لحظه واقعی برای توافق هسته ای ایران

نویسنده: یوشی مکلبرگ

دیپلماسی ایرانی: ایران و طرف های آن در برجام به زمانی نزدیک می شوند که همه طرف ها دست خود را رو کنند. اعتماد متقابل یکی از ضروریات هر مذاکره ای است که در گفت وگوهای هسته ای ایران دیده نمی شود. اگر اعتماد در میان نباشد، حتی در صورت رسیدن به توافق، طرف ها به نیات و پایبندی یکدیگر به توافق بدبین خواهند ماند. اما برای جلوگیری از مقابله های بیشتر، از جمله مقابله نظامی، توافق قابل بازبینی با جریمه های روشن برای نقض آن ضروری است. 

یکی از عوامل دخیل در بن بست کنونی نبود سیاست های جامع و عدم تعیین روشن اولویت ها در هر دو طرف است. برای ایران، موضوع هسته ای موضوعی مربوط به سلطه و اعتبار در منطقه و سیاست داخلی پیچیده این کشور است. برای طرف های خواستار مهار قدرت طلبی های تهران، هم خطر ایران مسلح به سلاح هسته ای و پیامدهای آن مطرح است و هم موضوع متوقف کردن فعالیت های تهاجمی و جنجالی این کشور در منطقه. اگر چه قدرت طلبی های هسته ای ایران و نفوذ این کشور در منطقه با هم ارتباطی آشکار دارند، اما هر کدام از آنها راهبردهایی متفاوت از دیگری می طلبند.

در سفر اخیر رافائل گروسی، مدیرکل سازمان انرژی اتمی به ایران، این کشور با تعمیر و نصب دوباره تجهیزات نظارتی آژانس در مراکز هسته ای خود موافقت کرد. این اقدام نظارت بر فعالیت های غنی سازی ایران را بهبود خواهد بخشید؛ اگر چه ایران پیشتر توانسته است نظام بازرسی آژانس را دور بزند. تهران پیشتر غنی سازی اورانیوم با عیاری بیشتر از عیار تعیین شده در برجام را تأیید کرده است. در گزارش این ماه آژانس نیز آمده است که ایران بر اورانیوم غنی شده ای کار می کند که می تواند در هسته بمب اتمی به کار رود. بر اساس داده های آژانس، تحلیلگران نتیجه گیری کرده اند که ایران فقط یک ماه با تولید مواد کافی برای تولید یک سلاح هسته ای فاصله دارد؛ هر چند که ساختن کلاهک هسته ای ماه ها و شاید حتی سال ها زمان بخواهد. 

موافقت با ازسرگیری بازرسی های آژانس موجب شد ایران از محکوم شدن در شورای امنیت و اقدام بیشتر از سوی آمریکا و اروپا رهایی یابد. اما پیام واشنگتن این است که دریچه مذاکرات در حل بسته شدن است. امریکایی ها می گویند اگر چه ایران می گوید که برنامه هسته ای این کشور مسالمت آمیز است، اما این حجم از سرمایه گذاری و پذیرش تبعات تنش با جامعه بین المللی و متحمل شدن تحریم های فلج کننده، فقط در صورتی معقول است که پای جاه طلبی های هسته ای نظامی در میان باشد. 

اعلام مخالفت مقامات ایرانی با مذاکره مستقیم با آمریکا تا زمانی که همه تحریم ها برداشته نشود و طرح این موضوع که این آمریکا بود که توافق را نقض کرد، شاید به کار مقامات ایرانی در جمع مخاطبانشان در داخل کشور بیاید، اما فقظ صبر آمریکا، اروپا و همسایگان عرب و اسرائیل را تمام می کند. فرض همه آنها بر این است که زمان به سرعت می گذرد و ایران در آستانه دستیابی به سلاح هسته ای است و باید با اعمال فشار بیشتر بر ایران وقوع این اتفاق را مانع شد.   

با وجود این، کم احتمال ترین سناریو، حمله نظامی، حتی محدود، به ایران است. با کنار رفتن ترامپ و نتانیاهو از قدرت کمتر سخن از توسل به نیروی نظامی به میان می آید. اگر چه اسرائیل همچنان تأکید دارد یکی از گزینه های این کشور، گزینه نظامی است؛ اما 20 سال است که مشی عملی اسرائیل استفاده از عملیات خرابکارانه و حمایت از فشار دیپلماتیک و تحریم بوده است. این الگوی دیپلماسی، عملیات پنهان، جنگ سایبری و تهدید به تحریم و اقدام نظامی ادامه خواهد یافت. اما با شدت و فشار بیشتر. حتی ممکن است چین و روسیه نیز به این افزایش فشار دیپلماتیک و اقتصادی به تهران بپیوندند و ایران به این نتیجه برسد که با وجود رویکرد متشتت بین المللی در قبال ماجراجویی های دیگر این کشور، برنامه هسته ای آن با اتحاد بخش بیشتری از جامعه بین المللی برای تضمین نظامی نشدن این برنامه روبه رو شود. 

منبع: عرب نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11