قره باغ در شرف تحولات جدید

نویسنده: ستانیسلاف تاراسوف

دیپلماسی ایرانی: امیر سرتیپ کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش ایران، خبر داده است که ارتش در منطقه شمال غربی کشور رزمایش خود را آغاز می کند. این منطقه شامل اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و زنجان می شود. محدوده رزمایش مشخص نشده است. اما، به گفته امیر سرتیپ حیدری، هویترزها، پهپادها، هلیکوپترها و خودروهای زرهی استفاده خواهند شد. کارشناسان ایرانی خاطرنشان می کنند که آخرین باری که این اتفاق افتاد، سال گذشته در زمان جنگ دوم قره باغ بود.

الهام علیف، رئیس جمهوری آذربایجان گفته است که در 30 سال استقلال کشور، چنین رویدادی رخ نداده بود. تنش ها میان باکو و تهران به خاطر ارسال منابع انرژی به ارمنستان و قره باغ آغاز شده است. در پاسخ، دولت آذربایجان مانع از حمل و نقل ایران شد و از هر راننده، پرداخت بیش از 100 دلار به عنوان مالیات را طلب کرد. تهران شروع به استقرار نیروهای نظامی خود در مرز آذربایجان کرد و پس از آن، حمله مستقیم علی فدوی، معاون فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خطاب به رئیس جمهوری آذربایجان انجام شد.

بر اساس نتایج جنگ دوم قره باغ، منطقه ای از گوریس تا قاپان که ایران برای حمل و نقل استفاده می کرد، تحت کنترل باکو قرار گرفت. درخواست آذربایجان برای انجام بازرسی های گمرکی کامیون های ایرانی، تهران را خشمگین کرده است. این مشکل می تواند، در فضای قانونی حل و فصل شود. حتی، پیش از این، ایران از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت کرده بود. برخی از کارشناسان این تنش ها را به رزمایش های نظامی آذربایجان و ترکیه در نخجوان و دریای خزر مرتبط می دانند. اما، این نخستین بار نیست که چنین رزمایش هایی برگزار می شوند و تاکنون، تهران کمترین واکنشی نشان نمی داد. برخی دیگر از تحلیلگران توجهات را به سوی نارضایتی احتمالی ایران از نتایج جنگ دوم قره باغ جلب می کنند که باعث تحکیم مواضع ترکیه در منطقه شده است.

ناظران تصریح می کنند که وقتی قره باغ درگیر جنگ بود، تهران در آستانه جنگ قرار داشت و می توانست، در روند رویدادها مداخله کند. جنگ در قره باغ بخشی از یک بازی راهبردی بود که طی آن، باکو و تهران توافقنامه سری منعقد کردند که در راستای مشارکت ایران به عنوان میانجی در دوره به اصطلاح پس از جنگ بود و نه، مشارکت ترکیه. حمید رضا عزیزی، کارشناس انستیتوی امور بین الملل و امنیت در آلمان، معتقد است که در آن روزها، ایران ضمن حمایت از احیای تمامیت ارضی آذربایجان در ازای وعده های باکو برای حق تقدم های متقابل پس از پایان جنگ، طرف آذربایجان را گرفت. اما، تهران به آن چه امیدوار بود، نرسید.

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران می گوید، تهران تحمل حضور رژیم صهیونیستی در کنار مرزهایش را ندارد. از مدت ها پیش، ایران آذربایجان را به همکاری با اسرائیل متهم کرده، اما آن چه ظن ایران علیه صهیونیست ها و ادعاهای باکو را تفهیم می کند این است که در جریان جنگ قره باغ، همکاری آذربایجان و اسرائیل مشهود بوده است. براساس ارزیابی های کارشناسان ایرانی، در زمان جنگ قره باغ، آذربایجان از طریق ایجاد یک کانال مخفی برای گفت وگو، یک پل برای قرابت میان اسرائیل و ترکیه ایجاد کرد.

در ایران، نشانه هایی از تبلیغات علیه باکو دیده می شود و در رسانه های گروهی تهران خبرهایی در خصوص ظهور جنبش مقاومت اسلامی جدید در آذربایجان موسوم به حسینی ها منتشر شده است. آرم روی پرچم این جنبش شبیه سازمان های شیعه تحت حمایت تهران است. در پاسخ به افزایش ناسیونالیسم فارسی، ناسیونالیسم آذری ها و دیگر اقلیت ها رو به افزایش است که باعث افزایش هوشیاری سیاسی در تهران شده است. به ویژه، با توجه به عامل افزایش روز افزون نفوذ ترکیه.

مجلس نمایندگان امریکا در حال آماده سازی اصلاحات مرتبط با آذربایجان در قانون مربوط به اختیارات در زمینه دفاع ملی است. براساس این اصلاحیه، در سپتامبر سال 2020 میلادی، آذربایجان به ارمنستان حمله کرد. همچنین، گفته می شود که ترکیه و آذربایجان از نیروهای خارجی در زمان جنگ 44 روزه استفاده کرده اند.

روشن است که به دلایل و اهداف گوناگونی، امریکا و اروپا از شمال و ایران از جنوب، بازی ارمنستان را آغاز کردند. در این میان، ترکیه همچنان در منطقه ای فعال است که تهران آن را منطقه ای از منافع ملی خود می داند و آمادگی خود را برای نشان دادن قدرتش نشان داده است. بر این اساس، می توان گفت که برخی از رویدادهای مهم در خاورمیانه و قفقاز در شرف وقوع است.

منبع: رگنیوم (روسیه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11