جهان عرب و جنگ اوکراین

نویسنده: حامد حسینی؛ پژوهشگر امور خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: از زمانی که روسیه در 24 فوریه 2022 شروع عملیات نظامی خود در اوکراین را که شامل حملات هوایی و موشکی و تهاجم زمینی بود، اعلام کرد، رویدادها با سرعتی خیره‌کننده در سمت شرقی قاره اروپا شتاب گرفته‌اند. تأثیر این بحران سیاسی-نظامی اروپا از مرزهای اروپا فراتر رفته و بر جهان عرب و کشورهای خاورمیانه سایه افکنده است. این امر پیامدهای جدی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به همراه داشته است، تا جایی که بسیاری از مقامات عربی به اظهارنظر در مورد بحران و اتخاذ مواضع رسمی در مجمع عمومی سازمان ملل ترغیب شده‌اند. این تحلیل به بررسی مواضع مقامات عرب در مورد جنگ روسیه و اوکراین و چگونگی تأثیر آن‌ها بر جنگ، موقعیت‌های منطقه‌ای و محلی عربی می‌پردازد.

سازوکار حقوقی

به همراه هند و چین، امارات متحده عربی در 25 فوریه به پیش‌نویس قطعنامه‌ای که جنگ روسیه علیه اوکراین را محکوم می‌کرد، رای ممتنع دادند. پیش‌نویس قطعنامه توسط ایالات متحده (عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل) و آلبانی (عضو غیر دائم) ارائه شد. از 15 کشور عضو، 11 کشور به این قطعنامه رای مثبت دادند، درحالی‌که روسیه به‌عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، آن را وتو کرد. در 3 مارس، امارات متحده عربی به همراه بسیاری از کشورهای عربی دیگر به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل رای مثبت دادند که عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین را تجاوز توصیف می‌کرد. این قطعنامه از مقامات روسیه خواست فوراً استفاده غیرقانونی یا تهدید به استفاده از نیروی نظامی علیه هر کشور عضو سازمان ملل را متوقف کنند. نتایج رای گیری به شرح زیر بود:

- 141 عضو به این قطعنامه رأی مثبت دادند که شامل 16 عضو عرب بود: مصر، امارات، عربستان سعودی، بحرین، قطر، کویت، عمان، یمن، لیبی، موریتانی، تونس، کومور، سومالی، جیبوتی، لبنان و اردن.
- 35 عضو از رای دادن امتناع کردند که 3 عضو عرب شامل عراق، الجزایر و سودان بودند.
- 12 کشور ازجمله یک عضو عرب یعنی مراکش، در رای گیری غایب بودند.
- تنها 5 عضو ازجمله یک عضو عرب یعنی سوریه به این قطعنامه رای منفی دادند.

حفظ تعهدات

در میان گزارش‌های تائید شده و تائید نشده از فشارهای دولت‌های غربی بر مقامات عربی برای گریز از بی‌طرفی در مورد بهره‌برداری از تأسیسات خاص، اداره کانال سوئز (SCA) در 2 مارس شایعات مربوط به بستن کانال سوئز را رد کرد. در همین زمینه، بیانیه‌های رسمی SCA شایعات پیرامون درخواست آمریکا مبنی بر ممنوعیت استفاده کشتی‌های روسی از کانال سوئز را تکذیب کرد. بدیهی است که موضع SCA منعکس‌کننده جهت‌گیری سیاسی مقامات مصری نسبت به بحران نیست، بلکه بیانگر تعهد مقامات مصری به کنوانسیون قسطنطنیه 1888 است. این کنوانسیون بی‌طرفی کانال سوئز را در زمان صلح و جنگ مطابق با مواد اول، چهارم و پنجم تضمین می‌کند.

