همه گیری کرونا و دیپلماسی واکسن

نویسنده: سیدمحمد میرسلیمانی، کارشناس ارشد مطالعات آمریکا دانشگاه علامه

دیپلماسی ایرانی: چین و آمریکا در دو سال گذشته یکی از پرتنش‌ترین روابط را تجربه کرده‌اند. جنگ تجاری میان چین و آمریکا مناسبات تجاری بین المللی را تحت الشعاع قرار داد. این جنگ از مسائل بسیار مهم اقتصاد جهانی است، زیرا این دو کشور، قوی‌ترین اقتصادهای جهان هستند و درگیری تجاری آنها نه تنها بر خود این کشورها تاثیر می‌گذارد، بلکه بر کل اقتصاد جهان هم اثرگذار خواهد بود.

شیوع بحران کرونا آتش این تنش‌های بین چین و آمریکا را شعله ور کرده است. اتهام زنی مقامات و رسانه‌های دو کشور اوج گرفته است. 

بعد از شیوع گسترده‌ ویروس کرونا در آمریکا انتقادها از عملکرد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت. البته  بخشی از اتهام زنی‌های ترامپ حاکی از فرصت طلبی او در استفاده از احساسات منفی افکار عمومی آمریکا نسبت به چین بوده است. ترامپ در ابتدا چین را به پنهان‌کاری در مورد شیوع بیماری کرونا در خاک خود متهم کرد. پس از آن از نهادهای اطلاعاتی آمریکا هم پیشی گرفت و گفت که شواهدی را ملاحظه کرده که نشان می‌دهد منشاء این ویروس یک آزمایشگاه در چین بوده‌ است .این اظهارات در حالی مطرح شد که پیشتر، دفتر رئیس نهاد ملی اطلاعاتی آمریکا گفته بود که منشاء شیوع ویروس کرونا را در دست بررسی دارد. این دفتر در عین حال گفته است که مشخص شده است که ویروس کووید-۱۹ از لحاظ ژنتیکی یک ویروس دستکاری شده نیست. در بررسی افکار عمومی دو کشور در این مقاله بیان می شود که خصومت آمریکا نسبت به چین در طی شیوع همه گیر COVID-19 بیشتر شد. دولت ترامپ و مردم آمریکا کم و بیش بی تفاوت نسبت به چین برخورد می کردند. وقتی که همه گیری در ووهان در ژانویه 2020 آغاز شد. و هنگامی که ویروس در آوریل 2020 ویروس به طور گسترده در ایالات متحده گسترش یافت، دولت ترامپ شروع به اجرای سیاستی کرد که برای همه چیز چین را سرزنش کنند. خود ترامپ به عمد برچسب "ویروس چینی" را به ویروس زد، دیپلمات های دو کشور وادار به گفتن سخنان تند شدند. در حالی که بسیاری از نخبگان آمریکایی سخنان ترامپ را جدی نمی گرفتند، وی با انتقاد از چین تأثیر زیادی بر دیدگاه مردم آمریکا در مورد چین داشت. طبق نظرسنجی پیو که در 4 مارس 2021 منتشر شد ، 67٪ از آمریکایی ها نسبت به چین احساس سردی داشتند، در حالی که این رقم 46٪ در سال 2018 بود. علاوه بر این ، 89٪ از آمریکایی ها چین را به عنوان یک رقیب یا دشمن در نظر می گرفتند. (مرکز تحقیقات پیو 2021).

بعد از کشف واکسن کرونا که دو کشور آمریکا و چین از لحاظ تولید واکسن به نوعی پیشتاز بودند، ما شاهد بعد جدیدی از تقابل برای گسترش و تغییر حوزه نفوذ از طریق اهدا و یا فروش واکسن از طرف دو کشور بودیم. 

(مرکز دیپلماسی عمومی امریکا) معتقد است که دیپلماسی واکسن در حال تبدیل شدن به یکی از مولفه های قدرت نرم در جهان است. با توجه به شیوع کرونا و قدرت توزیع گسترده واکسن از سوی چین شاهد بکارگیری این نوع از دیپلماسی از سوی چین و ارائه واکسن در قبال اخذ امتیازاتی از کشورهای آسیب پذیر جهان هستیم. ادامه سیاست گذاری امریکا مبنی بر «امریکا در اولویت» و خروج امریکا از سازمان بهداشت جهانی به عنوان بزرگترین حامی مالی این سازمان در بحبوحه کرونا، با مایوس کردن بسیاری از کشورهای جهان نسبت به امریکا موجب هموار شدن راه برای بکارگیری دیپلماسی واکسن از سوی دیگر رقبا مانند چین در مناطق آسیب پذیرتر بوده است. به طوریکه امروز اکثریت کشورهایی که منافع متعارض با آمریکا دارند، دریافت کننده واکسن های چینی یا کمک های چین برای تهیه واکسن هستند. در مقابل آن ایالات متحده تامین کننده واکسن کرونای تایوان است. تایوان یکی از موارد اختلاف میان آمریکا و چین است چرا که چین این جزیره را جزیی از خاک خود می‌داند و بارها از آمریکا خواسته مقامات خود را به تایوان اعزام نکند. اهدای واکسن به تایوان درحالی است که این کشور در عملیات واکسیناسیون مردم خود دچار مشکل بوده و تنها ۳ درصد از جمعیت ۲۳/۵ میلیونی این کشور واکسن دریافت کرده‌ بودند. از زمان تولید و کشف واکسن کرونا، تایوان همواره چین را به جلوگیری از ورود واکسن به این جزیره متهم می‌کند؛ اتهامی که چین بارها آن را رد کرده است.

به اذعان مقامات امریکایی بکارگیری دیپلماسی واکسن به عنوان یکی از راه های توسعه نفوذ چین در جهان تهدیدی برای امریکا محسوب می شود و دولت امریکا را به تلاش برای مقابله واداشته است.

در ابتدای پاندمی کرونا، اصطلاح «دیپلماسی ماسک» برای توصیف روشی که چین سعی در پیشبرد نفوذ جهانی خود از طریق تهیه تجهیزات محافظت شخصی به کشورهای نیازمند داشت، محبوبیت یافت. در سال2021 «دیپلماسی واکسن» را داریم که تعداد زیادی از شرکای خاورمیانه‌ای آمریکا برای محصولات روسی یا چینی ثبت نام می‌کنند. هیچکس به طور قطعی نمی‌داند که آیا واکسن های آمریکایی مانند  Pfizer یا واکسن‌هایی چینی Sinopharm و Sinovac مؤثر هستند یا اثرات سو دارند، اما موضوع برای چین و آمریکا ممکن است فراتر از این باشد.