آیا پیشنهاد اروپایی ها به ایران سخاوتمندانه است؟

نویسنده: متیو کارنیتشنیگ

دیپلماسی ایرانی: طرح اروپا برای احیای توافق هسته‌ای بین تهران و قدرت‌های جهانی، تحریم‌های آمریکا علیه سپاه پاسداران ایران را کاهش می دهد و راه را برای دور زدن کنترل‌های بیشتر بر تاسیسات هسته‌ای توسط تهران هموار می‌کند. این امر با گزیده‌هایی از پیش‌نویس متنی که در اختیار «پولیتیکو» است، اثبات می‌شود.

جزئیات این پیش نویس دوشنبه گذشته در وین پس از 16 ماه مذاکره نهایی شد. بر اساس این متن، اروپایی‌ها و سایر غیرآمریکایی‌ها مجازند تا زمانی که شریک تجاری مستقیم آنها در فهرست تحریم‌های آمریکا نباشد، بدون ترس از تحریم های آمریکا با شرکت‌های ایرانی درگیر در «معاملات» با سپاه پاسداران تجارت کنند. یک دیپلمات پس از خواندن این پرونده گفت این عبارت به سپاه پاسداران اجازه می‌دهد تا از طریق شرکت‌های نیابتی و پوششی تحریم‌ها را دور بزند و محدودیت‌های آمریکا را بر شرکت‌ها و افراد غیرآمریکایی بی‌تاثیر می‌کند.

در حالی که اتحادیه اروپا این پیش نویس را با مشورت نزدیک واشنگتن آماده کرده، این شرایط حاکی از تمایل دولت جو بایدن برای دادن امتیازاتی بزرگتر از حد انتظار برای دستیابی به توافق است. بایدن احیای توافق هسته ای 2015 را از اولویت های سیاست خارجی خود قرار داده است و این را بهترین راه برای جلوگیری از ساخت بمب هسته ای ایران می داند.

پیش نویس اروپایی ها که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مشورت نزدیک با مقامات آمریکایی تهیه کرد، به خودی خود تحریم ها علیه سپاه پاسداران را لغو نمی کند، اما اثربخشی آنها را به شدت کاهش می دهد. سخنگوی اتحادیه اروپا از اظهار نظر درباره محتوای این پیشنهاد خودداری کرد. یک مقام ارشد دولت بایدن با این تفسیر از پیش نویس مخالفت کرد و گفت آمریکا استانداردهای خود را برای تحریم ها تغییر نخواهد داد.

اگر بایدن پیشنهاد اروپا را بپذیرد، به احتمال زیاد با مخالفت شدید کنگره و فراتر از آن مواجه خواهد شد. با توجه به تهدیدهای مداوم ایران برای نابودی اسرائیل و نقشی که این کشور در عراق و خاورمیانه ایفا می کند که غرب آن را بی ثبات کننده می داند، بسیاری از اعضای کنگره در مورد دادن امتیاز به ایران تردید دارند. واشنگتن همچنین نگران افزایش همکاری بین ایران و روسیه و از جمله فروش احتمالی صدها پهپاد ایرانی به مسکو است.

اروپا که ایران را به عنوان یک بازار جذاب و تامین کننده انرژی می بیند، مسیر نرمتری را دنبال می کند. اما حتی با توجه به استانداردهای اتحادیه اروپا، امتیازاتی که به ایران برای احیای توافق داده شده، بسیار سخاوتمندانه است. پیش نویس اروپا نه تنها فشار بر سپاه پاسداران را به طور موثر حذف می کند، بلکه به تهران اجازه می دهد تا اختلاف جداگانه ای را با آژانس بین المللی انرژی اتمی بر سر تاسیسات هسته ای کشف شده و فاش نشده در سال 2019، حل و فصل کند. در ژوئن، هیئت مدیره آژانس ایران را به خاطر مقاومتش توبیخ کرد و «نگرانی قابل توجهی» را ابراز کرد. تهران به عنوان شرط احیای توافق هسته ای خواستار پایان کنترل های آژانس است. اما هم آمریکا و هم اروپایی ها این موضوع را رد کرده اند.

با این حال، همان کشورهای اروپایی که در ژوئن ایران را سرزنش می کردند، اکنون امتیاز دیگری را پیشنهاد کرده و پایان کنترل های آژانس را به ازسرگیری توافق هسته ای مشروط می کنند. در این پیش‌نویس آمده که آمریکا و اروپایی‌ها، قصد ایران را برای حل و فصل مسائل باقی‌مانده تا «روز بازگشت» - یعنی تاریخی که توافق دوباره اجرایی می‌شود - که انتظار می‌رود چند ماه پس از امضای رسمی باشد، «مورد توجه قرار می دهند».

همان طور که وال استریت ژورنال گزارش داد، اگر آژانس پایان کنترل ها را تایید نکند، ایران می تواند از این توافق به عنوان یک ابزار چانه زنی استفاده کند. برای مثال، اگر آژانس متوجه شود که ایران به درستی میزان استفاده از این تسهیلات را فاش نکرده است، تهران می‌تواند به سادگی تهدید به لغو توافق کند.

یک دیپلمات همچنین ابراز نگرانی کرد که با پیوند دادن این توافق با کنترل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آمریکا و اروپایی‌ها نه تنها نشان می‌دهند که مایلند موضوع را برای دستیابی به توافق نادیده بگیرند، بلکه با سیاسی کردن ماموریت آژانس در ایران، اعتبار آن را به عنوان یک سازمان مستقل قربانی می کنند.

منبع: دی ولت/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11