برخلاف شایعات پیرامون بهره‌برداری از کانال سوئز، مقامات بریتانیا رسما از عربستان سعودی و اماراتی خواسته‌اند تا تولید نفت خام خود را افزایش دهند که اساساً نقض توافق اوپک پلاس است. توافق اوپک پلاس که توسط کشورهای اوپک ازجمله عربستان سعودی و امارات به همراه سایر صادرکنندگان بزرگ نفت و همچنین روسیه منعقد شد، تعهد خود را برای کاهش تولید نفت خام از می 2020 تا آوریل 2022 بیان می‌کند. از طریق این توافق، بازار جهانی نفت به‌تدریج به دنبال سقوط قیمت نفت خام در بحبوحه شیوع همه‌گیری کووید-19 تثبیت شده است. تولید نفت خام پس از اصلاحیه توافقنامه در ژوئیه 2021، نسبت به آن زمان به‌طور متوسط افزایش یافته است. بااین‌حال، با شروع جنگ روسیه و اوکراین، قیمت نفت خام به سطوح بی‌سابقه‌ای افزایش یافت و دولت‌های غربی را بر آن داشت تا خواهان افزایش تولید نفت خام شوند. افزایش عرضه ممکن است قیمت‌های بالای فعلی را کاهش دهد که باری بر دوش بودجه کشورهای اروپایی به‌عنوان واردکنندگان نفت و گاز گذاشته است. بااین‌حال، مقامات امارات متحده عربی و عربستان سعودی همچنان بر تعهد خود به توافق اوپک پلاس با وعده افزایش تولید در چارچوب نشست آتی اوپک پلاس تاکید می‌کنند.

بیانیه‌ها

یکی از راه‌های اصلی ارزیابی یا تفسیر مواضع کشورهای عربی در قبال جنگ روسیه و اوکراین، بیانیه‌های رسمی مقامات این کشورها در روزهای آغازین جنگ و پس از رأی‌گیری در سازمان ملل است. بین 24 تا 25 فوریه، 8 کشور عربی - مصر، قطر، تونس، اردن، لبنان، لیبی، کویت و سوریه - بیانیه‌های رسمی صادر کردند که از طریق آن مواضع مقامات خود را در مورد بحران روسیه و اوکراین بیان کردند. بیانیه‌های مصر، تونس، اردن و قطر اصول مشترکی را نشان می‌دهند، حتی اگر ازنظر عبارات متفاوت باشند. این اصول مبتنی بر موارد زیر بود: (1) نگرانی در مورد تشدید تنش و پیامدهای منطقه‌ای و جهانی آن؛ (2) دعوت به خویشتن‌داری و حل‌وفصل اختلافات از طریق گفتگو، روش‌های دیپلماتیک و سایر ابزارهای مسالمت‌آمیز؛ (3) اجتناب از هر اقدامی که ممکن است سطح بحران را افزایش دهد؛ و (4) نگرانی در مورد عواقب انسانی، مانند خطراتی که غیرنظامیان در معرض آن قرار دارند، همان‌طور که در بیانیه قطر بیان شد، و پیامدهای اقتصادی، به‌ویژه با توجه به شکست بازارهای جهانی در بهبود اثرات نامطلوب کووید 19. علاوه بر این اصول، بیانیه قطر بر ضرورت پرهیز از توسل یا تهدید به زور و احترام به حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی کشورها تاکید کرد.

اظهارات رسمی کویت، لبنان و لیبی با اظهارات فوق در خصوص اصل دوم و سوم که مربوط به تنش‌زدایی و بازگشت به مذاکرات و راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز است، مطابقت داشت. علاوه بر این، درحالی‌که بیانیه‌های لبنان و لیبی به‌وضوح عملیات نظامی روسیه را محکوم کردند، بیانیه کویت با احترام به حاکمیت و استقلال اوکراین ابراز همدردی صریح‌تری با اوکراین کرد. بیانیه سوریه که هیچ نشانه‌ای از سازگاری با اظهارات عربی فوق را ندارد، حمایت کامل بشار اسد را از جنگ روسیه علیه اوکراین بیان کرده و آن را اقدامی عادلانه و طبیعی در مقابل سیاست‌های غرب و تلاش آن‌ها برای تحمیل سیاست‌ها و کنترل خود بر سایر کشورها عنوان می‌کند. 

