موسسه کارنگی بررسی می کند
نکاتی درباره شیوع ویروس کرونا در خاورمیانه
نویسنده: مایکل یونگ و سوها اس کانج، استاد دانشگاه آمریکایی علوم پزشکی بیروت
دیپلماسی ایرانی: شرایط شیوع کرونا ویروس در خاورمیانه پیچیده‌تر از سایر مناطق جهان است. کشورهای منطقه ترکیبی از دولت‌های غنی و فقیر با تولید ناخالص داخلی و زیرساخت‌های سلامت گوناگون هستند و بی‌ثباتی سیاسی و تنش از ویژگی‌های بارز آنهاست. جنگ و خشونت زیرساخت‌های سلامت در بسیاری از کشورها را تضعیف کرده است. موج مهاجرت‌ها از طریق مرزها به چالش‌های مرتبط با مراقبت‌های سلامتی می‌افزاید. این منطقه، روابط ژئوپولیتیکی و اقتصادی با چین و ایران، کانون‌های اصلی شیوع ویروس کووید-19 در خاورمیانه، دارد.
به دلیل پنهان‌کاری و عدم آمادگی برای انجام تست‌های دقیق، آمار واقعی از شمار مبتلایان و قربانیان کروناویروس در منطقه ارائه نمی‌شود. مثلا سوریه و یمن به رغم روابط نزدیک با ایران هنوز هیچ آماری ارائه نکرده‌اند. به نظر می‌رسد نظام سلامت شکننده این کشورها از کشف موارد ابتلا و پاسخ به اپیدمی بازمانده‌اند. ایران که پس از چین بیشترین آمار قربانیان را دارد به دلیل انتخابات مجلس، واکنشی دیرهنگام به شیوع ویروس نشان داد.
کشورهای خاورمیانه در مقابله با تهدید جهانی کروناویروس مشارکت چندانی نداشته‌اند. مثلا اتحادیه عرب در این باره هیچ اقدامی انجام نداده و سکوت اختیار کرده است. کشورهای عربی خاورمیانه نتوانسته‌اند بر شکاف‌های سیاسی غلبه کنند و برای مهار گسترش ویروس در منطقه همکاری نزدیک داشته باشند. هنوز برای همکاری کشورهای ثروتمند منطقه و فراهم کردن مساعدت فنی، اصولی و مالی به کشورهای همسایه دیر نشده است.
امیر افخمی، استاد علم روانپزشکی، سلامت جهانی و تاریخ در دانشگاه جورج واشنگتن در این باره می گوید: «مجموعه تصمیمات آشفته مقامات ارشد ایران به گسترده‌ترین شیوع کروناویروس در منطقه انجامیده است. به رغم برتری‌های ایران در علوم زیست‌پزشکی و کنترل بیماری‌های عفونی در قرن گذشته، پاسخ دولت کنونی ایران به شیوع کروناویروس توسط ملاحظات ایدئولوژیکی، مذهبی و اقتصادی با مانع روبه رو شده است.»
این عوامل مذهبی، سیاسی و اقتصادی تعیین کننده در بیماری های عفونی به پیش از جنگ جهانی اول در منطقه باز می‌گردد. سفر به زیارتگاه‌ها و تدفین اموات در شهرهای مقدس، نقش مهمی در گسترش شیوع بیماری‌های همه‌گیر در امپراطوری‌های ایران و عثمانی در قرن 19 و اوایل قرن 20 ایفا کرده است. آن زمان نیز همانند دوران معاصر، منافع سیاسی، اقتصادی و مذهبی اغلب بر سلامت و رفاه مردم برتری داشت.
