راز هسته ای صالحی که عاملان تحریم را کیش و مات می کند

نویسنده: هادی محمدی، دکترای روابط بین الملل و روزنامه نگار 

دیپلماسی ایرانی: باز همان داستان قدیمی تکرار شد. ابتدا رسانه های آمریکایی از جدیدترین اقدام احمقانه آمریکا علیه ایران پرده برداشتند و روزنامه واشنگتن پست به نقل از منابع خود نوشت که آمریکا قرار نیست معافیت های هسته ای ایران در اراک و فردو را تمدید کند البته نیروگاه بوشهر شامل این دستور نمی شود و معافیت های بوشهر تا 90 روز دیگر پابرجا خواهد بود. یک روز بعد مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا رسما در توئیتر نوشت: «من به معافیت‌های تحریمی مربوط به پروژه‌های برجامی در ایران پایان می‌دهم که ظرف ۶۰ روز اجرایی می‌شوند. من همچنین دو هدایت‌کننده برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران را تحریم می‌کنم – مجید آقایی و امجد سازگار». شنیده ها حاکی است که «امجد سازگار» و «مجید آقایی» دو دانشمند ایرانی در حوزه ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته کشورمان هستند که در شرکت های زیرمجموعه سازمان انرژی اتمی برای پیشرفت برنامه صلح آمیز هسته ای مشغول به کارند.

واکنش ایران به این اظهارات چه بود؟

دقایقی بعد از انتشار این اخبار یک منبع آگاه ضمن «توخالی» دانستن این اقدام آمریکا علیه کشورمان، دو سناریوی اصلی تهران یعنی «ساخت رآکتور قدیمی» یا «تکمیل رآکتور جدید بدون کمک دیگران» را در صورت هرگونه کارشکنی در برابر ساخت رآکتور جدید اراک خاطرنشان کرد و گفت: «اگر ‌تمدید نشدن معافیت‌ها مشکلی در اجرای پروژه بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک ایجاد کند جمهوری اسلامی ایران همان طور که بارها اعلام کرده نه تنها قادر به احیای رآکتور قدیمی اراک است بلکه توان ساخت رآکتور جدید اراک را‌‌ نیز دارد که طراحی‌های آن توسط متخصصان داخلی پایان یافته است. قبل از برجام غربی ها مدعی بودند که رآکتور اتمی اراک اگر فعال شود هر سال قادر به تولید مواد لازم برای ساختن دو تا سه بمب پلوتونیومی خواهد بود. و برهمین اساس برخی تحلیلگران، این رآکتور را عامل اصلی آمدن آمریکا پای میزمذاکره  بیان می کردند. بنابراین از منظر غربی ها رو آوردن ایران به ساخت رآکتور قدیمی اراک می تواند به معنای بازگشت تهدید پلوتونیومی به روی میز تعبیر شود!

کمالوندی: این اقدامات فقط سروصدای رسانه ای است

ساعاتی بعد بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی نخستین واکنش رسمی به این اقدام را از سوی ایران اعلام کرد و افزود: لغومعافیت ها برای همکاری هسته ای طبق برجام در عمل هیچ تاثیری بر روند کار ایران ندارد. این اقدامات فقط سر و صدای رسانه ای است نه چیزی بیشتر، آنها به خوبی این واقعیت را می دانند. وی افزود: درباره بازطراحی رآکتور اراک خیالمان راحت است؛ چون ما هر دو شکل رآکتور قدیم و جدید را خودمان به تنهایی هم می توانیم بسازیم. 

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در بهمن 97 درباره روش ایران برای سیمان ریختن در لوله های «کالاندریا»ی رآکتور اراک، برای نخستین بار از یک راز سرپوشیده در اجرای برجام پرده برداشته بود که به گفته او «فقط یک نفر دیگر» یعنی رهبر معظم انقلاب از آن اطلاع داشته است: «ما مشابه این لوله ها را هم خریداری کرده بودیم. اما من آن زمان نمی توانستم این را اعلام کنم. این موضوع را فقط یک نفر در ایران می دانستند که بالاترین مقام ارشد نظام هستند و کس دیگری نمی دانست... در این زمینه ما یک سری لوله هایی به قطر 2-3 سانتیمتر و با طول 3-4 متر خریداری کردیم. (دربرجام) گفته شد که در لوله های کالاندریای اراک سیمان ریخته شود و ما هم پذیرفتیم اما دیگر اعلام نکردیم که مشابه این لوله ها را هم داریم چرا که اگر می دانستند، می گفتند باید داخل آن لوله ها هم سیمان ریخته شود. بنابراین ما الآن آن لوله ها را داریم.» 

این گفته صالحی به این معنی است که ایران به راحتی می تواند رآکتور آب سنگین قبلی خود را دوباره بسازد.

رآکتوری که غربی ها را می ترساند

یکی از نکات مهم برای اجرای این دو سناریو در شرایط خاص، تولید سوخت رآکتور است. رآکتور قدیمی اراک نیاز به سوخت با اورانیوم غنی شده نداشت و از اورانیوم طبیعی می توانست استفاده کند. طبق بند 9 پیوست یک برجام سوخت رآکتور جدید اراک باید حداکثر اورانیوم غنی شده 3.67 درصد باشد که قرار بوده اولین محموله آن را نیز طرف های مقابل به ایران بدهند. با اظهارات اخیر کمالوندی مشخص می شود ایران در این حوزه نیز پیشرفت هایی داشته است و می تواند سوخت رآکتور جدید را نیز خودش تولید کند. همچنین گفته می شود قرار است در آینده نزدیک از برخی دستاوردهای کشورمان در حوزه هسته ای رونمایی شود که از جمله آنها جدیدترین نمونه ساخته شده سانتریفیوژ IR9 با حدود 50 سو ظرفیت غنی سازی است./خراسان