جمهوری آذربایجان، تلاش کرده تا گاز ترکمنستان را به اروپا صادر کند. در شرایطی که ایجاد خط لوله بدین منظور از طریق خاک ایران کم هزینه تر و ساده تر است، اردوغان و علیف اصرار دارند گاز ترکمنستان را از طریق دریای کاسپین به باکو و سپس گرجستان و ترکیه و اروپا برسانند. با توجه به اینکه ایران کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر را به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسانده، این کشورها قادر به لوله گذاری در بستر دریای کاسپین نخواهند بود و باید از روش های پرهزینه ای مثل به کارگیری انواع شناورها استفاده کنند. اصرار اردوغان بر ارتقای شرایط اقتصادی کشورهای به اصطلاح ترک آسیای میانه با هدف همراه کردن آنها با مطامع خود موجب شده تا وی بر روش های غیرمنطقی برای حذف ایران از کریدورهای کالا و انرژی و جلوگیری از کسب کوچک ترین منفعت اقتصادی توسط جمهوری اسلامی ایران تلاش کند. 

2- ازبکستان که طی یک ماه گذشته از مسیر ریلی و جاده ای ترکمنستان و ایران برای انتقال کالا به ترکیه و اروپا استفاده کرده بود، مدتی است به تحریک ترکیه به استفاده از کریدور میانه روی آورده تا از روش ترکیبی، وقت گیر و بسیار پرهزینه تر ریلی – دریایی – ریلی استفاده کند و ایران را مجددا از منافع اقتصادی حضور در مسیرهای کریدوری محروم کند. با توجه به آغاز این مسیر از چین و پایان آن در اروپا تثبیت حذف ایران با فعال تر شدن کریدور میانی یا ترنس خزر (از طریق راه آهن چین – قرقیزستان – ازبکستان – ترکمنستان (بندر ترکمن باشی) – بندر باکو – گرجستان – ترکیه و کشورهای اتحادیه اروپا در دریای سیاه از طریق بلغارستان و رومانی) خسارات جبران ناپذیری به کشور تحمیل می شود. 

3- علاوه بر تلاش برای حذف ایران از مسیرهای کریدور تلاش برای ایجاد ذهنیتی منفی در قبال ایران در منطقه آسیای میانه توسط اتحادیه اروپا، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و ترکیه به شدت در جریان است. سرمایه گذاری های اتحادیه اروپا بر پروژه های راهبردی منطقه مثل «سد راغون» در تاجیکستان و «کمربند میانی» بسیار مورد توجه است و در راستای ضربه زدن به اقتصاد و جایگاه منطقه ای روسیه و جلوگیری از افزایش نقش ایران در این منطقه تحلیل می شود. در دو هفته گذشته وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی میزبان دو هیئت از کشورهای آسیای مرکزی (قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان) بود. هیات اول شامل 30 جوان زیر 30 سال بود که به ادعای وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی رهبران آینده در این کشورها محسوب می شوند. هیأت دوم که در ابتدای این هفته وارد اسرائیل شد، هیئتی حرفه ای متشکل از 25 مقام ارشد کشورهای مذکور است. آنان با شرکت در جلساتی، مجموعه گزارش هایی در مورد مسائل امنیتی و تهدیدات ایران و جنبه های احتمالی همکاری بین مقامات ارشد بخش راهبردی و بخش اوراسیا و نمایندگان سایر دولت ها و "تهدیداتی که اسرائیل در معرض آنها قرار دارد و چالش های امنیتی که در این منطقه با آن مواجه است" را دریافت کردند.

لازم به ذکر است که در سفر چند ماه قبل سیمونا هالپرین، معاون اوراسیای وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی به تاجیکستان، وی با انتشار توئیتی از دیدار خودش با تعدادی از جوانان با عنوان «رهبران آینده تاجیکستان» خبر داده بود که با بررسی هایی که انجام شد، معلوم شد این جوانان مسئولیت چندین ان جی او فعال را در دست دارند و فعالیت های گسترده ای را برای نسل جوان و مردم تاجیکستان انجام می دهند. در کنار رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و ترکیه نیز سرمایه گذاری های اقتصادی و فرهنگی گسترده ای در باکو و منطقه زنگیلان، تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه انجام داده اند و امامعلی رحمان که اخیرا با خالد الفالح، وزیر سرمایه گذاری عربستان سعودی دیدار داشته در پیام روز شنبه خود به پارلمان این کشور بر اهمیت استفاده تاجیکستان از کریدور میانی به جای مسیرهای عبوری از کشورهای تحت تحریم تاکید کرده که نشانه دیگری از تلاش برای حذف ایران و روسیه از مسیرهای ترانزیتی و کریدوری بین المللی است. 

اکنون مشخص است که روابط رژیم غاصب صهیونیستی با کشورهای آسیای مرکزی مدت زیادی است به صورت علنی برقرار بوده و این رژیم با ایجاد زمینه های اجتماعی مورد نیاز، اکنون به صورت آشکار در حال اجرای سیاست های خصمانه ضد جمهوری اسلامی ایران در این کشورهاست. در این بین دستگاه های فرهنگی، نظامی، اطلاعاتی و سیاست خارجی ایران باید به فعالیت های دشمنان جمهوری اسلامی ایران در کشورهای آسیای میانه توجه جدی تری داشته باشند و تلاش های خود را به روابط بین دولت ها محدود نکند و برای مردم و بدنه اجتماعی این کشورها نیز برنامه هایی جدی داشته باشند.