درنتیجه، به‌استثنای سوریه، می‌توان گفت که رای ممتنع امارات به پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در محکومیت روسیه تا حد زیادی با اصول زیربنای مواضع مقامات عربی در خصوص پرهیز از تشدید تنش و بازگشت به مذاکرات منطبق بود. پیامدهای تصویب قطعنامه شورای امنیت، صرف‌نظر از توانایی روسیه در لغو قطعنامه با استفاده از حق وتو، شامل برخی از اقداماتی است که می‌تواند به‌عنوان کاهش یا تشدید بحران طبقه‌بندی شود، مانند اعمال تحریم‌ها، مجوز عملیات نظامی، و یا استقرار نیروهای حافظ صلح در مناطق درگیری. تفسیر فوق از موضع امارات متحده عربی در شورای امنیت سازمان ملل متحد با بیانیه‌ای از هیئت اماراتی در سازمان ملل متحد تقویت و پشتیبانی شد که بر اشتیاق مقامات اماراتی برای کاهش تنش، توقف خشونت، ازسرگیری گفتگو، ادامه ارسال کمک‌های بشردوستانه، احترام به قوانین بشردوستانه بین‌المللی و حمایت از غیرنظامیان تاکید کرد.

در راستای رویکرد امارات متحده عربی برای شفاف‌سازی مواضع خود پس از رای گیری، وزارت امور خارجه مصر در 2 مارس به دنبال رای مثبت مصر به قطعنامه محکومیت تشدید تنش نظامی روسیه علیه اوکراین بیانیه‌ای صادر کرد. در این بیانیه با لحنی جسورانه‌تر و با نام بردن از اقدامات تشدیدکننده، نگرانی مقامات مصری در مورد اعمال تحریم‌های اقتصادی خارج از چارچوب سازمان ملل (شاید با اشاره به تحریم‌های اقتصادی که از سال 2014 توسط اتحادیه اروپا و آمریکا علیه روسیه اعمال شده است) را تأیید کرد. در این بیانیه آمده است که اعمال تحریم‌های اقتصادی بیشتر تنها به بدتر شدن شرایط رو به وخامت غیرنظامیان منجر شده است. 

ابتکارات

در اقدامی قابل ذکر، در 4 مارس، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی اعلام کرد که در دو تماس تلفنی جداگانه با روسای جمهور روسیه و اوکراین پیشنهاد میزبانی مذاکرات میانجیگری برای حل مناقشه را داده است. در تماس تلفنی دیگری که به تاریخ 9 مارس بین عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه باز می‌گردد، مقامات مصری تمایل و آمادگی خود را برای حمایت از مذاکرات بین مقامات روسیه و اوکراین اعلام کردند. رئیس‌جمهور سیسی حمایت از مذاکرات را یا از طریق گفتگوهای جداگانه دوجانبه مصر با مقامات روسیه و اوکراین یا از طریق گفتگوهای چندجانبه که مصر، روسیه، اوکراین و احتمالاً سایر کشورها را پای میز مذاکره می‌آورد، پیشنهاد کرد.

تلاش‌های میانجی‌گری عربستان سعودی و مصر با توجه به درگیری دائمی بین مقامات ایالات متحده و اتحادیه اروپا ازیک‌طرف و مقامات روسیه از سوی دیگر از اهمیت بالایی برخوردار است. این درگیری مانع از ارتباط مستقیم و تأثیرگذار بین دو طرف شده و مقامات غربی را از فرصت ایفای نقش میانجی در حل بحران محروم کرده است. حتی مقامات اروپایی که روابط بهتری با همتایان روسی خود دارند، در تلاش خود برای میانجیگری و به هدف یافتن راه حل صلح‌آمیز دائمی شکست خوردند. به‌عنوان مثال، مذاکرات بین فرانسه و روسیه به‌سختی منجر به آتش‌بس موقت برای ایجاد کریدورهای بشردوستانه برای تخلیه غیرنظامیان از شهرهای محاصره‌شده در اوکراین شد. بااین‌حال، ابتکارات مصر و عربستان با توجه به عدم تمایل مقامات چینی به طرح یک ابتکار موازی، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، حتی اگر برخی از مقامات غربی امید خود را به چین برای ایفای نقش میانجی بسته بودند. این امیدها در نتیجه روابط نزدیک و اتحاد تاریخی چین با روسیه و تماس پایدار آن با مقامات اوکراینی بر خلاف دیگر متحدان روسیه مانند کره شمالی، ایران و سوریه پدیدار شد.

