در حالی که امریکا نقش مخرب دارد
نقش چین در جلوگیری از فروپاشی همکاری‌های اقتصادی جهان
دیپلماسی ایرانی: پیتر پتری در یادداشتی که وب‌سایت اندیشکده بروکینگز آمریکا آن را منتشر کرد؛ نوشت: در اواخر ژوئن، 15 کشور شرق آسیا که تقریباً 30 درصد از تولید و جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، برای امضای «توافق شراکت جامع منطقه‌ای» (متشکل از 10 کشور آ.سه.آن به‌اضافه استرالیا، چین، ژاپن، کره جنوبی و نیوزیلند) در نوامبر 2020 از طریق ویدئوکنفرانس با یکدیگر دیدار کردند. این اقدام از برخی لحاظ در کنار دومین توافق مهم منطقه‌ای یعنی «توافق جامع و مترقی شراکت ترانس پاسیفیک» (متشکل از استرالیا، برونئی، کانادا، شیلی، ژاپن، مالزی، مکزیک، نیوزلند، پرو، سنگاپور و ویتنام) که در سال 2018 اجرایی شده است، بزرگ‌ترین توافق تجارت آزاد بشمار می‌رود.
آمریکا در توافق جامع و مترقی شراکت ترانس پاسیفیک حضور ندارد، چراکه دولت ترامپ از شکل پیشین آن، یعنی «پیمان ترانس پاسیفیک» خارج شد. هند نیز درست قبل از انعقاد این توافق از آن خارج شد. عدم حضور هند و آمریکا، اهرم محکمی در اختیار چین قرار داده است، زیرا چین بافاصله زیاد، بزرگ‌ترین اقتصادی است که اکنون بر منطقه شرق آسیا متمرکزشده است.
آیا چین از این اهرم برای پیشبرد منافع سیاسی کوتاه‌مدت خود (نوعی از راهبرد «اول چین») استفاده می‌کند یا یک نظام قانون محور ایجاد خواهد کرد که برای سایر کشورها (شاید مدلی برای همکاری جهانی) هم مناسب باشد؟ پاسخ رهبران چین به این پرسش، چشم‌انداز سیاسی و اقتصادی را برای سال‌های آتی ترسیم خواهد کرد.
پتانسیل عظیم اقتصادی
توافق جامع و مترقی شراکت ترانس پاسیفیک (CPTPP) و شراکت جامع منطقه‌ای (RCEP) در صورت اجرای آن‌ها طبق برنامه می‌توانند 121 و 209 میلیارد دلار به درآمد جهانی بیفزایند. این موافقت‌نامه‌ها هزینه کسب‌وکار را در شرق آسیا کاهش داده و نقاط قوت این کشورها در فن‌آوری، تولید، کشاورزی و منابع طبیعی را به هم وصل می‌کند. این توافق‌ها موجب تعمیق پیوندها بین چین، ژاپن و کره جنوبی خواهد شد که هم‌اکنون نیز بزرگ‌ترین شرکای تجاری همدیگر محسوب می‌شوند.
طرح جاده و کمربند چین نیز موجب تقویت این روابط خواهد شد. باگذشت زمان، این طرح برای اقتصادهای همسایه 1.4 تریلیون دلار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و مخابرات به ارمغان خواهد آورد. چین نیز از توافق شراکت جامع منطقه‌ای و توافق جامع و مترقی شراکت ترانس پاسیفیک نفع برده و شرق آسیا به حوزه نفوذ اقتصادی چین تبدیل خواهد شد.
رویکرد چین
پرسش اصلی این است که چین نقش اقتصادی جدید خودرا چگونه مدیریت خواهد کرد؟ پاسخ این سؤال حتی شاید برای سیاست‌گذاران چین هم مشخص نیست. برخی در چین ظاهراً لزومی برای آشتی با خارجی‌ها نمی‌بینند؛ اما دیگر رهبران چین می‌دانند که این کشور با مقاومت شدید بین‌المللی مواجه است، همان‌طور که نظرسنجی مرکز پژوهشی پیو (Pew) نشان می‌دهد. نگرانی‌های منطقه‌ای کاملاً مشخص بوده و طیفی از سیاست‌های چین، از هنگ‌کنگ گرفته تا دریای جنوبی چین را شامل می‌شود.
درست است که دولت ترامپ نیز اهداف غیرقابل قبولی را دنبال کرده و عبارات تفرقه‌آمیزی بکار می‌برد، اما این امر حقایق فراروی چین را تغییر نمی‌دهد. «قدرت غیرقابل‌کنترل» چین مایه گسترش نفوذ منطقه‌ای و جهانی این کشور نخواهد شد. همچنین، اگر بسیاری از کشورهای شرق آسیا، چین را تهدیدی نوظهور قلمداد کنند، دیگر این منطقه نمی‌تواند به یک الگو تبدیل شود.
درواقع، منافع چین در سال‌های اخیراً به همکاری و گفتگو با رهبران همسایه وابسته بوده و همکاری با چین به یک مسئولیت سیاسی برای بسیاری از رهبران منطقه تبدیل‌شده است.
آزمون پکن
در این دوره، یک مدل جدید همکاری منطقه‌ای به رهبری چین، منافع اقتصادی در پی داشته و با حمایت سیاسی مؤثر همراه خواه بود. مشارکت بین‌المللی هیچ‌گاه تا این حد برای چین و دنیا به‌صورت متقابل ضرورت نداشته است.
توافق شراکت جامع منطقه‌ای و توافق جامع و مترقی شراکت ترانس پاسیفیک رویکرد مثبت چین را نوید می‌دهند. چین سال‌ها صبورانه در کنار شراکت جامع منطقه‌ای ایستاده است و اکنون اطمینان دارد که این توافق وارد فاز اجراشده و در مسائل سیاسی (مثلاً، تکمیل مذاکرات حقوقی دریای جنوبی چین) با همکاری آ.سه. آن همراه است. اظهارات غیرمنتظره اخیر لی ککیانگ نخست‌وزیر چین در مورد آغوش باز این کشور به روی توافق جامع و مترقی شراکت ترانس پاسیفیک، فرصت مضاعفی در اختیار می‌گذارد. عضویت چین در این توافق بیانگر تمایل پکن به اتخاذ هنجارهای جهانی بوده و مایه رونق بازارها خواهد شد.
بااین‌حال، آسیب‌هایی نیز وجود دارد. اکنون بسیاری از کشورها تا حدی به خاطر کووید-19، از نقش هرچه بیشتر دولت‌ها در اقتصاد حمایت می‌کنند. حتی آمریکا نیز قوانینی برای «خرید [کالای] آمریکایی» پیشنهاد کرده و سرمایه‌گذاری و تجارت را کنترل می‌کند.
توافق شراکت جامع منطقه‌ای و توافق جامع و مترقی شراکت ترانس پاسیفیک برای چین ازنظر اقتصادی سودمند خواهد بود اما رهبری چین را نیز به بوته آزمایش خواهد گذاشت. این توافق‌ها فرصت بی‌نظیری برای جلوگیری از سقوط آزاد همکاری بین‌المللی در اختیار می‌گذارد./شورای راهبردی روابط خارجی
نظر شما :