فراز و نشیب روابط ایران و اروپا از ترامپ تا بایدن+متن و دانلود فیلم

دیپلماسی ایرانی – پنجمین نوبت از سلسله وبینارهای دیپلماسی ایرانی با موضوع «فراز و نشیب روابط ایران و اروپا از ترامپ تا بایدن» برگزار شد. «محمدابراهیم رحیم‌پور»، معاون آسیا، اقیانوسیه و مشترک المنافع وزیر امور خارجه و سفیر سابق ایران در اتریش، «ابوالقاسم دلفی»، سفیر اسبق ایران در صربستان، فرانسه، بلژیک، کلمبیا و شیلی، «محمد طاهری»، معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در فرانسه، سفیر پیشین در پرتغال، لهستان و نیوزیلند و «علی اکبر فرازی»، سفیر سابق کشورمان در رومانی، مجارستان، میهمانان این وبینار بودند که پیرامون موضوع مربوطه به بیان نکات خود پرداختند. متن پیش رو گزارشی اجمالی از این وبینار دیپلماسی ایرانی است که از نظر می گذارنید:

محمدابراهیم رحیم پور: اروپایی از توان لازم برای تاثیرگذاری بر تحولات جهانی برخودار است

محمدابراهیم رحیم پور در ابتدای این وبینار با زیر سوال بردن این پرسش دیپلماسی ایرانی که چرا اروپایی ها از توان اثرگذاری لازم در حوزه بین الملل برخوردار نیستند، عنوان داشت که اتحادیه اروپا از توان لازم به خصوص در حوزه اقتصادی برخوردار است. البته که کارشناسان، ناظران و علی الخصوص دیپلمات های بازنشسته در داخل کشور به دنبال حقیقت یابی های هستند. لذا امکان دارد مطالبی عنوان شود که از نظر سیاسی چندان مقبول نظر دوستان نباشد. اما لازم است برای کشف حقیقت قدری روراست و بدون تعاوف سخن گفت. پیرو این نکته سفیر سابق کشورمان در اتریش در ادامه بیان کرد قدرت اقتصادی ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای غیر این اتحادیه که در قاره سبز حضور دارند با قدرت اقتصادی ایالات متحده و چین برابری می کند. از طرف دیگر اتحادیه اروپا دارای یک واحد پولی مشترک، سیاست مشترک و مرز مشخص است. تنها مسئله ای که اتحادیه اروپا در آن مسقل عمل نمی کند به ناتو و مسائل نظامی و امنیتی باز می گردد. خود این این مسائل نشان می دهد که اتفاقا اتحادیه اروپا از توان لازم برای اثر گذاری برخوردار است. اما همان گونه که گفته شد از جهت نظامی می توان این ناتوانی را برای اروپایی ها برشمرد، کما این که هم در جنگ های اول و دوم جهانی این ناتوانی در خصوص پتانسیل نظامی اروپا ثابت شد.

معاون آسیا، اقیانوسیه و مشترک المنافع وزیر امور خارجه با اذعان بر این که ایالات متحده همواره نگران همگرایی اتحادیه اروپا و روسیه است، چرا که در این صورت آمریکا قدرت و صلابت خود را در این منطقه از دست خواهد داد، تاکید داشت ذیل این نگرانی ایالات متحده به دنبال ایجاد گسل بین روسیه و اروپا است. هم چنانی که در داستان اکراین شاهد بودیم ایالات متحده چگونه اتحادیه اروپا را به دنبال منافع و اهداف خود کشاند و به تشدید اختلاف و تضاد اتحادیه ارپا و روسیه دامن زد. پس در صحنه اروپا آن چه جلودار است مسئله اقتصاد است. کما این که شرکای اول اقتصادی، صنعتی و تجاری ما در بسیاری از مقاطع بعد از اتقلاب آلمان، فرانسه و ایتالیا بوده است. پس چون ما در تقابل شدید با ایالات متحده آمریکا قرار داشته و داریم، اتحادیه اروپا انتخاب ما بوده است. لذا نباید سیر روابط ایران و اروپا که طی این سال ها پی گرفته شده را از ذهن حذف کرد، هم چنانی که این سیر روابط می تواند تداوم پیدا کند. 