باسم الشاب، نماینده پیشین مجلس لبنان و متخصص جراحی عمومی و قلب می گوید: «پاسخ به اپیدمی کروناویروس در خاورمیانه مشابه پاسخ منطقه به هر فاجعه‌ای است. در حالی که رنج‌های انسانی در سایر مناطق جهان، همدلی و همکاری را به همراه دارد در خاورمیانه به تشدید تنش‌های فرهنگی و فرقه‌ای می‌انجامد. در حالی که ایران با این ویروس دست به گریبان است، مصر و ترکیه موارد اندکی از ابتلا را گزارش داده‌اند. هیچ گونه همکاری یا تبادل اطلاعاتی در میان 19 کشور منطقه شامات صورت نمی‌گیرد. پاسخ منطقه به کروناویروس نیز همانند هر بحران دیگری با تکذیب، پاسخ‌های دیرهنگام، انتشار خرافات، فرقه‌گرایی و تئوری‌های دسیسه‌آمیز همراه است.»
بدرالسیف، عضو مرکز خاورمیانه در موسسه کارنگی در بیروت نیز می گوید: «شیوع کروناویروس یادآور این حقیقت است که خاورمیانه با سایر مناطق جهان تفاوتی ندارد. کروناویروس تمایلات از پیش‌موجود در منطقه را تشدید کرده است، جایی که نظام‌ها به شدت از هم فروگسسته‌اند. شیوع این ویروس باعث آشکارتر شدن ضعف‌ها، ابهامات و سیاست‌های ناپایدار دولتی شده است.»
کمبود مدیریت بحران و شفافیت به شدت احساس می‌شود و بی‌اعتمادی شهروندان به قابلیت دولت‌ها در حفاظت از آنها به اوج رسیده است. در بسیاری از کشورها ملاحظات سیاسی بر اقدامات پزشکی ضروری برتری یافته، مثلا ادامه پروازها به لبنان از ایران و سفر مصریان به کویت، که شهروندان را با خطر بیشتری روبه رو کرده است. برخی موارد استثنا مانند عربستان سعودی هم وجود دارند که شیوع کروناویروس و واکنش مردم به آنها را مدیریت کرده‌اند.
پاسخ‌ها از ترس تا تکذیب، طیف گوناگونی دارند. برخی آن را حاصل یک دسیسه می‌دانند و سایرین درباره ماهیت آن اطلاعات اشتباه دارند. ویروس به برخی بدنامی‌های نژداپرستانه نیز دامن زده است. جناح ضدایرانی در منطقه با چشم‌پوشی از تاثیر تحریم‌های آمریکا بر شیوع این ویروس در ایران، بی‌مسئولیتی و خدمات ضعیف جمهوری اسلامی را مورد انتقاد قرار می‌دهد و برخی حتی با اغراق و افراط گرایی ویروس را پدیده‌ای شیعی تلقی می‌کنند که با هدف مبتلا کردن اکثریت سنی خاورمیانه منتشر شده است.
پاسخ سومی هم در میان افرادی که نگاه ایدئولوژیکی ندارند، وجود دارد که معقول‌تر به نظر می‌رسد. این افراد عبارتند از: صاحبان مشاغلی که درباره تاثیر اقتصادی شیوع ویروس نگران هستند؛ جلای وطن کردگانی که به دلیل ممنوعیت سفر از بازگشت به خانه‌هایشان بازمانده‌اند؛ خانواده‌هایی که نمی‌خواهند تحصیل فرزندانشان تحت تاثیر تعویق‌های ناشی از شیوع ویروس قرار بگیرد؛ و سیاست‌سازان معقولی که درپی پاسخ‌های مشترک و هماهنگ هستند. شیوع کروناویروس کمبودها و کوتاهی‌های مردم خاورمیانه را به یادشان آورد. آنها صبورانه منتظر دستاوردی هستند که به شیوع کروناویروس پایان بدهد، بنابراین می‌توانند همچنان بر سایر مشکلاتی متمرکز شوند که مدت‌هاست منطقه را به ستوه آورده است.
منبع: کارنگی / تحریریه دیپلماسی ایرانی
نظر شما :