پایان یک ازدواج مصلحتی
ائتلاف آمریکایی-سعودی در آستانه فروپاشی است
نویسندگان: کیت جانسون و رابی گرامر
دیپلماسی ایرانی: اواخر نوامبر ۱۹۷۳، شش هفته پس از آنکه عربستان سعودی و اوپک تحریم نفتی شدیدالحنی علیه اروپا و ایالات متحده اعمال کردند، هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی وقت آمریکا، در جلسه محرمانه در کاخ سفید از عربستان سعودی انتقاد کرد و گفت: «خنده دار است که چطور جهان مدرن توسط هشت میلیون وحشی به گروگان گرفته شده!» سه ماه بعد، کیسینجر در کاخ ملک فیصل سعودی وعده کمک های نظامی، فنی و اقتصادی آمریکا را به عربستان می داد و این در حالی بود که تحریم های نفتی هنوز سر جای خود بودند. این فاجعه سه ماهه تحریم های نفتی اوپک به اتفاقی نادر در روابط ماهیتا مقاوم، اما مشکل دار سعودی-آمریکایی تبدیل شد. این دو شریک بارها و بارها بر سر مسائلی همچون درگیری اعراب با اسرائیل و حملات ۱۱ سپتامبر به مشکل برخوردند، اما روابط آنها که از جنگ جهانی دوم در دوران ریاست جمهوری فرانکلین دی. روزولت و ملک ابن سعود شکل گرفته بود، هرگز در هم نشکست. البته همه اینها مربوط به گذشته است!
بهار امسال سعودی ها بار دیگر مانند اوایل دهه ۱۹۷۰ اسلحه نفتی خود را به کار گرفتند و از طریق درهم شکستن قیمت نفت در زمان فروپاشی اقتصادی جهانی در پی شیوع بیماری کرونا، آسیب شدیدی به اقتصاد ایالات متحده وارد آوردند. قانون گذاران در کنگره آمریکا پیش از این اتفاق هم در پی موارد نقض حقوق بشر توسط عربستان، جنگ این کشور در یمن و دستور قتل ستون نویس واشنگتن پست توسط سعودی ها، چندان دلخوشی از شریک دیرینه خود نداشتند. عربستان نهایتا با بیرون کشیدن اسلحه نفتی صبر جمهوری خواهان کنگره را به آزمایش گذاشته است. اگرچه ایالات متحده، عربستان، روسیه و دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفتی این ماه بر سر متوقف‌کردن عرضه در بازار نفت به توافق رسیدند تا برخی خسارات را جبران کنند، اما باز هم قیمت نفت خام ایالات متحده به کمترین میزان در قرن ۲۱ رسیده است و تهدید ورشکستگی های گسترده در این کشور را در پی دارد. بیستم آوریل قیمت نفت آمریکا برای اولین بار در تاریخ منفی شد.
قانون گذاران در ایالت های نفتی همچون تگزاس، لوئیزیانا، داکوتای شمالی و آلاسکا، عربستان را به «جنگ آوری اقتصادی» متهم و قوانینی را برای بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی از عربستان و پایان دادن به چتر امنیتی ایالات متحده برای این کشور ارائه کردند. سناتور کوین کرامر (جمهوری خواه از داکوتای شمالی) به فارن پالسی گفت: «این رفتاری نیست که دوستان در برابر دوستان دارند. آنها احتمالا در رابطه با واکنش ایالات متحده به این اقدام خود اشتباه محاسباتی داشتند.»
به طور گسترده تر، بسیاری در واشنگتن اساس ارتباط ویژه دوجانبه با ریاض در ۷۵ سال گذشته، یعنی حمایت امنیتی با هدف اطمینان از جریان آزادانه نفت سعودی، را زیر سوال برده اند. حتی رئیس جمهوری دونالد ترامپ که تا همین اواخر طرفدار حمایت امنیتی از سعودی ها بود، درباره لزوم این ارتباط ابراز تردید کرده است. در چند دهه گذشته بیشتر نفت عربستان به چین یا دیگر خریداران آسیایی فروخته می شود و نه به اروپا یا ایالات متحده. انقلاب انرژی ایالات متحده در یک دهه گذشته میزان اتکای این کشور به عربستان سعودی و خاورمیانه برای تامین نفت را کاهش داده و سبب شده بسیاری از ناظران سیاست خارجی این سوال را مطرح کنند که چرا ایالات متحده پول و جان آمریکایی را برای محافظت از یک سلطنت استبدادی در خاورمیانه به خطر می اندازد. اساس این ازدواج مصلحتی که تحریم نفتی، ۱۱ سپتامبر و جنگ عراق را دوام آورد، اکنون در پی یک تغییر ژئوپولتیک به لرزه در آمده و در آستانه فروپاشی است.