ابوالقاسم دلفی: اروپا هیچ گاه به دنبال قدرتی فراتر از توان خود در جهان نبوده است

در ادامه ابوالقاسم دلفی در پاسخ به این پرسش که ایا اتحادیه اروپا از توان لازم برای اثر گذاری بر صحنه تحولات جهانی برخوردار است یا خیر، بر این نکته تاکید داشت که اتحادیه اروپا اساسا پروژه ای بود که بعد از جنگ جهانی دوم بر اساس نیازها و ضرورت های ناشی از جنگ و مسائلی عدیده بعد از دو جنگ جهانی به منظور ایجاد اتحاد در این قاره پی گرفته شد. البته که در این مسیر اروپا برای ایجاد وحدت با افت و خیزهای زیادی مواجه بوده است، ولی مجریان این پروژه معتقدند که قطار اتحادیه اروپا مطابق با اهداف و برنامه در ریل مد نظر در حال حرکت است. هر چند که این قطار در مواقعی شاید با کُند شدن سرعت و یا توقفی کوتاه هم مواجه شده باشد، اما در کل مسیر رو به جلو را در پیش گرفته است. کما این که خروج انگلستان از اتحادیه اروپا را هم می تواند یک نقطه عطف در این مسیر اتحادیه اروپا تلقی کنیم. چرا که ما شاهد خروج انگلستان به عنوان یکی از بنیان گذاران و اعضای اولیه اتحادیه اروپا بودیم. ولی با این حال مسیر وحدت در اتحادیه اروپا کماکان به قوت خود در حال پیگیری است؛ مسیری که بر داده ها و توانایی های خود طی ادوار گذشته افزوده است. به گونه که امروز دارای پول واحد، مرز واحد و سیاست خارجی مشترک است. 

سفیر سابق کشورمان در فرانسه در ادامه پیرامون بررسی این مسئله که اتحایه اروپا در چه مسئله دارای قدرت نفوذ است به این نکته مهم اشاره داشت که جریان تحولات در جهان به خصوص بعد از روی کار آمدن ترامپ در کاخ سفید با محوریت روابط فراآتلانتیکی بین اروپا و ایالات متحده شکلی خاصی به خود گرفت. لذا روابط دو طرف امروز دچار چالش های وسیع و عمیقی شده است؛ مشکلاتی که تا به این حد عیان و آشکار نشده بود. این که برای اولین بار در مناسبات اقتصادی آمریکا و اروپا که بالغ بر هزار میلیارد دلار در سال است ما شاهد بودیم که ترامپ در مقام ریاست جمهوری حق گمرکی برای بر واردات فولاد و آلومینیم از اروپا وضع کرد که ضربه مهمی به روابط تجاری دو طرف زد. کما این که به دلیل همین اختلافات اکنون چالش های جدی هم بین دو شرکت بوئینگ آمریکایی و ایرباس اروپا به وجود امده است. ضمن این آمریکا در روابط فراآتلانتیکی خود با قدرتی به نام چین هم دست به گریبان است که یکی از مهمترین شرکای تجاری اروپا به شمار می آید. افزون بر آن نباید نفوذ روسیه در اروپا را هم از نظر دور داشت. پس باید مجموعه این شرایط را در خصوص قدرت تاثیر گذاری و یا ضعف و قوت اتحادیه اروپا مد نظر قرار داد. 

نماینده سابق ایران در بلژیک یادآورد شد که اتحادیه اروپا هیچ گاه به دنبال قدرتی فراتر از توان اقتصادی خود در جهان نبوده است به خصوص که امنیت اروپا بعد از جنگ جهانی دوم عملا تحت کنترل آمریکا و ناتو قرار گرفت. چون وزنه نظامی و امنیتی اروپا در حدی نبود که بتواند که به طور مستقل عمل کند. البته در این بین اروپایی ها سعی دارند که این نقیصه امنیتی و نظامی خود را هم بر طرف کنند. که البته خروج انگلستان از اتحادیه اروپا این روند را کند و با وقفه مواجه کرده است. چون اگر انگلستان از این اتحادیه خارج نشده بود روند استقلال نظامی و امنیتی اتحادیه اروپا با سرعت بیشتری پیش می رفت. پس در کل آن چه اروپا را در صحنه جهانی قوی و یا ضعیف می کند این است که روند تحولات بین المللی نقش و جایگاه اروپایی ها را چگونه تامین و ترسیم می کند. لذا در سایه این نکته باید گفت که با خروج انگلستان از اتحادیه اروپا این اتحادیه نه تنها ضعیف نشده، بلکه به مراتب قوی تر از ادورا پیشن خصوصا در بخش اقتصادی است.  

