خط لوله دردسر ساز

ارسال گاز از ایران به ترکیه اوایل روز دوشنبه 26 می  پس از انفجار در خط لوله گاز  متوقف شده است. به گزارش خبرگزاری آناتولی ترکیه این انفجار که دلیل آن هنوز به طور کامل مشخص نشده است، چندین کیلومتر آنطرف تر از مرزهای ایران، در منطقه آغری در ترکیه اتفاق افتاده است.

 

دفتر وزیر انرژی ترکیه اعلام کرد که هنوز نشانه هایی از اینکه این یک عملیات تروریستی در منطقه بوده  به دست نیامده است و تحقیقات برای پیدا کردن عوامل این حادثه همچنان ادامه دارد.

 

در 23 سال گذشته و از زمانی که حزب کارگران کرد (پ.ک.ک) فعالیت خود را آغاز کرده اند این چندمین باری است که خطوط گاز و نفت در این منطقه مورد حمله تروریست ها قرار می گیرد. آتش این انفجار در حال حاضر با قطع گاز این خط لوله تحت کنترل در آمده است.

 

ماه جولای سال گذشته ایران و ترکیه برای انتقال حدود 30 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی ایران و ترکمنستان از طریق ترکیه به اروپا با یکدیگر به توافق رسیدند. هرچند  توافق ایران و ترکیه از سوی ایالات متحده امریکا در راستای سیاست های انزوای ایران مورد استقبال قرار نگرفت اما ترکیه همچنان به همکاری با ایران در این زمینه ادامه داد.

 

حلمی گولر، وزیر انرژی ترکیه در سفر خود به ایران با نوذری که در آن زمان سرپرست وزارت نفت بود در خصوص چگونگی همکاری ترکیه با ایران بر سر مسئله گاز گفت و گو کرد و دو طرف در پایان این گفت و گو توافق کردند که سالانه حدود 30 میلیارد متر مکعب گاز ایران با راه اندازی خط لوله ای که از عسلویه به خاک ترکیه کشیده می شود به اروپا صادر شود. طرف ترک نیز همچنین پذیرفت که بر اساس قانون بیع متقابل در میدان های 22، 23 و 24 پارس جنوبی سرمایه گذاری کند.

 

از آنجا که ترکیه به لحاظ جغرافیایی در کنار خاورمیانه و آسیای میانه قرار گرفته است که تامین کننده 71.8 درصد گاز و 72.7 درصد نفت جهان محسوب می شود، در نظر دارد با بااهمیت جلوه دادن موقعیت سرزمینی خود نسبت به عبور خطوط انرژی از کشور خود به کشورهای اروپایی نظر مساعد هر دو طرف تولید کننده و مصرف کننده این منابع را به خود جلب کند و به عنوان کشوری کلیدی در این منطقه نقش بازی کند.

 

از همین رو ترکیه در صدد است تا روابط خود در زمنیه انرژی را با ایران گسترش دهد. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه با وجود آنکه امریکا از همکاری ترکیه با ایران هشدار داد اعلام کرد که ترکیه تنها به دنبال منافع خود اقدام خواهد کرد.

 

اکنون ایران پس از روسیه دومین صادر کننده گاز طبیعی به ترکیه است. ترکیه بخشی از گاز وارداتی از ایران را صرف مصارف داخلی می کند و بخش دیگر آن را می تواند به اروپا و سایر کشورها ارسال کند. ایران تامین کننده بیش از 20 درصد از نیاز گازی ترکیه است. اما در این میان روسیه نیز درصدد است تا از مشکلاتی که در ارسال گاز ایران به ترکیه به وجود آمده است استفاده کند و فرصت را از دست ندهد.

 

شرکت  گازپورم، که بزرگ ترین شرکت گازی روسیه است اعلام کرده است که از روز سه شنبه 27 می صادرات خود را به ترکیه افزایش دهند. سرگی کوپریانوف، سخنگوی شرکت گازپورم اعلام کرد که روزانه 30 میلیون متر مکعب گاز طبیعی به ترکیه صادر خواهد کرد. وی همچنین اشاره کرد که تصمیم برای افزایش میزان صادرات گاز طبیعی توسط روسیه در پی قطع گاز ایران به ترکیه در روز دوشنبه اتخاذ شده است.

 

پیش از این روزانه 22 میلیون متر مکعب گاز طبیعی از طریق خط لوله جریان آبی به ترکیه صادر می شد که با تصمیم های جدید به 30 میلیون متر مکعب افزایش یافته است.

