ابتکارعمل ایران در وین، اختلافات ایران و امریکا را کم کرد

نویسنده: حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: در اواخر دهه 1970 آندره گرومیکو، وزیر امور خارجه وقت اتحاد جماهیر شوروی به یاسر عرفات، رئیس وقت حکومت خودگردان فلسطینی پیشنهاد داد ملاقاتی را بین او و دولت آمریکا ترتیب دهد تا دو طرف بتوانند به تنش ها پایان دهند و راه حلی سیاسی برای مسئله فلسطین پیدا کنند. عرفات اصل گفت وگوی مستقیم با واشنگتن را رد نکرد ولی به رغم اصرار نیروهای چپگرا، حاضر نشد میانجی گری اتحاد جماهیر شوروی را در مذاکره با آمریکا بپذیرد. او به این ترتیب اجازه نداد روس ها از برگه فلسطین به عنوان اهرمی برای پیشبرد منافع خود با قربانی کردن منافع فلسطینی ها استفاده کنند. 

اخیرا صداهای بسیاری در داخل ایران شنیده می شود که درباره افزایش نقش میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین هشدار می دهند، طوری که گویا اولیانوف به سخنگوی هیئت ایرانی تبدیل شده و سر رشته امور را در دست دارد و علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد ایرانی را به حاشیه رانده است. رفتار نماینده روسیه موجب شد نیروهایی در داخل ایران از مقامات این کشور بخواهند به رفتارهای روس ها در این زمینه پایان دهند تا منافع ملی و راهبردی ایران آسیب نبیند. 

ایرانی ها، روس ها را میانجی مناسبی برای مذاکره با آمریکا نمی دانند زیرا روسیه از بحران ایران بهره برداری و تلاش می کند از این بحران برای بهبود شرایط خود در مذاکره با واشنگتن بر سر دیگر پرونده ها از جمله بحران اوکراین و حتی اوضاع سوریه بهره برداری کند. ایرانی ها نگرانند روس ها منافع ایران را برای معامله با دولت آمریکا در سوریه، فدا کنند. 

سفر ابراهیم رئیسی به مسکو و دیدارش با ولادیمیر پوتین، هرچند در زمانی حساس صورت می گیرد ولی نتوانسته است نگرانی های ایران را از امکان تلاش مسکو برای سیطره بر تصمیم گیری ها در تهران و تبدیل کردن ایران به بخشی از منظومه خود که ایران را از ایجاد توازن در روابطش بین شرق و غرب محروم خواهد کرد، برطرف کند. به ویژه که جاه طلبی های مسکو برای تثبیت جایگاه و نفوذ خود در خاورمیانه، از دروازه تفاهم با واشنگتن و کشورهای غربی می گذرد. 

همین بی اعتمادی ایران به مسکو، موضع اخیر رهبر عالی ایران، (آیت الله) علی خامنه ای را قابل درک می کند که به طور ضمنی به برداشتن موانع از مقابل امکان مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا بدون دست کشیدن از موضع منفی مرتبط با ساختار ایدئولوژیک نظام ایران، اشاره دارد که همچنان آمریکا را دشمنی می داند که نباید در برابر آن و سیاست های ظالمانه اش تسلیم شد.

تیم مذاکره کننده ایرانی در وین نیز برای کمرنگ کردن نقش روس ها، به تبادل پیام های مکتوب با تیم آمریکا پرداخت و همین اقدام موجب شد دیدگاه های دوطرف به یکدیگر نزدیک و از میزان اختلافات آنها کاسته و راه برای دستیابی به پیشرفت باز شود. این اقدام هیئت ایرانی، پیامی به نماینده روسیه بود با این مضمون که تهران می تواند زمان گفت وگوی مستقیم با واشنگتن را جلو بیندازد زیرا چنین روندی را در آینده اجتناب ناپذیر می داند. 

زمانی که مذاکره کنندگان ایرانی برای تبادل پیام با همتایان آمریکایی خود انتخاب کردند و موضع مثبت رهبر ایران در این زمینه می تواند موضع ابراهیم رئیسی را در مذاکراتش با ولادیمیر پوتین تقویت کند و برگه میانجی گری بین ایران و آمریکا را از دست او خارج سازد بدون آن که نقش روسیه را به عنوان پشتیبانی مهم انکار کند. این موضع ایران همچنین می تواند پوتین را به سمت کنار گذاشتن تردیدها و ارتقاء روابط بین دو کشور به سطح ائتلاف راهبردی متوازن سوق دهد که به زیان هیچ کدام از آنها نباشد.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11