محمد طاهری: لزوم گسترش روابط با نمایندگان پارلمان اتحادیه اروپا

در ادامه محمد طاهری در پاسخ به پرسش اصلی وبینار دیپلماسی ایرانی پیرامون میزان قدرت اثربخشی اروپا در تحولات جهانی تصریح کرد که باید نقش اروپا را از دو جنبه اقتصادی و نظامی مورد بررسی قرار داد. بی شک در حوزه تجاری و اقتصادی اروپا کماکان از قدرت بالایی در صحنه تحولات جهانی برخودار است. اگر چه در حوزه نظامی نیز با عضویت در ناتو می تواند نقش خود را ایفا کند. از طرف دیگر اتحادیه اروپا دارای یک پارلمان مستقلی است که حتی در روند سازمان ملل هم اثرگذار است. لذا سفرای ما در کشورهای اروپایی نباید از این قدرت اروپایی ها غافل باشند. خصوصا که اکثر اعضای پارلمان اتحادیه اروپا روابط خوبی با سفارتخانه های ما داشته اند. پیرو این نکته باید روابط دیپلماتیک خود را با این افراد تقویت کنیم تا بتوان از ظرفیت آنها در جهت منافع کشور استفاده کرد. با این وصف جا دارد که وزارت امور خارجه و سفرای ما در کشورهای اروپایی روی این مسئله اشراف کامل داشته باشند تا نمایندگان کشورهای اروپایی در پارلمان اتحادیه اروپا ضد جمهوری اسلامی ایران موضع گیری نکنند. ضمن این که باید این پارمان (پارلمان اتحادیه اروپا) را به عنوان یک پارلمان مهم و اثرگذار در سیر تحولات جهانی در نظر گرفت. پس سفرای ما در اروپا باید با نمایندگان این پارلمان ارتباط خود را بر قرار کرده و آن را تقویت کنند که بتوان از این طریق سخنان و مواضع خود را به اروپا منتقل کرد، ضمن این که مانع از سم پاشی علیه ایران در این اتحادیه شویم. 

سفیر سابق کشورمان در پرتغال با اذعان بر این که اگر چه اتحادیه اروپا از قدرت اثر گذاری لازم در حوزه های سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی برخودار است، اما به دلیل ضعف در مسئله نظامی سبب شده تا کشورهایی مانند لهستان که از قربانیان جنگ جهانی دوم به شمار می رود اکنون به میزبانی برای کلاهک های هسته ای ایالات متحده در کنار روسیه بدل شود. لذا جا دارد که ایران هم در سایه دیپلماسی فعال با هدف جذب نمایندگان پارلمان اتحادیه اروپا تحت هر عنوانی، ارتباط و نفوذ خود را در اروپا تقویت کند.  

علی اکبر فرازی: آسیب شناسی دیپلماسی اشتباه ایران در قبال اروپا ضروری است

علی اکبر فرازی با تاکید بر عدم انکار چسپندگی، پیوستگی و وابستگی های سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی اتحادیه اروپا و ایالات متحده بر این نکته تاکید داشت که در دوران حضور دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا سبب شده در این چسپندگی های دو طرف خللی جدی ایجاد شود که در نهایت به یک گسل جدی در روابط بین اروپا و آمریکا در مسائل مختلف طی چهار سال گذشته انجامید که اتفاقا برای اروپایی ها یک «حُسن» بود. چرا که اتحادیه اروپا در یک بازنگری به این نتیجه رسید در مسائل مختلف همواره نمی تواند تابع و پیرو صرف از آمریکا باشد. لذا باید به یک استقلال عمل از واشنگتن دست پیدا کرد. چون همیشه نمی توان روی حمایت های ایالات متحده حساب باز کرد. در یک کلام ترامپ چشم و گوش اروپایی ها را در لزوم بازنگری روابط خود با جهان پیرامونیش باز کرد. زمانی که با تحقیر ترامپ مبنی بر این که چرا ایالات متحده آمریکا هزینه تامین امنیت اروپایی را پرداخت کند، موجب شد تا اروپایی ها هم به سمت تشکیل ارتش مستقل ارپایی پیش روند. 

نماینده سابق ایران در رومانی در ادامه به نقش اروپایی ها در برجام هم گریزی زد و در خصوص این نکته عنوان داشت ما باید با صراحت و بدون رودربایستی آسیب شناشی جدی تری به عملکرد خود در روابط با اروپایی ها داشته باشیم. یعنی قبل از آسیب شناسی اروپایی ها باید آسیب شناسی در عملکرد خود با اروپا داشته باشیم. اگر چه اروپایی ها هم در دوران ترامپ عملکرد چندان مناسبی در پیگیری و عمل تعهدات برجامی شان نداشتند. وی در ادامه خاطر نشان کرد با گذشته بیش از چهل سال از انقلاب اسلامی و ورود به چهل سال دوم لازم است که با نگاهی به گذشته روابط ایران و اروپا یک بازنگری جدی در این روابط داشته باشیم تا بتوانیم ضعف ها، خلاءها و اشتباهات خود را رفع کرده و مانع از تکرار آنها در روابط خود با اروپایی ها شویم. 