ملاحظات

از نظر انعطاف‌پذیری، تفاوت بین واکنش امارات متحده عربی به پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت از یک‌سو و قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل از سوی دیگر، تا حد زیادی نشان‌دهنده آگاهی عمیق از پیامدهای مختلف هر قطعنامه است، علیرغم اینکه هدف هر دوی آن‌ها محکوم کردن عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین است. در اینجا باید در نظر داشت که رای گیری در شورای امنیت سازمان ملل بیان مواضع کشورهای عضو آن است، با توجه به اینکه روسیه این اختیار را دارد که با استفاده از حق وتو، هرگونه قطعنامه را لغو کند. با عنایت به اجماع اعراب در مورد ترجیح خویشتن‌داری و تنش‌زدایی، می‌توان گفت که عواقب مورد انتظار هر قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل احتمالاً به‌طور اصولی مورد توجه همه مقامات عربی – نه‌تنها از سوی امارات – خواهد بود؛ زیرا چنین عواقبی ممکن است منجر به تشدید تنش‌هایی مانند مجوز عملیات نظامی علیه روسیه یا اعمال تحریم‌های بیشتر شود. بر این اساس، رای ممتنع امارات متحده عربی به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در محکومیت روسیه، تنها ناظر به محکومیت عملیات روسیه در خود اوکراین نبود، بلکه جلوگیری از تشدید اوضاع بود. انعطاف‌پذیری امارات از نظر نگاه به زمینه‌های مختلف و پیامدهای این زمینه‌ها، بسیار شبیه به سیاست‌های مقامات مصر و عربستان است. اقدام مصر نسبت به عملیات روسیه در اوکراین در مجمع عمومی سازمان ملل متحد بر بی‌طرفی این کشور در مدیریت کانال سوئز به‌عنوان یک خط کشتیرانی جهانی که توسط کنوانسیون‌های بین‌المللی تنظیم می‌شود، سایه افکنده است. در همین حال، مقامات عربستان سعودی و مصری بر آمادگی خود برای میانجیگری به‌منظور دستیابی به یک راه حل مسالمت‌آمیز تاکید کردند.

کلیشه‌ها بر طبقه‌بندی مواضع، سوگیری‌ها و جهت‌گیری‌های کشورهای عربی نسبت به بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در دوران جنگ سرد (1947-1991) غالب بودند. این امر منجر به تقسیم جهان عرب به متحدان اردوگاه شرق (اتحاد جماهیر شوروی و چین) شامل مصر، عراق، لیبی و سوریه و متحدان اردوگاه غرب (ایالات متحده و اروپا) به نمایندگی از کشورهای عربی خلیج فارس بود. علیرغم سطحی بودن برخی از این طبقه‌بندی‌ها و عدم توجه آن‌ها به ماهیت تضاد و منافع مشترک بین هر کشور عربی و دو اردوگاه، جنگ روسیه و اوکراین بدون شک تأیید می‌کند که مقامات عرب در حال حاضر از استقلال بهتری برخوردار هستند. همچنین تأکید می‌کند که تأثیرات دو اردوگاه که در حال حاضر توسط روسیه، چین و کره شمالی از یک‌سو و اوکراین، اتحادیه اروپا و ایالات متحده از سوی دیگر نمایندگی می‌شوند، تا حد زیادی از جهان عرب ناپدید شده است. این استقلال و کاهش نفوذ قدرت‌های بزرگ بر جهان عرب ناشی از عوامل متعددی بوده که برخی محلی و برخی بین‌المللی هستند.

برای مثال، مدیریت منطقی منابع محلی که انتظار می‌رود مصر تا آوریل/می ۲۰۲۲ به حدود ۶۲ درصد خودکفایی گندم برسد و برداشت به لطف افزایش سطح زیر کشت گندم به 3.6 میلیون هکتار، که برآورد می‌شود حدود 3 تن در هکتار تولید کند، 10.2 میلیون تن گندم به ذخایر مصر اضافه کند. میزان مصرف سالانه گندم مصر حدود 16 میلیون تن است، بنابراین انتظار می‌رود تولید ملی گندم تا پایان سال 2022 نیاز مصر را پوشش دهد. این امر تا حد زیادی به محدود کردن تأثیر جنگ روسیه و اوکراین بر مصر از نظر در دسترس بودن گندم کمک می‌کند. بدین اعتبار، اجتناب از وابستگی اساسی به واردات گندم از روسیه یا اوکراین، استقلال مصر را از سیاست‌های هر دو طرف تضمین کند. در همین راستا، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) توانسته‌اند بازارهای خود را برای صادرات نفت و گاز طبیعی متنوع کنند تا هند، چین و کشورهای آسیای شرقی، علاوه بر ایالات متحده و اتحادیه اروپا را نیز شامل شود.

