انفجارها در ایران خرابکارانه بودند؟

نویسنده: کریستوفر هامیل استوارت

دیپلماسی ایرانی: در حدود 10 روز گذشته ایران چند اتفاق ناخوشایند را شاهد بود: انفجارها در غرب تهران به قطعی برق انجامیدند؛ در یک مرکز تولید موشک های بالستیک آتش سوزی شد؛ انفجار در یک کلینیک پزشکی در شمال تهران چند کشته بر جا گذاشت؛ و در در یکی از مهمترین قطب های حمل و نقل کشور سیل جاری شد. توضیحات درباره این حوادث ظاهرا جداگانه که عمدتا در تاسیسات نظامی، هسته ای و صنعتی رخ دادند یا تهران را تحت تاثیر قرار می دادند، واضح و دقیق نبودند. اما در رابطه با انفجار 2 ژوئیه در مرکز تحقیقات هسته ای نطنز در اصفهان، دولت ایران نهایتا اعلام کرد که برنامه غنی سازی هسته ای کشور هدف اقدام خرابکارانه بوده است.

در همین حال، برخی کارشناسان به عرب نیوز گفته اند که اذعان دولت به ماهیت خرابکارانه انفجار در تاسیسات نطنز، سوالاتی را درباره دیگر حوادث ایجاد کرده است. آنها می گویند آنچه در ابتدا یک سری حوادث ناخوشایند با زمان بندی نزدیک به نظر می رسد، به ناگاه شکل یک کارزار هماهنگ جنگ افزاری سایبری و روانی به خود می گیرد. برای کارشناسان این مساله اهمیت دارد که چنین کارزاری چقدر تاثیرگذار بوده و دولت ایران چه پاسخی به آن خواهد داد؟

اولی هاینونِن، یک مشاور ارشد علوم و منع گسترش تسلیحاتی در بنیاد دفاع از دموکراسی ها گفت، عامل خرابکاری در نطنز آشکارا قصد ارسال یک پیام به ایران را داشته است. او افزود، این حمله بدون اطلاع دقیق از طراحی و عملکرد کارگاه ها امکان پذیر نبود. پس پیام می توانست این باشد: «در رابطه با برنامه های هسته ای و موشکی، عملیات و اهداف آنها پنهانی نیست.» هاینونن همچنین معتقد است که اقدام خرابکارانه در نطنز تنها یک تیر هشدار و شروع کار بوده است.

اگرچه جزئیات آسیب های وارد آمده به برنامه هسته ای ایران در نتیجه انفجار در نطنز هنوز مشخص نیست، اما برخی معتقدند که هر گونه تلاش احتمالی ایران برای تولید سلاح دست کم دو سال به تعویق افتاده است. طبق توافق هسته ای سال 2015 بین ایران و شش قدرت جهانی، قرار بود برنامه غنی سازی ایران تنها با اندکی بیش از 5 هزار سانتریفیوژ نسل اول در نطنز پیش برود؛ اما ایران در سال 2019 و یک سال پس از خروج دولت دونالد ترامپ از برجام و تحریم های اقتصادی او، سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز نصب کرد.

علی آلفونه، از اعضای ارشد موسسه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در واشنگتن، گفت: «تفسیر حوادث اخیر در تاسیسات هسته ای ایران بدون در نظر گرفتن آنها به عنوان اقدامات منسجم خرابکارانه توسط بازیگران خارجی، دشوار است.» او با اشاره به انفجار در نطنز و سایر انفجارها و آتش سوزی ها، افزود: «یک الگو وجود دارد. این الگو به سال ها پیش و استفاده از حملات سایبری، خرابکاری و هدف گرفتن دانشمندان برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران بر می گردد.» آلفونه معتقد است که اسرائیل، دشمن قسم خورده ایران، احتمالا پشت حملات به تاسیسات هسته ای و موشکی بوده است.

تئودور کاراسیک، مشاور ارشد موسسه تحلیلی کشورهای خلیج فارس، باور دارد که اسرائیل تنها یکی از مظنونان بالقوه به شمار می رود و احتمال دست داشتن گروه های مخالف داخلی در نیز وجود دارد: «به طور کلی، می توان گفت که در حال حاضر یکی از تاکتیک های مختلف از حملات سایبری خارجی یا خرابکاری داخلی برای ضربه زدن به ایران استفاده می کند و این بخشی از یک الگوی بزرگ تر است.» بیشتر مباحثات مربوط به سری حملات صورت گرفته، حول جنگ افزاری سایبری می چرخید. کاراسیک معتقد است که جنگ افزاری سایبری کانون کارزار علیه جکهوری اسلامی را تشکیل می دهد: «ایجاد یک انفجار یا متوقف کردن عملکرد یک سیستم از دیدگاه جنگ سایبری بسیار پیچیده است. قطع برق یک خیابان یا یک کارخانه یک چیز است و ایجاد انفجار یک چیز دیگر.» پیشرفته بودن فناوری دال بر خرابکاری سایبری توسط اسرائیل است. اسرائیل از مدت ها پیش از حملات سایبری به عنوان ابزاری برای هدف گرفتن ظرفیت هسته ای و نظامی ایران استفاده می کرده که از معروف ترین نمونه های آن می توان به حمله «استاکس نت» اشاره کرد.

بیشتر ناظران و کارشناسان در حوزه ایران از جمله کاراسیک بر سر این مساله توافق دارند که اسرائیل احتمالا در شماری از حوادث اخیر رخ داده در ایران مسئول بوده است. حال سوال این است که ایران چه پاسخی خواهد داد؟

کاراسیک معتقد است که اگرچه ایران صبور است و عمدتا برای واکنش منتظر فرصت مناسب می ماند، اما فشارهای داخلی می تواند صبر آن را لبریز کرده و به واکنش شدیدتری بینجامد. در همین حال، یوسی مکلبرگ، از اعضای ارشد چتم هاوس، به عرب نیوز گفت: «یکی از مزایای جنگ سایبری و دیگر ابزارهای مخفیانه امکان رد مسئولیت و انکار آنهاست. اثبات قطعی اینکه چه کسی پشت این حملات بوده، دشوار است و این مساله فوریت واکنش ایران به آنها برای حفظ وجهه را از بین می برد.» او در عین حال هشدار داد: «شرایط به شدت بی ثبات است. خطر اشتباه محاسباتی وجود دارد. عامل خرابکار صرفا می تواند درباره آستانه تحمل طرف مقابل گمانه زنی کند و احتمال اشتباه محاسباتی بالاست. این یک بازی خطرناک است.»

هاینونن، مکلبرگ و کاراسیک همگی اتفاق نظر داشتند که استراتژی استفاده شده علیه ایران روانی بوده است. یک قدرت خارجی، به احتمال زیاد اسرائیل، قصد داشته پیامی به ایران ارسال کند که اگر بخواهد، می تواند به آن آسیب برساند؛ هدف نمایش نیرو بوده است. ایران در حال ارتقای زرادخانه موشک های بالستیک خود و سرمایه گذاری زیاد روی برنامه هسته ایست. از این رو، تلاش دشمنان آن برای ارسال این پیام های هشدارآمیز چندان جای تعجب ندارد. کارزارهای حملات سایبری و خرابکاری ها همین هدف را دنبال می کردند.

منبع: عرب نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34

انتشار این مطلب به منزله تایید دیدگاه نویسنده نیست و صرفا جهت اطلاع از دیدگاه های متفاوت برای خوانندگان دیپلماسی ایرانی است.