سفیر پیشین جمهوری اسلامی در مجارستان با ذکر این مسئله که دیپلماسی یعنی میدان قدرت و امکان عمل، تصریح کرد چرا ایران با عملکرد خود کاری کرده است که به سیبل تقابل جهانی بدل شود؟ چرا دیگر کشورهای جهانی که با اروپایی ها از ارتباطی مشابه با ایران برخودارند به شرایط و سختی های ما (در این روابط با اروپایی ها) دچار نشده اند؟ چرا اروپایی ها هر از گاهی روی نقاط ضعف ما انگشت می گذارند؟ چرا برخی ها در داخل، آن هم در برهه حساسی که مقارن با زمان برگزاری نشست «مشترک ایران و اروپا» بود با طرح جنجالیشان این نشست را کنسل کردند؟ من بنایی بر دخالت در کار این آقایان ندارم، حتی اگر بر فرض هم که این طرح درست بوده باشد، اما با فرض درست بودن ابعاد این طرح، نمی شد آن را چند روز دیرتر مطرح می کردند؟ مجموعه این نکات به ما می گوید که در بهترین حالت این اتفاقات از روی عدم فهم مسائل در حوزه خطیر سیاست خاجی، آن هم در داخل کشور است. اما اگر با نگاه بدبینانه ای بخواهم قضاوت کنم، معتقدم این همزمانی معنادار است و اساسا تعمدی در به شکست کشاندن روابط ایران و اروپا در داخل کشور وجود دارد. 

این دیپلمات کشورمان در ادامه عنوان داشت که متاسفانه ما هیچ گاه در زمان درست نتوانستیم امتیاز لازم را کسب کنیم و این ناشی از عدم فرصت شناسی ما است. برای مثال در زمانی که مرحوم شهید حاج قاسم سلیمانی در حال پاکسازی تروریست ها در سوریه و عراق بود باید ما به ازای امتیازات خود از را غرب و اروپا می گرفتیم که نگرفتیم. این باعث شد که این فرصت طلایی ما بسوزد. لذا ما باید در دوران بایدن با واقعیت های اروپا کنار بیاییم. این چه منطقی سیاسی که نه از یک کانال، بلکه از صدها کانال‌ رسمی در داخل کشور صراحتا عنوان کنیم که جمهوری اسلامی ایران به هیچ وجه با ایالات متحده آمریکا در دوران بایدن هم وارد مذاکره نخواهد شد؛ این مسئله باعث آسیب زدن به منافع ملی کشور می‌شود و از آن طرف سبب خواهد شد که روسیه، چین، اروپایی‌ها و حتی ترکیه با کارت جمهوری اسلامی ایران در برابر ایالات متحده آمریکا بازی کنند. اتفاقا ما با همین عملکرد و اشتباهات خود در حوزه سیاست خارجی باعث خلف وعده اروپایی‌ها در عمل به تعهدات برجامی شان شدیم. 

محمدابراهیم رحیم پور: بخش از اشتباهات ما در دیپلماسی در روابطمان با اتحادیه اروپا ظهور پیدا کرد

محمدابراهیم رحیم پور در مقام پاسخ به گفته های آقای فرازی این گونه عنوان داشت که برای روشن شدن شدن ابعاد روابط ایران و اروپا در خصوص برجام باید این نکته مد نظر قرار داد که اشکالات و خلف وعده های اروپا نسبت به ایران بیشتر از مشکلات ایران در قبال اروپایی ها بوده است. لذا برخی از کارشناسان و تحلیلگران با تاکید بر تکالیف جمهوری اسلامی ایران در روابط با اروپایی ها بیشتر روی این مسئله مانور می دهند که جمهوری اسلامی ایران در قبال اروپا باید چه کاری انجام دهد. البته من هم معتقدم که اشتباهات ما در سیاست خارجی بیشتر از روابطمان با اتحادیه اروپا بوده که بخشی از آن در روابط با این اتحادیه بروز کرده است.   