 

شرکت گازپورم یکی از بزرگ ترین شرکت های گازی بزرگ دنیا است که در زمینه های استخراج، تولید، انتقال و ذخیره سازی گاز فعالیت می کند. خط لوله جریان آبی، 1213 کیلومتر طول دارد که گاز طبیعی را از روسیه به ترکیه منتقل می کند. پیش بینی می شود که تا سال 2010 روسیه بتواند از تمام توان این خط لوله برای انتقال گاز طبیعی به ترکیه و از آنجا به اروپا استفاده کند و سالانه 16 میلیارد متر مکعب گاز را از طریق این خط لوله منتقل کند.

 

در حال حاضر 2هزار و 577 کیلومتر خط لوله انتقال گاز طبیعی بین ایران و ترکیه وجود دارد که از گاز طبیعی ایران را از تبریز به شهر آنکارا در ترکیه منتقل می کند. همکاری های گازی بین ایران و ترکیه از اهمیت بالایی برای دو طرف برخوردار است. ترکیه می خواهد مرکزی برای انتقال انرژی از منطقه قفقاز و ایران به اروپا باشد.

 

از طرف دیگر ایران نیز از همکاری با ترکیه خشنود است و در واقع ترکیه بازار بسیار خوبی برای ایران به شمار می رود. اما از دست دادن فرصت ها و واگذاری میدان به رقبا برای تامین نیازهای ترکیه می تواند بازاری را که ارزش بسیاری برای ایران دارد به راحتی به دیگران واگذار شود.

 

قرارداد انتقال گاز طبیعی ایران و ترکیه در سال 1996 بسته شده است و انتقال گاز از این طریق از 26 جولای 2001 ادامه دارد. هرچند بارها گاز انتقالی ایران به ترکیه با مشکلاتی رو به رو شده است و بخصوص با سرد شدن هوا در زمستان انتقال گاز به ترکیه قطع شده است اما از آنجا که به عنوان یک همسایه ایران بهترین بازار برای ترکیه به شمار می رود، ترکیه نتوانسته است از همکاری با ایران بخصوص در زمینه انرژی منصرف شود. در 7 ژانویه سال جاری، گاز انتقالی از ایران به ترکیه به دلیل قطع گاز انتقالی از ترکمنستان به ایران قطع شد و پس از انتقال مجدد در فوریه سال 2008 به علت کاهش ناگهانی دمای هوا باز هم ایران نتوانست به تعهدات خود در قبال انتقال گاز از ایران به ترکیه پایبند بماند.

 

درحال حاضر ایران روزانه 30 میلیون متر معکب گاز طبیعی از ایران دریافت می کند که مسائل تکنیکی مربوط به بخش ترکیه را شرکت بوتاش برعهده دارد و حدود 600 میلیون دلار هزینه در برداشته است. در ارزروم که بخشی از خط لوله جنوبی منطقه قفقاز از آنجا می گذرد به خط لوله ایران و ترکیه مرتبط است و در آینده این خط لوله نقش بسیار مهمی در خط لوله ناباکو که قرار است گاز طبیعی را از ترکیه به اروپا منتقل کند ایفا خواهد کرد. در حال حاضر دولت ترکيه تلاش وسيعى را در خصوص اجرايى نمودن خط لوله طرح ناباکو دارد. بر اساس اين پروژه، انرژى از طريق ترکيه به بلغارستان، رومانى، مجارستان به اتريش انتقال خواهد يافت.

 

بازسازی بخشی از خط لوله ایران و ترکیه که در انفجار روز دوشنبه آسیب دیده بود، بلافاصله آغاز شده است تا صادرات گاز ایران به ترکیه از سر گرفته شود و پیش بینی می شود طی چند روز آینده انتقال گاز طبیعی از سرگرفته شود. یکی از مقامات شرکت بوتاش اعلام کرد که حدود 30 متر از این خط لوله آسیب دیده است و نیاز به تعویض دارد که 13 کیلومتر در داخل خاک ترکیه است.

 

قطع گاز ایران به ترکیه در پی انفجاری که احتمال می رود توسط گروه پ.ک.ک صورت گرفته است امری است اجتناب ناپذیر. اما این اولین باری نیست که انتقال گاز از ایران به ترکیه با مشکل رو به رو می شود.

 

نبود تکنولوژی های پیشرفته، اختلافات اقتصادی و سیاسی نیز از عواملی هستند که تا به امروز موجب شده اند تا در انتقال گاز از ایران به ترکیه اختلال به وجود بیاید. همین مسائل باعث می شود، فرصت های بهتر برای صادرات و سرمایه گذاری از دست برود و در آینده دیگران با قدرت بیشتری به راحتی جایگزینی برای ایران پیدا کنند.