همچنین می‌توان به ظرفیت توسعه‌یافته جهان عرب برای مقابله و پاسخگویی به بحران‌های منطقه‌ای خود بدون حمایت مستمر از سوی قدرت‌های بزرگ مانند آمریکا و روسیه اشاره کرد. این امر به‌وضوح در توانایی مقامات مصری تا کنون در مدیریت و کنترل اثرات منفی بحران سد رنسانس بین مصر، سودان و اتیوپی، علیرغم نوسانات حمایت ایالات متحده از مصر و تمایل احتمالی روسیه به اتیوپی آشکار شده است. با توجه به نوسانات حمایت ایالات متحده از مصر، دولت جو بایدن، در فوریه 2021، تصمیم قبلی مبنی بر تعلیق کمک‌های ایالات متحده به اتیوپی را لغو کرد. در چارچوبی مشابه، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در ادامه محکومیت شبه‌نظامیان حوثی در یمن، علیرغم مواضع مخالف روسیه و تردید آمریکا، انسجام خود را نشان داده‌اند. در فوریه 2018، مقامات روسیه قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را که مقامات ایرانی را به دلیل تسلیح حوثی‌ها محکوم می‌کرد، وتو کردند و درعین‌حال جریان تسلیحات روسی به حوثی‌ها را نادیده گرفتند. از سوی دیگر، واکنش‌ دولت آمریکا به شبه‌نظامیان حوثی از تعیین این شبه‌نظامیان به‌عنوان یک سازمان تروریستی در ژانویه 2021 به پایان دادن به تروریستی بودن آن در یک ماه بعد رسید.

توازن قوا بین اردوگاه غرب (ایالات متحده و اتحادیه اروپا) و روسیه پس از عدم تعادل شدید به نفع اردوگاه غرب از زمان انحلال اتحاد جماهیر شوروی (1991). به‌طور قابل توجهی، سلطه اردوگاه غرب به‌عنوان تنها ابرقدرت با موفقیت روسیه در اشغال کریمه و الحاق آن به فدراسیون روسیه در سال 2014 کاهش یافت. با وجود اختلافات بین اسد و اردوگاه غربی، روسیه با حمایت نظامی برای حفاظت از دولت بشار اسد در سوریه، پیروزی خود در کریمه را با موفقیت دیگری تثبیت کرد. در مواجهه با موفقیت‌های نظامی روسیه در کریمه و سوریه، اردوگاه غرب با اعمال تحریم‌های اقتصادی روسیه را تضعیف کرد که منجر به کاهش 35 درصدی تولید ناخالص داخلی روسیه از 2.292 تریلیون دلار در سال 2013 به 1.483 تریلیون دلار در سال 2020 شد و درنتیجه، فرصت لحظه‌ای روسیه برای تبدیل‌شدن به یک قدرت مسلط را از بین برد.

شروع جنگ روسیه در اوکراین منجر به افزایش 11.5 درصدی متوسط قیمت نفت خام به میزان 93 دلار در هر بشکه در پایان فوریه 2022 در مقایسه با 83 دلار در هر بشکه در پایان ژانویه 2022 شد. همچنین، گاز طبیعی مایع (LNG) که قیمت واردات نقدی آن به اروپا با نزدیک شدن به فصل زمستان و تنش بین اتحادیه اروپا و روسیه 76 درصد افزایش یافته است. بر این اساس، انتظار می‌رود ادامه جنگ یا هرگونه تصمیمی که منجر به تشدید بیشتر تنش‌ها شود، منجر به افزایش قیمت نفت و گاز یا تداوم نرخ‌های بالای کنونی شود. قابل توجه است که انتظارات در مورد اثرات افزایش قیمت نفت و گاز بر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به‌عنوان صادرکنندگان نفت و گاز متفاوت بوده است. یکی از انتظارات این است که نرخ‌های فعلی به درآمد خالص ملی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس کمک کند تا از اثرات منفی اقتصادی شیوع کووید 19 بهبود یابند. انتظار دیگر این است که افزایش قیمت صادرات انرژی اثرات منفی دیگر مانند افزایش قیمت واردات مواد غذایی، کاهش پیش‌بینی‌شده در جریان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و کاهش مورد انتظار در سایر صادرات شورای همکاری خلیج‌فارس به دلیل نرخ‌های بالاتر تورم جهانی را جبران کند.