معاون آسیا، اقیانوسیه و مشترک المنافع وزیر امور خارجه با تمرکز بر مناسبات ایران و اروپا در خصوص برجام و مذاکرات هسته ای عنوان داشت که در ابتدای پروسه مذاکرات، تهران با طرف های اروپایی در قبال پرونده هسته ای به مشکل برخورد، هر چند که این کشورها سعی داشتند تا پای ایالات متحده را هم به این پرونده باز کنند، اما این تلاش ها با مخالفت ایران همراه بود. در این بین اگر چه ما شاهد انعقاد پیمان سعدآباد بودیم، اما در نهایت مذاکرات هسته ای ایران و اروپا به شکست انجامید. کما این که در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد عملا مذاکرت متوقف شد و هیچ کار مناسب دیپلماتیکی هم در دستور کار نبود که به اعمال تحریم های گسترده علیه کشور انجامید و در نهایت بدون هماهنگی با رئیس جمهوری وقت (احمدی نژاد)، مذاکرات مستقیما با ایالات متحده آمریکایی و بدون حضور اروپایی ها پی گرفته شد. در ادامه با روی کار آمدن حسن روحانی، مذاکرات به شکل جدی تری در دولت یازدهم پی گرفته شد و به برجام ختم شد. اما زمانی که شاهد روی کار آمدن دونالد ترامپ بودیم با اقدام او در خصوص خروج ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای به روشنی نشان داده شد که جایگاه سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه، انگلستان، اتحادیه اروپا، حتی روسیه، چین و خود جمهوری اسلامی ایران در این بین چیست. چون تمام تلاش های این بازیگران با یک تصمیم رئیس جمهوری آمریکا به طور کلی به حاشیه رفت. این مهم نشان می دهد که اروپایی ها و اتحادیه اروپا در عمل به تعهدات هسته ای از چه جایگاهی برای اثرگذاری برخوردار هستند. لذا بدیهی است که در این شرایط اروپایی ها نتوانند در قبال برجام کاری انجام دهند. پس لازم است که در یک بررسی دقیق و عمیق، وزن و جایگاه سیاسی و دیپلماتیک خود، رقیبان، دشمنان و دیگر کشورها را بسنجیم و متناسب با آن دست به اقدامات لازم بزنیم. البته پیرو نکات قبلی من معتقدم که اتحادیه اروپا از نظر اقتصادی از جایگاه اثرگذاری لازم برخوردار است. پس می‌توان با اروپایی‌ها در این مسئله وارد تعامل شد. 

سفیر سابقمان در اتریش با کالبد شکافی بیشتر تعامل اقتصادی ایران با اروپا بر این نکته تاکید داشت که اگر منظور از تحقق تعاملات اقتصادی ایران با اروپا این است که در شرایط تحریمی کنونی می توان این روابط را پی گرفت، کاملا اشتباه است. قطعاً در سایه فشارهای ایالات متحده آمریکا، نه تنها اروپایی ها، بلکه روسیه و چین نیز نمی‌توانند وارد تعاملات اقتصادی و تجاری گسترده با جمهوری اسلامی ایران شوند. پس نباید توقع بی جایی در این شرایط از اتحادیه اروپا و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان داشته باشیم.

ابوالقاسم دلفی: اروپا را آن گونه که هست باید دید، نه آن گونه که می خواهیم

ابوالقاسم دلفی در ادامه با تاکید بر اقتضائات خاص روابط ایران و اروپا تصریح کرد که تهران عینک ویژه برای روابط خود با اروپا برگزیده است و با این عینک به این روابط می نگرد. به این معنا که جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد اروپایی‌ها آن گونه رفتار کنند که تهران انتظار دارد. این در حالی است که اتحادیه اروپا دارای موجودیتی متفاوت است که بر اساس مشخصات، توان و ظرفیت خاص خود عمل می کند. یعنی اتحادیه اروپا دارای ظرفیت‌های خاص خود است؛ ظرفیت ها و پتانسیل های مشخص اقتصادی، تجاری، سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی. لذا جمهوری اسلامی ایران نمی تواند خارج از مجموعه توان و ظرفیت اروپا بخواهد که این اتحادیه متناسب با اهداف ایران رفتار کند. در این صورت مطمئنا دچار اشتباه محاسباتی شده ایم. کما اینکه با خروج دونالد ترامپ از برجام، اروپایی‌ها از همان ابتدا به صراحت به جمهوری اسلامی ایران عنوان کرده بودند که اگر کار به خروج دونالد ترامپ از برجام بکشد این اتحادیه ظرفیت و توان لازم برای عمل به تعهدات برجامی خود را ندارد. پس توقع بسیار بی جایی است که جمهوری اسلامی ایران انتظار داشته باشد اتحادیه اروپا برای منافع جمهوری اسلامی ایران در برابر ایالات متحده آمریکا قرار بگیرد، آن هم ایالات متحده آمریکایی که بعد از جنگ جهانی دوم تا به اکنون عملا حافظ امنیت اروپایی ها بوده اند. یعنی اروپایی ها از نظر امنیتی و نظامی بدهکار آمریکایی هستند و متاسفانه ما این مسئله را نادیده می گیریم و مدام این مسئله را ذکر می‌کنیم که اروپا هیچ گونه توان و ظرفیتی برای عمل به تعهدات خود ندارد. این غلط است.

