تحلیل دیپلماسی ایرانی از گزارش دوپهلوی محمد البرادعی

اواخر وقت روز دوشنبه ششم خرداد  1387محمد  البرادعی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش دیگری را از فعالیت های هسته ای جمهموری اسلامی ایران جهت ارائه به شورای حکام آژانس و شورای امنیت سازمان ملل منتشر کرد. این گزارش 9 صفحه ای حاوی نکات مثبت و منفی از نحوه همکاری جمهوری اسلامی ایران با آژانس است . البته رسانه های غربی عمدتا" روی نکات منفی گزارش متمرکز شده و سعی داشته اند که  نکات مثبت آن را کم رنگ نشان داده و نتیجه گیری نمایند که جمهوری اسلامی با آژانس همکاری لازم را نداشته است.

در این گزارش، مدیر کل یک بار دیگر اعلام کرده که بر اساس بازرسی های آژانس هیچ مدرکی مبنی بر این که جمهوری اسلامی ایران در حال منحرف کردن برنامه هسته ای خود به برنامه نظامی هسته ای است وجود ندارد. وی  همچنین تاکید کرده که آژانس هیچ گونه استفاده عملی ایران از مواد هسته ای در ارتباط با موضوع "مطالعات ادعایی" را مشاهده نکرده است. البرادعی در گزارش خود تاکید کرده که ایران مدارک و پاسخ های خود به سوالات آژانس را ارائه کرده است.

یک نکته منفی گزارش مدیر کل که مورد توجه غربی ها قرار گرفته و از آن به عنوان انتقاد صریح و غیر معمول یاد کرده اند اشاره وی به جلوگیری ایران از دسترسی آژانس به اسنادی است که از به زعم مدیرکل در خصوص فعالیت های گذشته هسته ای ایران روشنگری می کند. وی مطالعات ادعایی را موجب نگرانی جدی می داند و مدعی است که ایران در زمینه مطالعات ادعایی باید توضیحات محتوایی ارائه نماید. اما مهمترین نکته منفی گزارش مدیرکل این ادعاست که رفع شبهه توسط ایران در خصوص مطالعات ادعایی در ارزیابی طبیعت برنامه هسته ای گذشته و جاری ایران نقش اساسی دارد.

 در حالی که در گزارش سازمان های اطلاعاتی امریکا برنامه جاری هسته ای ایران غیرنظامی تلقی شده و مدیر کل نیز در بخشی از گزارش خود به صراحت اعلام داشته که هیچ مدرکی دال بر وجود برنامه هسته ای نظامی ایران وجود ندارد، در جای دیگر مدعی می شود که ارزیابی از صلح آمیز بودن برنامه جاری هسته ای ایران پس از حل موضوع مطالعات ادعایی عملی می شود.

 به عبارت دیگر، در حالی که بازرسان آژانس فعالیت هسته ای ایران را بر اساس NPT و یادمان آژانس کاملا" تحت نظارت داشته اند، البرادعی مدعی است که برای اطمینان از برنامه جاری هسته ای ایران، ایران باید در خصوص مطالعات ادعایی توضیحات محتوایی ارائه کند.

نکته جالب توجه در خصوص مطالعات ادعایی این است که این موضوع در میان 6 موضوع باقیمانده که بر اساس گزارش ماه فوریه 2008 مدیر کل همه آن ها حل شدند نبوده است.  بر اساس توافق نامه اوت 2007 ایران و آژانس معروف به مدالیته، مقرر شد ایران صرفا" اسناد ارائه شده توسط آژانس را مورد بررسی قرار داده و ارزیابی خود از آن ها را به اطلاع آژانس برساند.

 از دید جمهوری اسلامی ایران موضوع مطالعات ادعایی کاملا" بی پایه و اساس بوده و این موضوع بارها و در گفتگوهای طولانی به اطلاع مقامات آژانس رسیده است. در این زمینه پس از انتشار گزارش اخیر مدیر کل سفیر جمهوری اسلامی ایران نزد آژانس اعلام کرد که ما هیچ سوالی را بی پاسخ نگذاشتیم و در زمینه به اصطلاح ادعاهای برنامه نظامی 200 صفحه توضیح ارائه داده ایم.

از سوی دیگر سفیر امریکا نزد آژانس نکات منفی گزارش را برجسته کرد و اعلام داشته که ایران در برابر بازرسان آژانس مانع ایجاد کرده و سوالات زیادی را بی پاسخ گذارده و در عین حال به غنی سازی اورانیوم ادامه داده است.

 از قبل نیز مقامات امریکا چنین مواضعی را اتخاذ کرده بودند و انتظار می رفت که آقای البرادعی در تدوین این گزارش نیز مورد فشار قرار گیرد و بر نکاتی تاکید کند که در گزارشات قبلی خود با این شدت مورد تاکید قرار نمی گرفت. زمان ارائه گزارش نیز جالب توجه است.

در حالی که غربی ها چندی است که صحبت از آماده بودن بسته پیشنهادی خود نموده اند، هنوز آن را تحویل نداده اند. به نظر می رسد که علت تعویق ارائه بسته پیشنهادی 1+5، دادن زمان به البرادعی برای تسلیم گزارش خود بوده است.

جوسازی اکثر مطبوعات غربی مبنی بر منفی و غیر معمول بودن گزارش البرادعی و رد بسته پیشنهادی 1+5 توسط ایران که به دلیل وجود عنصر تعلیق در آن قابل پیش بینی است زمینه را برای اقدامات بعدی شورای امنیت فراهم می کند.

در چنین شرایطی تنها راه خروج از وضعیت فعلی شروع مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 بدون هرگونه پیش شرط است.