ایران با روسیه یا بدون آن باید به توافق هسته ای برگردد

نویسنده: نیما خرمی

دیپلماسی ایرانی: در واکنش به تحریم های غرب، مسکو در پی یافتن راه فرار، به مذاکرات برجام روی آورده است. این اقدام دلایل گوناگونی دارد، از تاثیر توافق بر قیمت‌های انرژی گرفته تا دورنمای بلندمدت کناره‌گیری ایران از روسیه. 

منافع روسیه در افزایش قیمت نفت نهفته است چرا که چنین عاملی می‌تواند از تشدید تنگنای اقتصادی این کشور پیشگیری و اقدام های جنگی ‌آن را حفظ کند. بنابراین مسکو باید از هرگونه تحولی، هرچند کوچک، که قیمت‌ها را کاهش می‌دهد، جلوگیری کند. 

احیای توافق هسته‌ای ایران قیمت نفت را کاهش خواهد داد. هرچند نفت ایران نه جایگزین نفت روسیه خواهد شد و نه در کوتاه مدت و میان مدت وابستگی اتحادیه اروپا به انرژی روسیه را کاهش خواهد داد، اما افزودن منابع ایران و توانمندی تهران برای فروش آزادانه نفت خود در بازار جهانی، قطعا باعث افت قیمت‌ها خواهد شد.

نکته مهم دیگر این است که مسکو هراس دارد که بازار پرسود ایران را از دست بدهد و نیز نگران چشم انداز دور شدن تهران از مدار راهبردی روسیه است. تهران با توجه به نیازهای شدید اقتصادی و نظامی‌اش، در موقعیتی نیست که بتواند طرف تجاری خود را انتخاب یا تعیین کند که نیازهایش از کجا تامین شوند. از این رو، و با توجه به تحریم‌های کنونی مسکو، بدیهی است که مقام‌های روس نگران باشند که ایران در رویارویی با پیشنهادهای نسبتا سخاوتمندانه همکاری و سرمایه‌گذاری از سوی اروپا، به آسانی از همکاری با شرکت‌های روسی منصرف شود.

به علاوه، با توجه به احتمال اعمال دوباره تحریم ها علیه نظام بانکی و شرکت های ایرانی در صورت تعامل تجاری با همتایان روس، ایران محتاطانه عمل خواهد کرد. این ضربه سختی است به تلاش‌های روسیه برای حفظ نقش تجاری انحصاری خود در ایران و حتی ممکن است اشتیاق تهران را برای امضای پیمان راهبردی بلندمدت با مسکو کاهش دهد.

به نظر می‌رسد که جنگ اوکراین فرصت ژئوپلیتیکی غیرمنتظره و منحصربه‌فردی را برای ایران فراهم کرده است تا وابستگی بیش از حد خود به مسکو را کاهش دهد. تهران می‌تواند با بهره‌برداری از تمایل روزافزون غرب برای منزوی کردن روسیه، محدود کردن نفوذ آن و مهمتر از همه، کاهش وابستگی انرژی اش به روسیه، مسیر ورودش به اقتصاد جهانی را هموار کند.

برای بهره‌مندی از این فرصت، تهران باید عمل گرایی را بر آرمان گرایی ترجیح دهد و برای به سرانجام رسیدن توافق، با روسیه یا بدون آن، تلاش کند. روشن است که چنین اقدامی نه رایگان خواهد بود و نه آسان. 

با توجه به دسترسی مستقیم مسکو به مراکز مهم قدرت، نقش حیاتی آن به عنوان اپراتور ارشد تاسیسات هسته ای ایران و نفوذش به عنوان بازیگر برتر در سوریه، روسیه ابزار و منابعی دارد که می‌تواند با استفاده از آنها هم از تصمیم‌گیری‌های عملگرایانه ایران جلوگیری کند و هم این کشور را به دلیل پیگیری منافعش و سرپیچی از مسکو مجازات کند.

منبع: ریسپانسیبل استیتکرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11