در ادامه سفیر پیشین کشور در صربستان بیان داشت که اروپا دارای ظرفیت، پتانسیل و توان مشخصی است، اگر ما در این چارچوب ظرفیت ها، پتانسیل و توان اروپایی‌ها، رفتار درست خود را تبیین کنیم، دچار اشتباه محاسباتی نخواهیم شد. هم چنانی که با امضای برجام در سال ۲۰۱۵ سطح روابط تجاری ایران و فرانسه در پایان سال ۲۰۱۴ از حدود ۴۹۰ میلیون یورو با رشدی ۸ برابری به حدود ۳ میلیارد و ۸۵۰ میلیون یورو در پایان سال ۲۰۱۷ میلادی رسید؛ رشد ۸ برابری روابط تجاری ایران و فرانسه، آن هم در فاصله کمتر از سه سال. در عین حال در همین مدت سطح روابط تجاری ایران با مجموعه اتحادیه اروپا از حدود ۴ میلیارد دلار به حدود ۱۵ میلیارد دلار رسید که قطع به یقین می توانستیم روابط را بیشتر هم بکنیم. اما به محض خروج دونالد ترامپ شاهد سقوط این روابط بودیم. پس اروپایی ها قبل تر این هشدار را دادند که اگر آمریکا در نهایت از برجام خارج شود، نمی توانند این سطح از روابط تجاری را با تهران حفظ کنند. چون کل توانایی های اقتصادی و تجاری اروپا در برابر ایران با بازگشت تحریم‌های آمریکا به بن بست رسید. یعنی هر آنچه توان تحریمی آمریکا وجود داشت در به بن بست رسیدن روابط تجاری ایران و اروپا پی گرفته شد. لذا در سایه نکات یاد شده اروپایی‌ها متضررترین طرف در برجام بودند. 

سفیر سابق ایران در فرانسه عدم اعتماد اروپا به ایران را هم یادآورد شد و پیرو آن تاکید داشت که رفتار ما در قبال ایالات متحده آمریکا در زمان مذاکرات باعث شده است که اکنون اروپایی ها اعتمادی به جمهوری اسلامی ایران نداشته باشند. چون اروپا معتقد است اگر بستر لازم فراهم شود ایران مستقیم به سمت ایالات متحده آمریکا گرایش پیدا می‌کند. لذا باید نوع وسطح روابط ما با همه مشخص باشد. کما این که برجام نتیجه مستقیم مذاکره ایران و وامریکا بود. حتی در برهه های مختلف مانند لغو قرارداد ابرباس شاهد بودیم که تهران تنها از مسیر انعقاد قرارداد مشابه ایرباس با اروپایی ها برای خرید ۸۵ فرونده بوئینگ از آمریکا و به تبعش گرفتن مجوز افک توانست قرارداد خرید ایرباس از اروپایی ها محقق کند. پس ما باید ظرفیت و جایگاه تمام کشورها از اروپا تا ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورها را به دقت بسنجیم و متناسب با آن رفتار کنیم که نهایتا منافع خود را تامین کنیم.

نماینده پیشین کشورمان در کلمبیا در ادامه نکات خود مسائل حقوق بشر در ایران و اروپا را هم به عنوان پارامتر مهم دیگر در آینده روابط دو طرف متذکر شد و در این رابطه عنوان داشت که هیچ گاه نگاه اروپایی‌ها در قبال مسئله حقوق بشر در ایران تغییر پیدا نکرده است. این مسئله طی ۴۰ سالی که از عمر انقلاب اسلامی می گذرد با همان نگاه پیشین پی گرفته شده است. به بیان صریح تر مسائل حقوق بشر جز چالش های جدی در روابط ایران و اروپا طی چهار دهه گذشته بوده به گونه ای که به صدور قطعنامه های متعدد حقوق بشری از سوی اروپایی علیه جمهوری اسلامی ایران منجر شده است. مضافا این که اروپایی ها همواره از بانیان و یا پیگیران اصلی صدور قطعنامه های حقوق بشری علیه ایران در مجامع جهانی بوده اند. حال سوال اینجاست که چرا درست در زمان روی کار آمدن بایدن و تعدیل فضای دیپلماتیک باید با برخی اقدامات نسنجیده دوباره مسئله حقوق بشر را به عنوان چالش در روابط ایران و اروپا مجدداً احیا کنیم. در صورتی ما می‌توانستیم یک ماه دیگر مجازات خائنین جمهوری اسلامی ایران را پی بگیریم. متاسفانه ما با این اقدامات نسنجیده ضمن فرصت سوزی، حربه جدی را در اختیار اروپا علیه ایران قرار دادیم تا دوباره مسئله حقوق بشر علیه جمهوری اسلامی ایران، آن هم در این برهه حساس مجددا مطرح شود. پس اروپا را آنچنان که هست باید دید. اگر این گونه نگاه کنیم در می یابیم که اروپا در وضعیتی نیست که به خاطر منافع جمهوری اسلامی ایران وارد تنش با آمریکا شود. البته در برخی مواقع مانند طرح داماتو، این تقابل بر سر منافع ایران بین اروپا و مشخصا فرانسه با ایالات متحده در خصوص ادامه حضور شرکت توتال و تدوام همکاری با ایران در پارس جنوبی، علیرغم تحریم های آمریکا بر صنعت نفت کشور را شاهد بودیم. پس حتی اگر شاهد بازگشت جو بایدن به برجام باشیم و کماکان اشتباهات محاسباتی را در قبال تبیین ظرفیت، توان و پتانسیل سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و تجاری اروپایی ها پی بگیریم یقینا همین مسیر غلط را در طول ۴۰ سال گذشته با اروپایی‌ها به نظاره خواهیم نشست. 