اگرچه هیچ پیامد اقتصادی شدیدی برای کشورهای عربی، به‌ویژه مصر و کشورهای خلیج فارس وجود ندارد، اما اکثر بیانیه‌های رسمی و رای‌گیری در سازمان ملل متحد، تمایل بالای کشورهای عربی را برای کاهش تنش بین روسیه و اوکراین نشان داده است. این اشتیاق برای تنش‌زدایی از بحران، اولویت‌هایی را که سوگیری‌ها و ترجیحات مقامات عربی را در مورد جنگ کنونی روسیه و اوکراین هدایت می‌کنند، روشن می‌کند، اگرچه بحران کنونی فرصتی برای صادرکنندگان انرژی یا حداقل یک رویداد با ریسک محدود از نظر درآمد ملی است. در سطح محلی، تورم جهانی ناشی از جنگ ممکن است منجر به افزایش قیمت بسیاری از محصولات وارداتی با نرخی نامتناسب با درآمد شهروندان عرب شود. 

از منظر عمل‌گرایانه، به نظر می‌رسد اجماع اعراب، به جز موضع سوریه، بر ضرورت خویشتن‌داری و اولویت دادن به مذاکره و جایگزین‌های مسالمت‌آمیز منعکس‌کننده یک باور عمیق اعراب است که جایگزین‌های نظامی به نفع روسیه خواهد بود. این باور با توجه به تعهد ناتو به عدم مداخله مستقیم در اوکراین علیه روسیه، جایگاه بیشتری پیدا می‌کند. همچنین با توجه به تجربیات تاریخی که در آن روسیه توانایی خود را از طریق ابزار نظامی برای اهداف خود مانند بحران کریمه در سال 2014 و مداخله روسیه در سوریه از سال 2015 ثابت کرده است، بنابراین این باور زمینه بیشتری را به دست می‌آورد. نکته قابل توجه این است که اعتقاد به ضرورت اولویت دادن به مذاکرات و راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز در کنار آگاهی از برتری نظامی روسیه، نه‌تنها در میان اعراب، بلکه اجماع بین مقامات عرب و اوکراین است. این اجماع اعراب و اوکراین زمانی آشکار شد که اوکراین و بسیاری از متحدانش از مواضع مصر و اعراب در قبال قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در محکومیت روسیه استقبال کردند.

بیانیه وزارت امور خارجه مصر در خصوص نگرانی‌هایش از گسترش تحریم‌های اقتصادی، احتمالاً با اشاره به تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه روسیه، نیاز به تحلیل بیشتری دارد. این احتمال وجود دارد که مقامات مصری سیاست گسترش تحریم‌های اقتصادی را به‌عنوان یکی از دلایل اصلی تشدید تنش نظامی روسیه علیه اوکراین طبقه‌بندی کنند. این فرضیه را می‌توان از ترتیب بندهای بیانیه وزارت امور خارجه مصر که بلافاصله پس از رای مثبت مصر به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در محکومیت عملیات نظامی روسیه در اوکراین صادر شد، استنباط کرد. در بیانیه مصر نگرانی‌ها در مورد گسترش تحریم‌های اقتصادی پس از تأکید مقامات مصری بر لزوم رسیدگی به ریشه‌های بحران برای دستیابی به راه‌حل و صلح پایدار ذکر شده است. اگر این تحلیل از تفسیر مصری از درگیری روسیه و اوکراین درست باشد، ممکن است فرضیه‌های دیگری را تأیید کند که نشان می‌دهد تهدید روسیه برای حمله به اوکراین در درجه اول با هدف اعمال فشار بر متحدان اوکراین، یعنی اتحادیه اروپا و ایالات متحده، برای کاهش شرایط نامطلوب اقتصادی بوده است؛ تحریم‌هایی که اقتصاد روسیه را خسته کرده است.

