مساله تعامل ایران و آژانس، ترمز اصلی توقف مذاکرات

نویسندگان: باراک راوید و دیو لاولر

دیپلماسی ایرانی: ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد بر لزوم دادن تضمین از سوی آمریکا تأکید کرد. اما یک دیپلمات ارشد اروپایی در گفت‌وگو با اکسیوس فاش کرد در جلساتی که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، تنها خواسته رئیسی مربوط به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود. یک مقام ارشد آمریکایی که در جریان دیدارهای رئیسی با امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه و شارل میشل، رئیس شورای اروپا قرار دارد این موضوع را تأیید کرده است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه دولت سیزدهم ایران نیز در مصاحبه با المانیتور گفته بود که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در زمینه تضمین‌ها ایران و آمریکا به «درک مشترک» رسیده‌اند، در حالی که اکنون به اعتبار سخنان دیپلمات ارشد اروپایی معلوم شده این موضوع در مرکز توجه نبوده است.

دیپلمات ارشد اروپایی که نام او اعلام نشده در مصاحبه با اکسیوس گفت: «ایرانی‌ها معتقدند که آمریکا می‌تواند به سادگی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بگوید که مشکل نقض تعهدات پادمانی را برطرف کند، اما رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دولت بایدن اصرار دارند که نگرانی‌های آژانس درباره تعهدات پادمانی ایران باید قبل از بسته شدن پرونده این تحقیقات برطرف شود.» این نگرانی‌ها مربوط به ذرات اورانیومی است که بازرسان آژانس در سه مکان هسته‌ای اعلام نشده در ایران یافته‌اند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، پس از آنکه موساد آرشیو هسته‌ای ایران را رُبود این سه مکان را مشخص کرده و اسناد مرتبط را در اختیار آژانس قرار داده بود. دیپلمات ارشد اروپایی در مصاحبه با اکسیوس گفته است: «نیمه شب ۱۵ اوت، ما فکر می‌کردیم که به توافق رسیده‌ایم.» اما در آن تاریخ مقامات جمهوری اسلامی بسته شدن تحقیقات آژانس درباره مکان‌های هسته‌ای اعلام نشده را پیش‌شرط توافق قرار دادند.

این دیپلمات در ادامه مصاحبه با اکسیوس افزود: «مقامات اروپایی که با رئیسی و سایر مقامات جمهوری اسلامی در نیویورک دیدار کردند، توضیح دادند که پرونده تحقیقات آژانس تنها در صورتی بسته می‌شود که ایران توضیحات معقولی درباره مکان‌های اعلام نشده به آژانس ارائه کند.» بر این اساس ظاهراً در این گفت‌وگو مقامات جمهوری اسلامی گفته‌اند که اسرائیل ذرات اورانیوم را در این مکان‌ها آلوده کرده و قدرت‌های جهانی باید از طریق سیاسی این موضوع را برطرف کنند. دیپلمات‌های اروپایی اما در گفت‌وگوهای دوجانبه خاطرنشان کرده‌اند که همانطور که فشار سیاسی بسیار زیاد چین بر یکی دیگر از آژانس‌های سازمان ملل متحد نتوانسته است از انتشار گزارشی درباره نقض حقوق بشر در استان سین کیانگ چین جلوگیری کند، اعمال فشار سیاسی بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بی‌فایده است. دیپلمات ارشد اروپایی در ادامه مصاحبه با اکسیوس گفت که آمریکا و سه قدرت اروپایی و حتی روسیه و چین هم مایل نیستند اعتبار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تضعیف شود.

در همان حال هیأتی به سرپرستی محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، دوشنبه و سه‌شنبه گذشته در وین با رافائل گروسی و همکارانش دیدار و گفت‌وگو کرد. گروسی پس از این دیدار در توییتر نوشت: موضوع جلسه شفاف‌‌سازی مسائل باقی مانده در مورد تحقیقات در سه مکان اعلام نشده هسته‌ای متمرکز بود. مدیرکل آژانس در ادامه افزود: «کار زیادی پیش روی ماست.» 

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران یکشنبه گذشته در مصاحبه با المانیتور از آمادگی ایران برای پاسخگویی به سئوالات آژانس خبر داده بود. 

بعید است که قبل از انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا توافق هسته‌ای به سرانجام برسد. دیپلمات‌های اروپایی اما امیدوارند قبل از ماه نوامبر نتیجه تحقیقات آژانس درباره نقض تعهدات پادمانی ایران مشخص شود.

منبع: اکسیوس / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11