نقش روسای جمهوری در تعمیق روابط ایران و اروپا

دیپلماسی ایرانی: در دوران پس از انقلاب اسلامی از طرفی همسایگی با صدام؛ طالبان و حضور نیروهای بیگانه در کشورهای همسایه، برای ایران عزیز دشوار و آزار دهنده بوده است. طی این سالها، تحولات مهم و جنگ‌های بزرگی در پیرامون ایران روی داد و حمله صدام به ایران با حمایت و چراغ سبز قدرت های بزرگ و سپس کویت، فروپاشی شوروی، بروز حادثه 11 سپتامبر؛ اشغال بخشی از عراق توسط داعش و بحران سوریه تنها تهدیداتِ متوجه ما نبوده و از طرف دیگر  تروریسم، مواد مخدر، برخورد دوگانه غرب با انقلاب ایران، فشارهای اقتصادی و ضرورت‌های توسعه‌ای برای جامعه تحصیل‌کرده و جوان ایران در منطقه‌ای غنی و با تاریخ و هویتی دیرپا بعد دیگر این تهدیدات و حساسیت‌های تاثیرگذار است که کم و بیش برخی دول اروپایی در آنها ایفای نقش کرده اند. 

در مورد نقش و تاثیرگذاری روسای جمهور پسا انقلاب اسلامی باید اذعان کرد که تا اواخر دوره ریاست جمهوری حجه الاسلام رفسنجانی، اختیارات و نقش رئیس جمهور در مدیریت تحولات و روابط خارجی و بویژه اروپا برجسته و قابل توجه بود ولی در 24 سال اخیر بنا بدلایل مختلف به مرور از این نقش و تاثیرگذاری کاسته شده که نشانه عینی آن روند نزولی مبادله هیات های عالی رتبه سیاسی است. البته قاره اروپا هم علیرغم روابط و تعاملات تاریخی و سنتی با ایران به دلایل مختلف از جمله فشارهای آمریکا و عوامل صهیونیستی در موضوع برنامه صلح آمیز هسته ای میهن اسلامی عزیزمان؛ شیطنت های گروه های معاند و مخالف نظام اسلامی و برخی مشکلات و بحران های داخلی قاره سبز از جمله رشد اقتصادی غیر متوازن و رقابت شرق و غرب در اروپا و تقسیم این قاره به سرزمین غنی و فقیر همراه با منازعات داخلی سیاسی و قومی در چهار دهه اخیر نتوانسته رویکرد فعال و موثری در روابط با ایران داشته باشد و معمولا رهبران اروپایی بویژه روسای کشورهای تاثیرگذاری چون آلمان، فرانسه، ایتالیا، انگلیس و غیره کمتر خواسته و یا توانسته اند نقش بارزی در ایجاد جهش در تعاملات با ایران اسلامی و کاهش اختلافات ایفاء کنند.

در این ایام مهم برگذاری انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم با عنایت به برنامه آمایش ملی سرزمینی که به موضوعات ذیل تاکید دارد؛ باید رویکرد جدیدی برای بهبود تعاملات با جهان خارج از جمله اروپا طراحی و دنبال کرد:

الف: شبکه سازی و ایجاد زنجیره های جدید تولید بین المللی و ارتقاء جایگاه بین المللی کشور در بازارهای جهانی به ویژه در زمینه انرژی و توسعه مبادلات منطقه ای و بین المللی

ب: تعامل سازنده و فعال با سازمان ها و نهادهای اقتصادی بین المللی و حضور فعال و مؤثر در فضای گسترده شبکه تولید منطقه ای و جهانی و نقش آفرینی در زنجیره های تولید 

ج: تعامل سازنده برای بهره برداری بهینه از منابع مشترک، تبادل عوامل تولید و انجام سرمایه گذاری های مشترک در زمینه های مختلف با کشورهای منطقه و ارتقاء صنعتی کشور با رویکرد مشارکت در زنجیره ارزش جهانی همراه با گسترش شبکه انتقال، ذخیره سازی، صادرات و واردات حامل های انرژی 

د: متنوع کردن بازارهای صادراتی گاز با اولویت صادرات به منطقه و استفاده از قراردادهای فصلی گاز با کشورهای همجوار و تقویت زیرساخت های صادرات و مبادله برق با کشورهای منطقه و اتصال به شبکه برق اروپا و شرق آسیا همچنین تقویت تعامل مؤثر و سازنده در حوزه دیپلماسی انرژی جهت افزایش سهم ایران از تجارت جهانی 