محمد طاهری: سیاست خارجی آن چنان که باید در حیطه اختیارات رئیس جمهور قرار ندارد

محمد طاهری نکات خود را با تایید تحلیل ابوالقاسم دلفی پیش برد و در این رابطه اینگونه عنوان کرد که اگر چه شرکت فرانسوی توتال در زمان تحریم‌های داماتو با حمایت رئیس جمهور وقت فرانسه کماکان به همکاری‌های خود با جمهوری اسلامی ایران ادامه داد، اما این شرکت ها و کارخانه ها در زمان دونالد ترامپ با جریمه های سنگین مجبور شدند که از تداوم همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران منصرف شوند. یعنی تحریم های دونالد ترامپ و سیاست فشار حداکثری او ضربه جدی به روابط ایران و اروپا در حوزه تجاری وارد کرد و باعث شد که بسیاری از شرکت ها و کارخانه های اروپایی روابط خود را با ایران قطع کنند. حتی اکنون کار به جایی رسیده است که حسن روحانی عنوان می کند که برای خرید واکسن کرونا ما باید دلار خود را به حساب بانک ها در آمریکا واریز کنیم. این نشان از این دارد که ایالات متحده آمریکا ضمن به بن بست کشاندن برجام در تلاش است تا روابط تجاری ایران با اتحادیه اروپا را هم به بن بست کامل برسد. این در حالی است که با انعقاد برجام و عملیاتی شدن توافق هسته‌ای ما شاهد ترافیک حضور شرکت ها و کارخانه های اروپایی در همکاری با جمهوری اسلامی ایران بودیم به گونه ای که ایران مجبور به نادیده گرفتن برخی دیگر از شرکت های اروپایی شد. 

سفیر سابق کشورمان در پرتغال با انتقاد به عدم برنامه ریزی درست در حوزه سیاست خارجی عنوان کرد زمانی که حسن روحانی در مقر سازمان ملل حضور داشت نتوانست به پیشنهاد آلمان و فرانسه دیدارهای لازم را انجام دهد. این مهم نشان می‌دهد که سیاست خارجی آن چنان که باید در حیطه اختیارات رئیس جمهور قرار ندارد. بنابراین می توان دوباره با روی کار آمدن جو‌بایدن امید جدی به بهبود سطح روابط تجاری ایران و اروپا داشت. کما این که اولین کشورهایی که ریاست جمهوری بایدن را به وی تبریک گفتند همین کشورهای اروپایی بودند. این مهم حکایت از این دارد که امکان احیای روابط مناسب تجاری ایران و اروپا در دوران بایدن وجود دارد به شرط آنکه جمهوری اسلامی ایران هم با نگاهی درست و واقع بینانه، ظرفیت‌ها و توان سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی و تجاری اروپا را متناسب با روابط این اتحادبه با ایالات متحده آمریکا در نظر بگیرد. متاسفانه در این شرایط مجلس شورای اسلامی طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها را تصویب می کند و دولت را وادار به عملیاتی کردن مفاد این طرح می‌کند که می‌تواند شرایط دیپلماتیک ایران، اروپا و آمریکا را در این برهه حساس و درست در زمان روی کار آمدن جو بایدن به شدت تحت الشعاع قرار دهد و منافع ما را به حاشیه ببرد. بنابراین جا دارد با یک دوراندیشی سیاسی و بازگشت عقلانیت به سیاست خارجی و پیگیری یک دیپلماسی پراگماتیک، تحقق هر چه بیشتر منافع جمهوری اسلامی ایران را در دستور کار قرار دهیم.  

علی اکبر فرازی: خودستایی و خودزنی افراطی، آفت دیپلماسی کشور

در ادامه این بینار علی اکبر فرازی سخنان خود را با تاکید مجدد بر این نکته آغاز کرد که اگرچه اروپایی‌ها در برهه‌هایی «نخواستند» یا «نتوانستند» و یا اینکه «نخواستند و نتوانستند» به تعهدات برجامی خود عمل کنند و به همین دلیل شاهد خلف وعده های مکرر اروپایی ها در قبال برجام بودیم. اما در این بین بیشتر از آنکه روی اروپا تمرکز کنیم باید آسیب شناسی جدی روی اشکالات خود داشته باشیم. البته این گفته های من بدان معنا نیست که همه اشکالات از طرف ایران است، بلکه ایران هم مانند اروپا با برخی اقدامات نسنجیده در این مسیر سنگ‌اندازی کرد، کما اینکه اروپایی‌ها هم با خلف وعده هایشان این مسیر را به چالش کشاندند. 

