تا دیر نشده بایدن به برجام برگردد

نویسنده: مهسا روحی

دیپلماسی ایرانی: برخی بر این باورند که پیوستن دولت بایدن به برجام، اهرم های ساخته شده به دست دولت ترامپ در سال های اخیر را از بین خواهد برد. با این حال، ایران در سال های گذشته نه تنها امتیازات اضافی نداده بلکه با تقویت فعالیت های هسته ای، برنامه موشکی و فعالیت های منطقه ای راهبرد ایجاد اهرم را در پیش گرفته است.

به کارگیری اهرم تنها در صورتی معنادار است که بتوان از آن نتایج مطلوب گرفت. در غیر این صورت نمی تواند به یک راهبرد گفت وگوی موثر و پایدار بینجامد. با زنده کردن توافق هسته ای، ایالات متحده اهرمی را از دست نمی دهد. در ادامه اگر ایالات متحده به خوبی کارت های خود را به بازی بگیرد می تواند گفت وگوها پیرامون برنامه هسته ای و فعالیت های منطقه ای را رقم بزند.

با همه تحریم های به کار گرفته شده توسط دولت قبلی آمریکا، ایران امروز به هیچ وجه در آستانه سقوط یا فروپاشی قرار ندارد. پیش بینی می شود که ایران در سال 2021 شاهد یک بهبود اقتصادی نیز باشد. به این ترتیب، ایالات متحده باید سریعا به توافق برگردد و سرعت پیشرفت برنامه هسته ای ایران را متوقف کند، احتمال رویارویی نظامی ایران و اسرائیل را کاهش دهد و تلاش های چند جانبه دیپلماتیک را از سر بگیرد. از آنجا که گفت وگو با تهران قبل از هر توافقی دور از انتظار است، بازگشت به توافق مجال بیشتری برای گفت وگوهای بعدی فراهم می کند.

یکی از اجزای مهم اهرم فشار ایالات متحده کاهش تحریم هاست. لغو تحریم ها تقویت اقتصادی یک شبه ایران را رقم نمی زند تا گفت وگوهای بعدی را بی اثر کند یا ایران را موفق به تامین مالی فعالیت های منطقه ای خود کند. با لغو تحریم ها جنبه عملیاتی تجارت نیز تسهیل نخواهد شد و تنها یک بهبود کند اقتصادی را شاهد خواهیم بود.

اگر دولت ایران توافق را نقض کند، ایالات متحده می تواند نه تنها به کمک اروپا بلکه روسیه و چین دوباره تحریم ها را از سر بگیرد. با عبور ایران از خط قرمز، این کشورها می توانند در راستای اهداف عدم گسترش سلاح هسته ای اقدامات مشترکی اتخاذ کنند. تهدید اعمال دوباره تحریم ها امروز نسبت به چهار سال گذشته قوی تر است. اگر چه ساز و کار فشار حداکثری در برآوردن خواست های ایالات متحده ناکام ماند اما قدرت یکجانبه آمریکا در اعمال تحریم ها را به رخ کشید.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران با انتقادات تندروهای ایرانی روبه روست. اوضاع بد اقتصادی رئیس جمهوری ایران را بیش از گذشته نیازمند تضمین یک توافق می کند. رفته رفته این برداشت در میان سران سیاسی تندرو تهران شکل می گیرد که برای از میان بردن ساز و کار فشار حداکثری باید واشنگتن را مجبور به انتخاب یکی از دو گزینه پیش رو کرد: یک تنش روز افزون منتهی به جنگ یا پذیرفتن یک ایران هسته ای. رهبران در تهران می اندیشند که جذاب نبودن گزینه ها می تواند دولت بایدن را به این نتیجه برساند که زمان برای ادامه ساز و کارزار فشار حداکثری به پایان رسیده و باید هر چه سریع تر برای احیای توافق دست به کار شد.

از سوی دیگر تاب آوری اقتصاد ایران نیز به سر رسیده و ناراضایتی های داخلی فزونی یافته است. گسترش فعالیت های هسته ای می تواند حمایت سیاسی روسیه و چین را به پایان برساند. بنابراین ایران با توسل به اهرم، خواهان از سر گیری گفت وگوهای دیپلماتیک است. برای اینکه دولت روحانی بتواند تندروهای داخلی را متقاعد کند باید در چند هفته آینده روند بازگشت به توافق از سر گرفته شود. در غیر این صورت، دولت ایران مجبور است اقدامات شدیدتری مانند توقف بازرسی های هسته ای را در دستور کار قرار دهد.

با بازگشت به توافق، ایالات متحده، هم می تواند تاثیر مخرب تحریم های اقتصادی را حفظ کند و هم از گذر دیپلماسی پایدار نتایج مطلوب سیاسی کسب کند. همچنین دولت بایدن در موقعیت بسیار قوی تری برای آغاز گفت وگوهای بعدی قرار خواهد گرفت.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11