با توجه به مواردی که تنها به عنوان چند نمونه از تحرکات دشمنان ایران در آسیای میانه ذکر شد، ایران باید مسیرهای کریدوری مناسب خود را فعال تر کرده و از آنها برای تحقق منافع اقتصادی و سیاسی و امنیتی خود بهره بگیرد. البته شکل گیری اجماع در این زمینه مستلزم همفکری و همراهی همه دستگاه های مسئول است، ولی نگارنده بر حسب بررسی ها و مطالعات خود برخی اقداماتی که باید در این زمینه در دستور کار جمهوری اسلامی ایران قرار بگیرد را پیشنهاد می دهد تا کمکی به تقویت دیپلماسی راه در کشور کرده باشد:

1- با توجه به تحریم ایران و روسیه وهزینه و زمان بالای مورد نیاز برای شکل گیری کریدورهای جاده ای و ریلی، استفاده از ظرفیت دریای کاسپین به عنوان مسیری به دور از مزاحمت و دسترسی آنی باکو، ترکیه و ناتو باید مورد توجه جمهوری اسلامی باشد تا کریدور شمال به جنوب هر چه سریع تر رونق بیشتری بگیرد. ساخت انواع شناورهای رو – رو، نفتکش و کشتی های لایروب در داخل کشور به همین علت باید سرعت بگیرد. در همین راستا باید شرکت های کشتی سازی داخلی و به خصوص شرکت کشتی سازی صدرا که در ساحل دریای کاسپین و در حوالی نکا دارای یک کارخانه تعمیر و کشتی سازی پیشرفته است، مورد توجه و حمایت قرار بگیرند.

2- تکمیل راه آهن اینچه برون در مرز ایران و ترکمنستان که فعلا مسیر ریلی آن به گنبدکاووس تکمیل شده است، اهمیت فراوانی دارد. با اتصال این خط آهن به آزادشهر و سپس شاهرود، انتقال کالا به جنوب و غرب کشور برای چین، روسیه و کشورهای آسیای میانه تسهیل می شود و رقابت با کریدور میانی مورد حمایت رقبای ایران ساده تر خواهد شد. 

3- تکمیل راه آهن چابهار به زاهدان و نیز کرمانشاه تا مرز خسروی و خانقین نیز دو گام مهم است که نقشه راه آهن کشور را تکمیل می کند و کریدور شمال به جنوب در دریای عمان و نیز شرق به غرب برای اتصال به راه آهن عراق و سپس سوریه تا دریای مدیترانه را ممکن می کند. البته برای تحقق این هدف کمک به حل مشکلات داخلی و امنیتی عراق و سوریه نیز با همکاری جدی جمهوری اسلامی ایران باید در دستور کار قرار بگیرد. تکمیل راه آهن شلمچه به بصره تنها نیازمند احداث 32 کیلومتر راه آهن و پل متحرک بر فراز اروند رود است و این امر به دلیل مشکلات مربوط به تملک زمین و غیره بارها به تاخیر افتاده است. 

4- با توجه به رویکرد خصمانه باکو در قبال ایران و خودداری این کشور از همکاری مالی برای تکمیل راه آهن رشت به آستارا به نظر نمی رسد در آینده نزدیک استفاده از این مسیر کریدوری برای ایران ممکن شود. از سوی دیگر روسیه نیز در ماه های اخیر بر استفاده از مسیرهای دریایی به دور از دسترس کشورهایی همچون جمهوری باکو و برخی کشورهای اسکاندیناوی تاکید دارد و در نقشه های منتشر شده از سوی رسانه های این کشور بر ظرفیت دریای کاسپین و بنادر چابهار و بندرعباس برای ترانزیت تاکید شده است. بنابراین طرح های مطالعاتی همچون ایجاد دو مسیر ریلی و جاده ای از روستای آق بند در منطقه زنگیلان در مجاورت مرز ایران و باکو برای عبور از خاک ایران و سپس ورود به خاک جمهوری خودمختار نخجوان از طریق شهر اردوباد قابلیت عملیاتی شدن ندارند.

از همین رو در صورت همکاری کشورهایی همچون روسیه و هند و چین می توان برای عملیاتی کردن مسیر ریلی ایران به ارمنستان از طریق مرز نوردوز، مغری و ایروان تلاش کرد. این مسیر کوهستانی و پرپیچ و خم پس از عبور از ارمنستان و ادامه یافتن در خاک گرجستان و رسیدن به آب های آزاد می تواند به یک کریدور جذاب ریلی برای رقابت با کریدور پرهزینه و ترکیبی ترنس خزر مورد حمایت ترکیه و ناتو مبدل شود. تکمیل این مسیر 470 کیلومتری نیازمند احداث 86 پل و 60 تونل و بسیار پرهزینه است، ولی در شرایطی که ترکیه با همکاری ناتو و رژیم صهیونیستی دو فرودگاه نظامی در زنگیلان و فضولی در مرز ایران و باکو و ده‌ها کیلومتر جاده برای راه‌اندازی دالان تورانی ناتو (کریدور جعلی زنگزور) راه اندازی کرده و شهرهای هوشمند صهیونیست ها در هشت کیلومتری مرز ایران با حضور نیروهای شبه نظامی و اطلاعاتی آن شکل گرفته اند، باید برای مقابله با مطامع اردوغان و عیلف و اشغال استان سیونیک ارمنستان دست به اقدام متقابل زد و مسیرهای ریلی و جاده ای میان دو کشور ایران و ارمنستان هر چه سریع تر احداث شوند.