سفیر سابق کشورمان در مجارستان با تاکید بر این نکته که نتیجه مستقیم و محکوم خودستایی افراطی خود زنی افراطی است تاکید داشتند که متاسفانه در طول هر سالی که از عمر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می گذرد ما شاهد خودستایی و متعاقبش خود زنی افراطی بوده ایم. متاسفانه به دلیل همین خودستایی ها در مقاطعی به این باور غلط رسیدیم که جامعه جهانی باید در مسیر و نگاه جمهوری اسلامی ایران گام بردارد و همین خودستایی افراطی باعث شده است که از آن طرف با خود زنی های افراطی، فرصت‌ها را از جمهوری اسلامی ایران بگیریم. طرح مجلس موسوم به اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و یا اعدام روح الله زم باعث شد منافع ایران در این برهه حساس به محاق رود. این در حالی است که می توانستیم با تاخیر در اجرای این مصوبه و یا به تعویق انداختن اعدام روح الله زم منافع جمهوری اسلامی ایران را در این برهه حساس به شکل درستی بگیریم. این اقدامات به هیچ وجه خدمت به منافع ملی ایران نیست. بنابراین اشکال راهبردی ما در حوزه سیاست خارجی که بخشی از آن مربوط به روابط ایران با اروپاست، ناظر بر این واقعیت است که جمهوری اسلامی ایران به دنبال بهبود مناسبات با ایالات متحده آمریکا نیست و این که روابط تهران در هیچ سطحی با واشنگتن برقرار نخواهد شد. این مسئله باعث شده است که دیگر بازیگران از این تنش بین تهران و واشنگتن سوء استفاده کنند. در حالی که صحنه دیپلماسی و سیاست خارجی در مناسبات جهانی اینگونه نیست. ما باید از فرصت های خود کمال استفاده را ببریم. برای مثال در زمان حیات برجام من به عنوان معاون بین المللی اتاق بازرگانی شاهد ترافیک بالای حضور شرکت ها، کارخانجات و سرمایه گذاران اروپایی بودیم. این ترافیک به حدی بود که حتی فرصت گفت وگو های لازم با برخی از این شرکت ها وجود نداشت. چرا این مهم روی داد، برای آن که برای یک بار جمهوری اسلامی ایران نشان داد که بر اساس یک دیپلماسی واقع بینانه و عقلانی رفتار می کند.

نماینده پیشین ایران در رومانی با اذعان بر فقدان یک راهبرد و استراتژی مشخص در حوزه سیاست خارجی بر این نکته تاکید داشت که کشورهای و بازیگران جهانی به خصوص اروپایی ها با اشراف و آگاهی بر خلاء این استراتژی مشخص و منسجم در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به گونه ای از کارت ایران استفاده می کنند. البته این مسئله سبب شده نه تنها اروپایی ها که حتی روسیه، چین و دیگر بازیگران جهانی نیز اعتماد کاملی به روابط دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران نداشته باشند. زمانی که ایران با اخم اروپا و آمریکا به سمت قرارداد ۲۵ ساله با چین می رود و یا با ایجاد فرصت، تهران مجدد پکن و مسکو را رها کرده به سمت آمریکا می رود، نشان می‌دهد که قطعاً مسکو، اتحادیه اروپا، پکن، واشنگتن و غیره اعتمادی به آینده مناسبات با تهران ندارند. چون ایران را به عنوان کشوری تلقی می کنند که هیچگونه ثبات قدمی در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی ندارد. این در حالی است که بر خلاف سیاست خارجی متشتت جمهوری اسلامی ایران کشور همسایه ما ایران یعنی ترکیه بر اساس یک راهبرد مشخص و منسجم در حال پیگیری منافع خود در منطقه است. بنابراین اگر جمهوری اسلامی ایران به دنبال منطقی کردن روابط خود با کشورهای جهان و به خصوص اروپایی هاست باید با دست باز در حوزه اجرایی وارد توافق هسته‌ای شود و تا بتواند روابط خود را دوباره با اروپایی ها تنظیم کند.

این دیپلمات کشور به مسائل حقوق بشری نیز گریزی داشت و در این خصوص تصریح کرد به هیچ وجه مسئله حقوق بشر به عنوان اهرم فشار از طرف اروپایی ها علیه جمهوری اسلامی ایران به کار گرفته نشده، بلکه حقوق بشر جزء دغدغه‌های ثابت اروپایی‌ها در طول ۴۰ سال گذشته در قبال جمهوری اسلامی ایران بوده است. لذا حقوق بشر در کنار مذاکرات باید در روابط اروپا و ایران پیگیری شود.