تحریم‌های اقتصادی اعمال‌شده علیه روسیه همچنین منجر به اختلال در خط لوله گاز نورد استریم 2 شده است که قرار است مسیری موازی برای گاز روسیه به اروپا به جای عبور از خطوط لوله از اوکراین باشد. شایان ذکر است که اوکراین برای عبور گاز روسیه از سرزمین‌های خود هزینه‌های ترانزیت دریافت می‌کند که تا حدی باری بر دوش اقتصاد روسیه است. اگر تفسیر فوق از علت اصلی درگیری روسیه و اوکراین درست باشد، منعکس‌کننده درک عمیق مصر از بحران و ارتباط صریح بین مقامات مصری و تصمیم‌گیرندگان روسیه است. این درک عمیق از علل بحران یا توانایی برقراری ارتباط آشکار با تصمیم‌گیرندگان روسیه تا حد زیادی نشان می‌دهد که هرگونه تلاش میانجیگری مصر برای کاهش یا پایان دادن به بحران موثرتر از تلاش‌های میانجیگرایانه سایر مقامات یا قدرت‌ها خواهد بود. برخی از کشورهایی که به دنبال ایفای نقش میانجی برای پایان دادن به بحران بوده‌اند، پذیرش شروط روسیه از سوی اوکراین یا تسهیل شرایط از سوی روسیه را به‌عنوان پایه‌ای برای راه‌حل موفقیت‌آمیز مطرح کرده‌اند، بدون در نظر گرفتن این‌که کلید حل‌وفصل مسالمت‌آمیز ممکن است در دست آمریکا و اتحادیه اروپا باشد. در این زمینه، مقامات ترکیه به دنبال میزبانی دور مذاکرات بین مقامات روسیه و اوکراین برای برقراری آتش‌بس دائمی هستند، اما آن‌ها نسبت به شرایط ارائه‌شده از سوی مقامات روسیه نگران هستند و آن‌ها را غیرمنطقی توصیف می‌کنند.

جمع‌بندی

افزایش قیمت نفت و گاز به دلیل جنگ روسیه و اوکراین می‌تواند فرصتی برای کشورهای عربی صادرکننده نفت و گاز برای دستیابی به سود و یا حداقل جبران سایر ضررهای اقتصادی ناشی از بحران باشد. . بااین‌حال، اکثریت مقامات عربی برای جلوگیری از سایر تأثیرات منفی این بحران که ممکن است به خاورمیانه نیز کشیده شود، اشتیاق به کاهش تنش در مناقشه روسیه و اوکراین نشان می‌دهند. انتظار می‌رود که مقامات عربی، به‌ویژه مقامات مصر، امارات و عربستان سعودی همچنان تحت ‌فشار مقامات غربی، اوکراینی و روسی قرار بگیرند که برای منافع خود تلاش می‌کنند از نظر سیاسی و اقتصادی بر مواضع مقامات عرب در مورد قطعنامه‌های مربوط به جنگ سازمان ملل یا در مورد مسائل مربوط به تامین نفت و گاز تأثیر بگذارند.

بااین‌حال، این احتمال وجود دارد که بسیاری از مقامات عربی به این فشارها واکنشی نشان ندهند که تعهد آن‌ها به توافقات منعقدشده قبلی مانند توافق اوپک پلاس یا کنوانسیون قسطنطنیه را نقض کند یا به شیوه‌ای که ممکن است منجر به تشدید بیشتر بحران روسیه و اوکراین شود؛ مثلاً تصویب تحریم‌های بیشتر علیه روسیه از طریق قطعنامه‌های شورای امنیت. مقامات عربی از هر نوع سوگیری نسبت به هر یک از طرف‌های درگیری روسیه و اوکراین اجتناب می‌کنند زیرا آن‌ها به دنبال افزایش استقلال خود و محدود کردن نفوذ قدرت‌های مسلط جهانی بر کشورهای عربی هستند. انعطاف‌پذیری، چشم‌انداز بلندمدت و درک عمیقی که بسیاری از مقامات عربی در رابطه با بحران روسیه و اوکراین می‌توانند نشان دهند، ممکن است کشورهای عربی را در موقعیت بهتری برای میانجیگری برای حل بحران قرار دهد. بااین‌حال، هرگونه تلاش برای دستیابی به یک راه‌حل جامع و عملی ممکن است با اصرار بر رویکردهای خاصی مانند گسترش تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه و متحدانش، با مشکل مواجه شود.