ه: جذب سرمایه گذاری خصوصی داخلی و خارجی در تحقیق و توسعه و تجاری سازی ایده های نوآورانه اتخاذ سیاستهای منعطف و محلی در تولید و رقابت و سیاست های هماهنگ شده یکپارچه در عرصه روابط بین الملل همراه با برندسازی و تجاری سازی محصولات دارای مزیت و  توسعه مراکز رشد فناوری اطاعات و ارتباطات و مناطق دیجیتالی و شهرها و روستاهای سبز و هوشمند
با یک نگاه کلی به این اولویت ها و دیگر موراد ذکر نشده از جمله نیاز جدی اروپا به انرژی و گرایش به برخی محصولات انحصاری ایران عزیز؛ می توان اذعان کرد که بستر و مولفه های زیادی برای همکاری با اروپا در این سند مهم بالا دستی تعریف، تصویب و ابلاغ شده و پر واضح است که برای تحقق این اهداف و اصول قانون اساسی در موضوع سیاست خارجی، ضرورت دارد از سویی رویکرد سیاست خارجی کشور علاوه بر مبنای قانونی با مدیریت و برنامه ریزی کارآمد توامان با انتقال صدای واحد از داخل در موضوعات روابط با جهان خارج  تدوین و اجرا شود و از سوی دیگر دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران با فرصت شناسی به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه ها در پیشبرد سیاست خارجی کارآمد؛ تشخیص مصالح و منافع ملی همراه با درک چالش ها و فرصت های بین المللی متناسب با تحولات می تواند موفقیت خوبی را در عرصه منطقه ای اروپا و بین المللی به ثبت برساند. 

بر کسی پوشیده نیست که یکی از موضوعات مهمی که در سال های اخیر بر روابط ایران و اروپا سایه انداخته برنامه صلح آمیز هسته ای کشورمان است؛ البته عوامل زیادی از جمله اظهارات برخی از مقامات کشورمان در گره زدن همکاری دو جانبه با برجام نقش داشته است و امید آنکه در مذاکرات جدید برجامی طرف های غربی  با توجه به واقعیت ها که صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران مبتنی بر قوانین و ارزش های اسلامی بویژه فتوای مقام معظم رهبری یکی از مهمترین این واقعیتهاست در کنار حق و حقوق قانونی کشورمان طبق مقررات آژانس بین المللی انرژی اتمی و دیگر ظرفیت های راهبردی و کلیدی ایران با رویکردی منطقی و سازنده سعی کنند در وین با نمایندگان کشورمان به توافقی ارزشمند برای دورنمای صلح و ثبات منطقه ای و بین المللی برسند. 

البته شکی نیست که دیپلماسی موفق ایران در پیشگیری از مصادیق مغایر با منافع و امنیت ملی مانند شروع جنگ و منازعات سیاسی و اقتصادی و حوادث خشونت بار و نیز ایجاد شکاف در نظام بین الملل به منظور هدف های سلطه جویانه مؤثر بوده است. همچنین باید اشاره کرد که حقوق بشر و دیگر موارد نیز بنوعی بر روایط ایران و اروپا تاثیرگذاری منفی کرده و بدون شک تقویت دیپلماسی سیاسی، پارلمانی، فرهنگی با دادن نقش فعال به سازمان های مردم نهاد و جامعه وطن دوست بسیار ارزشمند ایرانیان در اکثریت کشورهای اروپایی می تواند از آثار سوء این موارد بکاهد. 

به هر حال امیدواریم رئیس جمهوری جدید با اتخاذ رویکرد فعال مبتنی بر ظرفیت های بالقوه و بالفعل کشورمان با مولفه دیپلماسی متعادل و هوشمندانه توامان با پرهیز از توجه به امور غیر مهم و حاشیه ای ضمن اولویت دادن به دیپلماسی اقتصادی و تجاری در همگرایی و هم افزایی با مقام معظم رهبری بتواند تعاملات اقتصادی و بازرگانی با قاره اروپا بویژه کشورهای عضو اتحادیه اروپایی که نقش بارزی با بیش از 3600 میلیارد دلار مبادلات و مهمترین سرمایه گذار در جهان دارند را به جایگاه شایسته و واقعی نزدیک کند. 

البته در دیپلماسی اروپایی یک حرکت موازی در تعامل و گفت وگوی دو جانبه با یکایک کشورهای اروپایی و تقویت گفتمان با نهادهای اروپایی بویژه پارلمان اروپا کاملا ملموس و ضروری است. 

انشالله در بخش بعدی به جایگاه زنان در روابط با اروپا می پردازیم.