آمریکا، ایران و مواضع چانه زنی

نویسنده: جورج فریدمن

دیپلماسی ایرانی: دولت ایران اعلام کرده که در دور اول گفت وگوها برای بازگرداندن توافقی که توانایی های توسعه هسته ای اش را محدود می کند، حضور نخواهد یافت. تهران می گوید که ابتدا باید تحریم های وضع شده توسط دولت ترامپ برداشته شوند. بدیهی است که این روشی برای بهبود جایگاه چانه زنی است اما این، تنها درصورتی معتبر خواهد بود که مورد قبول هر دو طرف باشد. جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا از مدت ها پیش تاکید کرده که کنار گذاشتن توافق اشتباهی بود که او می خواهد آن را تصحیح کند.

بنابراین بایدن احتیاج دارد توافق اولیه را زنده کند یا توافقی مشابه را جایگزین کند. ایران سیاست ایالات متحده را به خوبی می فهمد و ثابت کرده که یک مذاکره کننده عالی است. اگر مقامات ایران بر این باور باشند که بایدن باید این توافق را زنده می کند، تا جایی که می توانند اوضاع را دشوار خواهند کرد. یکی از بهترین شیوه های گفت وگو، غیرمنطقی به نظر رسیدن است. بازیگران منطقی، خود را و همتایان خود را معقول می دانند. وقتی گفت وگوکنندگان منطقی باشند به همتایان خود نقشه راهی از پیشرفت صلح آمیز گفت وگوها را خواهند داد. ایران استاد خودزنی است و مانند هر کشور دیگری از نابودی برنامه هسته ای اش می ترسد. تعصب مذهبی پیرامون نابودی اسرائیل واقعیت ندارد. اسرائیلی ها زرادخانه قابل ملاحظه و سال ها تجربه بازی در زمین تهدیدهای احتمالی ایران را دارند. هر حمله احتمالی ایران از همان ابتدا شناسایی و با یک حمله پیشدستانه سریعا پاسخ داده می شود. به عبارت دیگر، بدترین جایی که ایران می تواند بایستد نزدیک شدن به سلاح هسته ای است و رهبران ایران هم به خوبی از آن آگاهند.

از سوی دیگر، ارزش برنامه هسته ای قابل چشم پوشی نیست. یعنی نشان دادن تلاش برای در اختیار گرفتن سلاح هسته ای بدون هیچ نشانه ای از در اختیار داشتن واقعی آن. روندی که ایران بسیار به آن علاقه دارد. به این ترتیب ایران می تواند هراس از ساخت یک سلاح هسته ای را بیافریند. ایران تلاش می کند از قدرتش به شیوه موثرتری بهره ببرد، مثلا از گذر حوثی ها، حزب الله و حماس یا عمیقا ریشه دواندن در عراق. کاراترین شیوه سیاست خارجی ایران پشتیبانی پنهانی از نیروهای غیر ایرانی است که می توانند بر کشورهای عرب سنی، اسرائیل و نیروهای آمریکا در منطقه فشار آورند. سلاح هسته ای مفهومی ذهنی برای بزرگنمایی قدرت ایران است. قدرت واقعی ایران به توانایی اش در بی ثبات کردن برخی کشورها بستگی دارد. این راهبرد در مقایسه با ساخت سلاح هسته ای و موشک های بالستیک کمترین خطر را در بر دارد. ایران خواهان برخورداری از توانایی هسته ای شدن بدون هسته ای شدن است و همزمان اسرائیل، اعراب و ایالات متحده را درگیر عملیات پنهانی می کند که مقابله با آن دشوار است.

خودداری ایران از گفت وگو بر سر توافق هسته ای قدیمی دو هدف دارد. رئیس جمهوری تازه ایالات متحده را می آزماید که تا کجا به این توافق نیاز دارد و به ایرانیان اجازه می دهد تا با بهره برداری از تمایل ایالات متحده برای بازیابی توافق، اولویت های واقعی خود را ردیف کنند. آنچه تهران واقعا بیش از هر چیز دیگری به آن نیاز دارد، برداشته شدن تحریم هاست. تحریم های اعمال شده توسط دولت ترامپ اقتصاد ایران را ویران کرده و مخالفت سیاسی با معماران توافق اول را موجب شده است. این امر با ائتلاف شکل گرفته توسط اسرائیل و کشورهای عربی همراه شده است.

از نظر سیاسی، اگر بایدن بخواهد به قولش عمل کند باید نسخه ای از توافق قدیمی را دوباره زنده کند. ایرانیان این نیاز را فرصتی برای گرفتن امتیازات به ویژه برداشتن تحریم ها و همچنین در درازمدت، کمینه کردن تهدید از سوی نیروهای خلیج فارس می دانند.

مشکل بایدن این است که هنوز به خوبی زمام دولتش را به دست نگرفته است. چند ماه ابتدایی از هر دولت تازه ای به گسترش کارزار می گذرد. بایدن نشان داده مایل است به اهداف ایرانی ها حمله کند. ایرانی ها نیز به دقت اوضاع را رصد می کنند تا ببیند که بال چپ حزب دموکرات حکمرانی می کند یا بال مرکزی. دیدیم که بایدن به خاطر تعهد مبارزاتی خود در مورد حقوق بشر ماجرای قتل جمال خاشقچی را نیز فاش کرد.

ایالات متحده برای جلوگیری از بلندپروازی های ایران به ائتلاف عربی – اسرائیلی نیاز دارد. تمام روسای جمهور باید مشخص کنند که چطور می خواهند دایره آنچه تعهد کرده اند را شکل دهند. از این نظر، بایدن دو مشکل دارد: او متعهد به بازیابی توافقی شده که واقعا مشکل ایران برای آمریکا را چاره نمی کند، او باید این کار را انجام دهد تا به اروپاییان ثابت کند که رویکردی متفاوت از ترامپ دارد و همزمان برای ایرانی ها روشن کند که بدون یک دگرش اساسی در سیاست آمریکا پیرامون ایران حاضر نیست از راهبرد ترامپ دست بردارد. ایران هم به نوبه خود شرایط را برای بایدن سخت خواهد کرد.

منبع: جئوپولتیکال فیوچرز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11