داستان برنامه همکاری ۲۵ سال با چین چیست؟ (قسمت سوم)

نگاه بدبینانه به سند همکاری ایران و چین

۰۳ مرداد ۱۳۹۹ | ۱۲:۰۰ کد : ۱۹۹۳۴۷۲ آسیا و آفریقا انتخاب سردبیر
نویسنده خبر: محمد فاضلی
محمد فاضلی در یادداشتی می نویسد: چین به دلیل فاش شدن برنامه و خسارتی که به روابط تجاری‌اش با کشورهای حوزه خلیج فارس، آمریکا یا روسیه وارد می‌کند، اصلاً زیر بار امضای برنامه نرود. بقیه موارد به شرط امضای برنامه توسط چین قابل بررسی است.
نگاه بدبینانه به سند همکاری ایران و چین

دیپلماسی ایرانی: نوشته‌های من درباره برنامه همکاری 25 ساله با چین شامل دو قسمت بوده است:

داستان برنامه همکاری ۲۵ ساله با چین چیست؟ (قسمت اول)

نگاه خوش بینانه به سند همکاری ایران و چین (قسمت دویم)

این یادداشت اختصاص دارد به خلاصه آن‌چه که می‌تواند سناریوی بدبینانه تلقی شود. سناریوی بدببینانه – به مانند سناریوی خوش‌بینانه، از نگاه سیاست‌گذاری که از طرف ایران مایل به امضای این برنامه باشد و برای حل مسائل به آن نظر دارد – می‌تواند شامل بندهای زیر باشد:

ابعاد اقتصادی

یک. چین به دلیل فاش شدن برنامه و خسارتی که به روابط تجاری‌اش با کشورهای حوزه خلیج فارس، آمریکا یا روسیه وارد می‌کند، اصلاً زیر بار امضای برنامه نرود. بقیه موارد به شرط امضای برنامه توسط چین قابل بررسی است.

دو. انتقال نفت به چین و انباشت منابع مالی ایران در بانک‌های چینی از روز اول اجرای برنامه آغاز می‌شود اما بازگشت سرمایه‌ها در قالب طرح‌ها و اقدامات چین، زمان‌بر است. هر نوع تعلل چین، سبب عدم توازن در منافع برنامه برای دو طرف می‌شود.

سه. انتقال نفت به چین آغاز می‌شود و معادل آن منابع مالی در بانک‌های چینی به نام ایران ذخیره می‌شود، اما طرف چینی در اجرای تفاهم‌نامه – به دلایل مختلف از جمله تحریم‌های احتمالی علیه شرکت‌های چینی – تعلل می‌کند. طرف چینی همچنین از افزودن سرمایه چینی به منابع مالی ناشی از فروش نفت ایران خودداری کرده یا به نسبت مناسب این کار را انجام نمی‌دهد.

چهار. شرکت‌های چینی فعالیت در ایران را شروع می‌کنند اما به همان دلیل که دفعات قبلی پروژه‌های ایرانی رها کردند (تحریم‌های آمریکا) باز هم طرح‌ها نیمه‌کاره رها می‌شوند.

پنج. کشورهای ثالث (بالاخص کشورهای میزبان ابتکار کمربند – جاده) از پذیرش همکاری مشترک ایران و چین در خاک خودشان به دلیل بیم از تحریم‌های آمریکا امتناع می‌کنند.

شش. شرکت‌های چینی در پروژه‌های ساخت بزرگراه، سد، ‌نیروگاه، ریل و ... وارد می‌شوند که همگی (جز در بخش‌هایی اندک) دارای فناوری پایین (Low-tech) محسوب می‌شوند و عملاً ارتقای فناوری برای ایران صورت نمی‌گیرد و فقط بخشی از منابع مالی حاصل از فروش نفت ایران، در قالب پروژه‌های فناوری پایین به کشور برمی‌گردد.

هفت. چین عملاً از ورود به همه طرح‌هایی که در تضاد با منافع راهبردهای شریک‌های تجاری بزرگ خود در جهان یا منطقه – نظیر آمریکا، عربستان و ... – است خودداری می‌کند؛ طرح‌هایی که ظرفیت استفاده از کریدورها یا مزایای خطوط لوله، برق، بنادر، نفت و ... را می‌دهند.

هشت. طرح ساخت مخازن ذخیره نفت ایران در چین یا ساخت پالایشگاه‌هایی در چین که از نفت ایران استفاده می‌کنند، به دلیل مخالفت آمریکا یا تأثیر بر منافع عربستان و مخالفت‌شان و در نتیجه تأثیر بر روابط تجاری چین با آمریکا و عربستان، ‌به مرحله اجرا نرسند.

نه. زمان اجرای پروژه‌ها توسط چین در خاک ایران به قدری طولانی می‌شوند که عملاً برای درمان دردهای شدیدی که سیاست‌گذار ایرانی برای درمان آنها در کوتاه‌مدت فشار احساس می‌کند، به‌کار نمی‌آیند.

ده. منافع اقتصادی حاصل از برنامه همکاری برای طرف چینی به اندازه‌ای نخواهد شد که برای جبران هزینه‌های حمایت از ایران در عرصه بین‌المللی انگیزه مؤثری باشد.

یازده. شرکت‌های ایرانی و نظام فنی – مهندسی و تجهیزات اساساً غربی در صنعت هوایی، نیروگاه‌ها و ... پذیرای فناوری چینی نیست و هزینه تغییر از میراث غربی به فناوری چینی بسیار بالا باشد به نحوی که عملاً حاصلی برای ایران نداشته باشد.

دوازده. هزینه‌های همکاری با ایران برای چین به اندازه‌ای باشد که هر گونه بازنگری در ابتکار کمربند – جاده (OBOR) و تقویت نقش ایران در آن برای چین غیراقتصادی و هزینه‌زا باشد.

سیزده. طرف چینی ممکن است به تداوم ارسال نفت از سوی ایران – به علل مختلف – اطمینان نداشته و از ایجاد زیرساخت‌های پالایشگاهی یا ذخیره‌سازی متناسب با مقدار نفتی که ایران مایل به فروش آن است خودداری کند.

چهارده. چین تمایلی به وابسته کردن خود به نفت وارداتی از ایران نداشته باشد و از همین‌رو خریدار کل نفت ایران نباشد و از سرمایه‌گذاری مورد نیاز ایران برای توسعه میادین نفتی امتناع کند.

پانزده. نوع صنایع صادرات‌گرای چین و تقابل آن با صنعت مبتنی بر جایگزینی واردات ایران، می‌تواند به فشار سنگین‌تر بر صنایع داخلی، از دست رفتن مشاغل بیشتر و نابه‌سامانی افزون‌تر در اقتصاد ایران مننتهی شود.

محمد فاضلی

نویسنده خبر

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: ایران و چین ایران و امریکا سند همکاری 25 ساله ایران و چین ایران و امریکا و چین تحریم ایران


( ۱۰ )

نظر شما :

خسرو ۰۳ مرداد ۱۳۹۹ | ۱۳:۰۱
اینایی که استاد شمردند به واقعیت نزدیکتر است ، چین دوست روز های بد نیست
ایران ۰۴ مرداد ۱۳۹۹ | ۰۹:۴۰
پانترک ها با چین دشمنی دارن ، این یعنی رابطه با چین کاملا به نفع یارانه