بروس رایدل، کارشناس عربستان سعودی و کهنه کار سیا که اکنون ریاست پروژه اطلاعاتی در موسسه بروکینگز را بر عهده دارد، می گوید تنها چیزی که اکنون روابط واشنگتن و ریاض را حفظ کرده، ترامپ است. اما امسال که سال انتخاباتی است، ترامپ احتمالا رویه خود را تغییر می دهد چراکه جو بایدن، رقیب او از حزب دموکرات، عربستان را موجودیتی «منفور» خوانده و گفته فروش اسلحه و تجهیزات نظامی به این کشور را قطع خواهد کرد.
اما کار چطور به اینجا رسید؟ تنش های امروز از بسیاری جهات ریشه در اساس ارتباط این زوج عجیب دارد: معامله بر سر نفت در برابر امنیت در شرایطی که لیبرال دموکراسی آمریکایی و پادشاهی مذهبی محافظه کار سعودی هرگز نتوانسته بودند اختلاف نظرها بین خود را حل و فصل کنند. برخی کارشناسان براین باورند که به دلیل نیاز آمریکا به یک اهرم ثروتمند و ضد ایرانی در خاورمیانه، روابط این کشور با عربستان همچنان دوام خواهد آورد؛ اما برخی دیگر معتقدند که بالا و پایین های این رابطه به اوج خود رسیده و آن را به فروپاشی نزدیک کرده است.
به رغم چندین دهه ارتباط نزدیک اقتصادی و نظامی و همکاری ها در زمینه مبارزه با تروریسم، عربستان سعودی هرگز نتوانسته در ایالات متحده ریشه بدواند. این بدان معناست که در زمان اوج گیری تنش ها بین دو کشور، ریاض متحدی که در واشنگتن از آن دفاع کند، ندارد. یک دیپلمات پیشین ایالات متحده می گوید ارتباط دو کشور همواره «گسترده، اما کم عمق» بوده است. از این رو، اکنون در شرایطی قرار داریم که این سوال مطرح می شود که آیا ازدواج شکل گرفته در کانال سوئز در سال ۱۹۴۵ اکنون به لحظه جدایی رسیده؟
در حقیقت، آنچه که جنگ بر سر قیمت نفت را به اتفاقی غیر قابل قبول برای ایالات متحد تبدیل کرده، اتفاقات پیشین همچون قتل جمال خاشقچی، جنگ در یمن، قدم های اشتباه سعودی و موارد مشابه است که به ناظران سیاست خارجی دلایل بسیاری برای بازنگری در این ارتباط داده است. استیون اِی. کوک، کارشناس خاورمیانه در شورای روابط خارجی و ستون نویس فارن پالسی، می گوید: «این رابطه نیازمند بازنگری است. فکر می کنم مشکل اینجاست که ایالات متحده به شدت از شیوه برخورد عربستان با شرایط خشمگین است. این مساله بی اعتمادی و اختلافات بسیاری را در پی داشته.» آنچه در یک دهه گذشته تغییر کرده، کاهش نیاز ایالات متحده به نفت سعودی و دیگر کشورهای خاورمیانه است. همین مساله به تنهایی جایگاه روابط واشنگتن-ریاض تاثیر قابل توجهی می گذارد. کوک می افزاید: «مردم اهمیت سیاسی استقلال انرژی را دست کم میگیرند؛ اما همین اهمیت سیاسی است که روابط ما در خاورمیانه را بازتعریف می کند.»
در همین حال، برخی از دیگر کارشناسان معتقدند که تا زمانی که ایالات متحده ایران را یک تهدید بزرگ بداند، به روابط نزدیک با عربستان سعودی تمایل زیادی خواهد داشت. کالِی توماس، کارشناس خاورمیانه در مرکز امنیت آمریکایی جدید، می گوید: «سخت گرفتن به شریکی که دیگر موارد یکی از معدود شرکای همواره قابل اتکا علیه ایران بوده، دشوار است.»
در بحران های اخیر در روابط واشنگتن و ریاض، این ارتباط نزدیک سعودی ها با ترامپ بوده که آنها را از انتقادها و خشم کنگره حفظ کرده است؛ اما این مساله می تواند در ماه نوامبر تغییر کند. رایدل می گوید: «فکر می کنم شرایط این مرتبه فرق دارد. اگر بایدن پیروز شود، به احتمال زیاد ارزیابی مجدد و اساسی روابط را شاهد خواهیم بود.»
منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی
نظر شما :